«Dla Emilii Biełaruś — začaravanaje miesca, dzie źnikajuć rodnyja». Viktoryja Palčys pra vychavańnie dački ŭ emihracyi i toje, što jaje padtrymlivaje
13 hadoŭ kałonii — taki termin prysudzili błohieru Eduardu Palčysu. Pakul jaho trymajuć u mahiloŭskaj turmie, žonka Viktoryja ŭ emihracyi adna haduje maleńkuju dačku. «Naša Niva» parazmaŭlała ź joj pra pryncypy vychavańnia, svabodu dla dziciaci i toje, jak jana raskazvaje malečy pra tatu i Biełaruś.
«Kali bačyć u telefonie listy, paznaje, što ad taty»
Emilii Palčys ciapier hod i 10 miesiacaŭ. Svajho tatu, jaki znachodzicca za kratami, Emilija paznaje na fotazdymkach.
«I navat kali bačyć jaho listy na telefonie, tykaje ŭ ich palcam i kaža «tata», — dzielicca Viktoryja. —
Dačka zapytałasia, dzie jon, ja adkazała, što ŭ Biełarusi. Dumaju, što dla dački Biełaruś — niejkaje začaravanaje miesca, dzie čas ad času źnikajuć rodnyja».
Suviaź z Eduardam dziaŭčyna stała padtrymlivaje praź listy. Jany pavolna, praz cenzuru, ale dachodziać da jaho.
«Raskazvaju jamu svaje naviny: pra padarožžy pa Litvie (byli z Emilijaj u Kaŭnasie, Pałanzie i Trakai), uražańni z paŭsiadzionnaha žyćcia.
Jon piša, što jamu ŭsio heta vielmi cikava, bo ŭ jaho žyćci litaralna ničoha nie adbyvajecca. Edzik žartuje, raspytvaje padrabiaznaści. A sa mnoj jon dzielicca ŭražańniami ad pračytanaj litaratury. U apošnim liście jon dasłaŭ mnie ceły krytyčny artykuł pa niekalkich apovieściach Remarka.
Edzik adekvatna ŭsprymaje toje, što ź im adbyvajecca. Nie ciešyć siabie nadziejami, što vyzvaleńnie pryjdzie zaŭtra. Dumaju, što heta dapamahaje trymacca psichałahična», — dzielicca jana.
Pra svabodu ŭ vychavańni, zabarony i čas dla siabie
U žyćci Viktoryja pieravažna karystajecca ruskaj movaj, ale kali chodzić z Emilijaj u hości da biełarusaŭ u Vilni — razmaŭlaje na rodnaj. Dačka ŭ cełym pačynaje pryvykać da biełaruskaj movy, reahuje, kali na joj da jaje źviartajucca.
«Taksama sprabavała Emilii pakazvać dziciačyja knihi na biełaruskaj movie. Byŭ śmiešny vypadak. Jana mnie pakazała tam na namalavany łožak, razumieła, što pa-rusku heta «krovať». Tut ja joj kažu: «Łožak». Jana sa ździŭleńniem na mianie pahladzieła i pierapytvaje: «Am?»
Pakul vypracavać niejkuju hruntoŭnuju sistemu pa navučańni jaje biełaruskaj movie ŭ mianie nie atrymlivajecca. Ale dumaju, što jana naturalnym čynam praź biełaruskaje asiarodździe budzie znajomicca z movaj», — razvažaje Viktoryja.
Viktoryja z pavahaj stavicca da svabody dački.
«Pa-pieršaje, ja razumieju, što vychoŭvaju čałavieka, asobu, jakaja znachodzicca ŭ stanie farmavańnia.
Emilija patrabuje nakiroŭvańnia, tamu ja starajusia znachodzić bałans. Niby buduju dla jaje kalidor, pa jakim Emilija ruchajecca. Jość peŭnyja pieraškody, u jakija jana stukajecca, ale prastory ŭ cełym šmat», — dzielicca pryncypami vychavańnia Viktoryja.
Kali jana choča Emilii niešta zabaranić, to spačatku pytajecca ŭ siabie, čamu heta nielha.
«Varta ščyra sabie adkazać: nie chočaš ty ci heta niebiaśpiečna dla dziciaci? — kaža jana. — Naprykład, Emilii padabajecca chadzić doma ŭ asieńniaj kurtcy. Mnie heta padajecca, kaniečnie, niełahičnym, ale heta nie škodzić joj. Tady čamu nie?
Jašče jość ahulnyja praviły, jakija isnujuć u našaj siamji. Naprykład, nielha kidacca ježaj».
