«Navat kali vydatki nie viernucca, ja ŭsio adno budu ščaślivy». Fiermier z Drahičynskaha rajona adnaŭlaje budynak, jaki pamiataje Ažešku
Spadčyny rodu Ažeškaŭ, ź jakim była parodnienaja pa mužy i znakamitaja piśmieńnica Eliza Ažeška, na Paleśsi zachavałasia nie tak šmat. Ale toje, što zastałosia, apošnim časam adnaŭlajecca. I kali na restaŭracyju nieahatyčnyj kaplicy ŭ Zakozieli Drahičynskaha rajona srodki vydzialaje dziaržava, to ŭ vioscy Ludvinova adziny budynak, što zachavaŭsia ad byłoj siadziby, adbudoŭvaje na svaje srodki tutejšy fiermier Hienadź Jakoŭčyk, piša «Viačerni Brest».
Hienadź Mikałajevič daŭno ŭ sielskaj haspadarcy — maje profilnuju adukacyju ahranoma, pracavaŭ u miascovym SVK «Zakazielski». U 2012 hodzie jon stvaryŭ ułasnuju haspadarku ŭ Ludvinovie. Pačynaŭ ź niekalkich hiektaraŭ, a ciapier u haspadara — kala 55 ha, na jakich jon vyroščvaje zbožžavyja kultury, jahady, a taksama zajmajecca aviečkahadoŭlaj. Hienadź vykupiŭ kałhasnuju fiermu, dzie ciapier pacichu abžyvajucca aviečki Il De Frans — parody, vyviedzienaj pad Paryžam.
Vialikaja haspadarka była ŭ Ludvinovie i 200 hadoŭ tamu, kali naradziŭsia Piotr Ažeška — budučy muž biełaruskaj i polskaj piśmieńnicy. Pasiaredzinie pryhožaha parku tady stajaŭ bieły dom z kałonami, kudy ŭ 1858 hodzie pryjechała 17-hadovaja Eliza Paŭłoŭskaja. Da taho času Piotr užo byŭ darosłym mužčynam krychu za 30.
Siamiejnaje žyćcio pary akazałasia nie samym ščaślivym — ramantyčnaja maładaja dziaŭčyna zachapiłasia idejami budučaha paŭstańnia, zajmałasia adukacyjaj miascovych dzietak, a muž byŭ bolej prahmatyčnym i cikaviŭsia pierš za ŭsio haspadarkaj.
Paśla padziej 1863-1864 hadoŭ siamja ŭžo faktyčna nie budzie isnavać — Piatra vyšluć u Sibir za padtrymku paŭstancaŭ, Eliza vierniecca ŭ rodnyja miaściny i pražyvie ŭsio žyćcio ŭ Hrodnie. U daviednikach pryniata pisać, što da našaha času sa zhadak pra Ažeškaŭ u Ludvinovie zachavalisia tolki staryja drevy i pamiatny kamień.
Ale heta nie zusim tak. Hienadź Jakoŭčyk ratuje dla sučaśnikaŭ haspadarčuju pabudovu z čyrvonaj cehły, uźviedzienuju, vierahodna, u siaredzinie XIX stahodździa.
«Ja daŭno pryhladaŭsia da hetaha budynka. Dakładniej, da taho, što ad jaho zachavałasia: napaŭrazburanych ścien i śmiećcia vakoł ich. Ale było zrazumieła, što heta toj frahmient historyi, jaki jašče možna zachavać. Dla mianie heta važna. Moj baćka Mikałaj Ściapanavič zaŭsiody vučyŭ z pavahaj stavicca da minułaha i hruntoŭna padychodzić da pracy. Jon i ciapier dapamahaje z adnaŭleńniem.
U savieckija časy budynak vykarystoŭvali jak młyn, potym — pad zvyčajny skład. Paśla hetaha jon stajaŭ zakinutym. Ja vyrašyŭ vykupić reštki pabudovy», — raspaviadaje Hienadź Mikałajevič.
Tut usio atrymałasia nie zusim prosta — u miascovaj haspadarki nie było dakumientaŭ na budynak, a dziaržaŭnyja słužby nie mahli vydać techničny pašpart na ruiny. Fiermieru pryjšłosia ryzykavać — adnavić ścieny i dach usio jašče čužoha budynka, paśla čaho jon atrymaŭ narešcie dakumienty i byŭ vystaŭleny na aŭkcyjon.
«Kali b źjaviŭsia jašče adzin pakupnik, ź vialikimi hrašyma, moh by pierachapić u mianie budynak. Ale, na ščaście, usio atrymałasia, jak my i spadziavalisia», — kaža Hienadź.
Razam sa śpiecyjalistami ŭ śfiery architektury, historyi i restaŭracyi mužčyna daśledavaŭ budynak. Pryjšli da vysnovy, što heta była dvuchpaviarchovaja stałoŭka sa sklepam, dzie zachoŭvali ježu. Pieršy pavierch byŭ padzieleny na dźvie zony — z adnaho boku znachodziłasia kuchnia i piečy na admysłovych padmurkach, z druhoha — zała dla pryjomu ježy. Druhi pavierch, z voknami na frantonach, byŭ miescam pražyvańnia prysłuhi.
Za dva hady restaŭracyi budynak źmianiŭsia da niepaznavalnaści. Ciapier jon znoŭ nahadvaje miesca, dzie buduć žyć, adpačyvać i smačna jeści ludzi — naviedvalniki budučaj histaryčnaj siadziby. Ale napieradzie jašče šmat pracy, na jakuju spatrebicca niamała finansaŭ. Restaŭracyju Hienadź pravodzić na svaje ŭłasnyja srodki.
«Hrošaj nie škada, bo heta ciapier maja lubimaja sprava. Možna skazać, što fiermierskaja haspadarka — heta i jość sapraŭdnaja ciažkaja štodzionnaja praca, a budoŭla — adpačynak dla dušy. Pracujučy tam, pryjemna razvažać pra minuŭščynu rodnych miaścin, los Piatra i Elizy Ažeškaŭ. Adnaŭlać historyju — heta i jość sapraŭdnaje zadavalnieńnie. Navat kali materyjalnyja straty nikoli nie viernucca, ja budu ŭsio adno ščaślivy, što zrabiŭ važnuju spravu», — kaža Hienadź.
Haspadar raspaviadaje, što ideja taho, jakoj budzie siadziba, užo jość. Z-za finansavych ciažkaściaŭ zaduma realizujecca nie tak chutka, ale heta nie strašna. Tuju pracu, dla jakoj nie patrebnyja śpiecyjalnyja viedy, Hienadź robić sam, razam ź siamjoj, siabram Andrejem i inšymi. Dla śpiecyjalnych etapaŭ budaŭnictva najmajucca śpiecyjalisty.
«Asnoŭnyja elemienty płaniroŭki my pakiniem takimi, jakija jany byli. Zastanucca zona z kuchniaj i zała dla spažyvańnia ježy. Na druhim paviersie buduć žyłyja pakoi. Pakul vyznačajemsia, kolki ich zrabić. U sklepie, jak i daŭniej, buduć zachoŭvacca pradukty.
Nie abydziecca i bieź źmianieńniaŭ. Tak, koliś tut było šmat voknaŭ. Napeŭna, z-za adsutnaści elektryčnaści ludzi budavali tak, kab śvietło ŭ budynku było maksimalna doŭha. Ciapier inšyja časy. Na miescy niekatorych voknaŭ my zrobim nišy, jakija budziem vykarystoŭvać jak muziejnuju prastoru ź infarmacyjaj pra historyju rodu Ažeškaŭ, bareljefami Piatra i Elizy. Jašče paraimsia z dyzajnierami, jak lepiej heta ŭsio realizavać.
Z histaryčnaj častkaj dapamahaje restaŭratar Siarhiej Kruk. Heta naš drahičynski chłopiec, jaki robić vialikuju pracu. Ja taksama viedaju asnoŭnyja momanty historyi rehijona, ale skład rozumu ŭ mianie nie humanitarny. Prosta duša balić ab stračanaj spadčynie. A ŭ Siarhieja viedy sistemnyja, jon vyvučaje historyju hłyboka, i ja ŭdziačny jamu za dapamohu».
Padčas budaŭničych rabot vyjaviłasia, što ŭ kancy XIX stahodździa budynak u Ludvinovie pieražyŭ mocny pažar. Na starych akonnych ramach zachavalisia ślady ad ahniu. Haspadar vyrašyŭ zachavać ich, a miascovy ramieśnik pieratvaraje ramy ŭ pryhožyja lustry. Vyhladaje pryhoža i aŭtentyčna. Tak stary materyjał vykonvaje novuju funkcyju i nahadvaje historyju budynka.
Kamientary