Viktoryja ličyć, što karać dzicia za jakuju-niebudź pravinnaść ci drennyja pavodziny nielha. Heta nie spryjaje vychavańniu, a tolki zapałochvaje maleču.
«Kali jana mianie nie słuchajecca, robić napierakor, ja prosta zabiraju ad jaje zabaronienyja rečy ci samu jaje zabiraju ź niebiaśpiečnaha miesca. Jana moža płakać, skandalić, ale ja daju joj mahčymaść vylić emocyi», — raskazvaje maładaja mama.
Niaprosta Viktoryi i pastajanna znachodzicca z Emilijaj.
«Dačka ŭ takim uzroście, kali joj abjektyŭna treba šmat uvahi, — tłumačyć Viktoryja. — Jana pakul što nie razumieje, što maci moža stamicca, u jaje mohuć być inšyja spravy. Jana ličyć, što ja naležu tolki joj. Jość nieabchodnaść, kab pobač byŭ čałaviek, jakomu chacia b na niejki čas možna było pieradać dačku. Mnie dapamahaje maja maci. Pryjazdžaje da mianie ź Biełarusi, kali treba.
U Litvie ŭ dziciačy sadok addajuć z dvuch hadoŭ. Ale my nie pojdziem pakul, bo jana nie hatovaja jašče nadoŭha adarvacca ad mianie. Taksama tut važnaje žadańnie maci zrabić heta, bo kali jana nie choča, dzicia dobra heta sčytvaje i supraciŭlajecca».
U cełym Viktoryja ličyć, što dla dziciaci zašmat uvahi ad baćkoŭ nie byvaje.
«Pytańnie ŭ tym, kab da siabie stavicca kłapatliva, razumieć, što vam taksama treba adpačynak, — kaža jana. — Tamu ja starajusia z ranicy, naprykład, pravieści čas z dačkoj: my abdymajemsia, hulajem, valajemsia ŭ łožku. Potym jana moža peŭny čas pabyć adna, a paśla budzie pieryjadyčna da mianie prybiahać ź niejkaj cackaj ci pytańniem. I tut ja ŭdzialaju joj uvahu, adkazvaju na pytańnie. Starajusia skazać, čym ciapier ja zaniataja, i što paśla zmahu ź joj pahulać. Taksama časam zaachvočvaju jaje pryniać udzieł u maich spravach, naprykład, jana hladzić, jak ja niešta hatuju».
«Mocna padtrymlivaje asensavańnie taho, što my majem racyju»
Da spaŭnieńnia Emilii troch hadoŭ Viktoryja nie płanavała jaje znajomić z hadžetami, ale ŭsio pajšło nie pa płanie.
«U nas jość adviedzieny čas, zvyčajna ranicaj, kali Emilija hladzić mulciki. Heta vielmi karotki pieryjad.
Jana hety svoj zakonny ekranny čas patrabuje tolki ranicaj», — raskazvaje jana.
Viktoryja kaža, što dla jaje vielmi važna padtrymlivać sacyjalnyja kantakty, sustrakacca ź siabrami, kab nie pahružacca ŭ emacyjnaje vyharańnie.
«Jašče važna prasić ab dapamozie. Naprykład, mahu paprasić kahości pasiadzieć z Emilijaj, pakul ja kudy-niebudź schadžu.
Vielmi mocna padtrymlivaje asensavańnie taho, što my majem racyju, u adnosinach da nas robiacca niespraviadlivyja, złačynnyja rečy. Žyviom zaraz na zakacie epochi łukašyzmu, navat kali jon ciahniecca ŭžo dva hady, usio roŭna heta kaniec», — kaža jana.
Zatrymańnie Darji Łosik, ź jakoj Viktoryja padtrymlivała stasunki, było niečakanym.
«Lubomu čałavieku ŭ Biełarusi, navat kali jon nie źviazany z hramadzianskim aktyvam, pahražaje niebiaśpieka. Darja Łosik taksama ŭvieś hety čas była pad pahrozaj, jana heta razumieła. Zastavacca ŭ krainie było jaje śviadomym vybaram. Ale mnie zdavałasia, što jaje ŭžo nie zatrymajuć, bo, kali b chacieli, zrabili b heta raniej», — raskazvaje jana.
Na pytańnie, jak Viktoryja budzie raskazvać svajoj dačce pra Biełaruś, kali dla hetaha pryjdzie čas, jana adkazvaje, što «vielmi praŭdziva».
«Skažu, što my byli vymušany źjechać, bo kiepski dzied zachapiŭ uładu. Moža, pryplatu tudy jašče niejkija kazačnyja vobrazy, kab joj było bolš zrazumieła».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary