Iryna Kaścievič — adzinaja žančyna va ŭradzie. Jak jaje źmianili piać hadoŭ na pasadzie
Pryhadvajem, čym zapomniłasia Iryna Kaścievič, jakaja chutka budzie śviatkavać pieršuju piacihodku ŭ Minpracy.
U biełaruskim uradzie ŭsiaho adna ministarka — heta Iryna Kaścievič, jakaja kuryruje pytańni pracy i sacyjalnaj abarony. Bolš za 20 hod jana adpracavała ŭ statystycy, paśla była namieśnicaj ministra ekanomiki, zajmałasia, u tym liku, prablemami pradprymalnikaŭ.
Tady jana kazała: «Choć ni dnia nie pracavała ŭ biznesie, adčuvała jak siabie jak biznesoŭca ŭ dziaržaŭnym orhanie».
Ad jaje byli pazityŭnyja čakańni na pazicyi ministarki, asabliva paśla sychodu Marjany Ščotkinaj, jakaja zapomniłasia «dekretam ab darmajedach» i pavyšeńniem piensijnaha ŭzrostu.
Adnak praryŭnych źmienaŭ Kaścievič nie inśpiravała. Bolš za toje, pracoŭnaje zakanadaŭstva stała jašče bolš represiŭnym — ludziej adkryta zvalniajuć za pazicyju i patrabujuć pravilnyja charaktarystyki pry pracaŭładkavańni na dziaržaŭnyja pradpryjemstvy.
Irynie Kaścievič — 55 hod, jana naradziłasia ŭ Minsku. Skončyła škołu z załatym miedalom, pastupiła ŭ «narhas» na śpiecyjalnaść «płanavańnie pramysłovaści».
«Lubimym pradmietam u škole była matematyka, mianie zaŭsiody zachaplaŭ strojny, łahičny śviet ličbaŭ, praces rašeńnia mudrahielistych zadač, atrymańnie pryhožych vynikaŭ, ich dokazaŭ, usio heta prynosiła asablivaje zadavalnieńnie», — kazała jana.
Pačynała ekanamistam u Dziaržaŭnym kamitecie statystyki (ciapierašni anałah — Biełstat), dzie zatrymałasia bolš čym na 20 hod, apošniaja jaje pazicyja ŭ viedamstvie — pieršy namieśnik staršyni.
Biełstat, darečy, adna ź niamnohich ustanovaŭ, dzie pieravažajuć žanočyja kadry, u tym liku na kiraŭničych pazicyjach. Dva hady Kaścievič była namieśnicaj ministra ekanomiki. Pradstaŭlała Minekanomiki ŭ mižviedamasnaj pracoŭnaj hrupie pa rašeńni prablem indyvidualnych pradprymalnikaŭ.
Kiraŭnik pradprymalnickaha abjadnańnia «Pierśpiektyva» Anatol Šumčanka stanoŭča vykazvaŭsia pra Kaścievič, ź jakoj jamu davodziłasia sutykacca pa pracy. Kazaŭ, što jana była adkrytaja da dyjałohu, lohka išła na kantakt i była nie najhoršaj z čynoŭnikaŭ.
Sama Kaścievič niejak zaŭvažyła: «Choć ni dnia nie pracavała ŭ biznesie, ale kali kuryravała hety kirunak, siabie bolš adčuvała jak biznesoŭca ŭ dziaržorhanie… Jak hramadzianin i jak dziaržaŭny słužačy liču, što luby dziaržaŭny orhan pry pryniaćci kiraŭničych rašeńniaŭ pierš za ŭsio pavinien padumać pra biznes. Heta pavinna być praviłam dla luboha dziaržaŭnaha słužačaha ŭ lubym dziaržaŭnym orhanie».
Čakańni ad novaj ministarki spačatku byli pazityŭnyja, asabliva na fonie jaje papiarednicy, Marjany Ščotkinaj, viadomaj pa piensijnaj reformie i dekrecie suprać «darmajedaŭ», što vyklikała vybuch niezadavolenaści ŭ hramadstvie.
Varta adznačyć, što paśla Ščotkinaj kresła ministra zajmaŭ Valeryj Małaška, i sprava ź jaho pryznačeńniem — adzin z samych kurjoznych vypadkaŭ u biełaruskim uradzie. Sprava ŭ tym, što spačatku Łukašenka pryznačyŭ jaho ministram pracy i sacyjalnaj abarony, ale praź miesiac źmianiŭ rašeńnie i pryznačyŭ ministram achovy zdaroŭja.
Heta byŭ adzin z redkich vypadkaŭ, kali Łukašenka navat paprasiŭ prabačeńnia ŭ čynoŭnika, tak i skazaŭ Małašku, maŭlaŭ, darujcie, što pamylilisia. Sam Małaška adkazvaŭ, što hatovy pracavać tam, kudy jaho pastaviać. Praryvu pry im nie było ni ŭ adnym, ni ŭ druhim ministerstvie. Ciapier jon namieśnik kiraŭnika Mahiloŭskaj vobłaści.
«Darmajedy» na kantroli
Viasnoj 2017 hoda kresła ministra pracy i sacyjalnaj abarony zaniała Iryna Kaścievič. Pieršym vyprabavańniem dla jaje stała hučnaja zajava Łukašenki pra toje, što da 1 maja pavinny być pracaŭładkavanyja ŭsie biespracoŭnyja.
Tut varta adznačyć, što situacyja ź biespracoŭnymi ŭ Biełarusi adroźnivajecca navat ad susiednich krain. U nas nastolki nizkaja dapamoha pa biespracoŭi (ad 29 da 58 rubloŭ), za jakuju jašče treba adpracavać abaviazkovyja hadziny, što mnohija ličać za lepšaje navat nie stanavicca na ŭlik.
Na śviata 1 maja Kaścievič zajaviła, što ŭ Biełarusi pracaŭładkavanyja ŭsie, chto chacieŭ znajści pracu, i maŭlaŭ tolki ŭ krasaviku pracaŭładkavali bolš za 85 tysiač biespracoŭnych.
Hučnaja zajava raźbivałasia ab suchija dadzienyja Biełstata: na 1 maja 2017 hoda ŭ Biełarusi było 39,8 tysiačy aficyjnych biespracoŭnych — na 3,6 tysiačy mienš, čym u krasaviku.
Zmahańnie z «darmajedami» raspačynała nie Kaścievič, ale jana praciahnuła, niahledziačy na toje, što ideja vyklikała masavyja akcyi pratestu pa ŭsioj krainie. Tak, byli sfarmavanyja «bazy darmajedaŭ», jakija abnaŭlajucca raz na kvartał. Admietna, što ŭłady nie paviedamlajuć, kolki ciapier u krainie «darmajedaŭ». U 2018-m, pa słovach Iryny Kaścievič, było kala 500 tysiač.
Aficyjna ŭłady nazyvajuć ich «niezaniatymi ŭ ekanomicy» i śćviardžajuć, što hatovyja pracaŭładkavać praz słužby zaniataści kožnaha žadajučaha.
Z časoŭ Ščotkinaj rytoryka źmianiłasia z karnaj na achoŭnuju, maŭlaŭ, vyjaŭlajem usich, kamu patrebnaja praca, i hatovyja dapamahčy kožnamu.
Admovilisia ad fiksavanaha płaciažu ŭ biudžet na karyść pavyšeńnia kamunałki, raspaŭsiudžvajecca heta na «darmajedaŭ», jakija trapili ŭ bazu i majuć va ŭłasnaści žyllo. Pakul pavyšeńni zakranuli aciapleńnie, padahreŭ haračaj vady i haz. Košty na aciapleńnie i haračuju vadu pavialičyli prykładna ŭ piać razoŭ.
U redakcyi novaj Kanstytucyi źmiaścili pałažeńnie, što «kožny pavinien prajaŭlać sacyjalnuju adkaznaść, unosić suvymierny ŭkład u raźvićcio hramadstva i dziaržavy».
«Realizavała siabie ŭ prafiesii, dziakujučy ŭ tym liku i mužu»
U Iryny Kaścievič davoli śpiecyfičnaje razumieńnie hiendarnaj roŭnaści, a heta pytańnie, jakim u tym liku zajmajecca jaje ministerstva.
Z adnaho boku, jana pryznaje, što «siońnia ŭ biełaruskich žančyn dvajnaja zaniataść — na pracy i doma, žančyna tracić u dva z pałovaj razy bolš času na chatniuju pracu, čym mužčyna».
Ź inšaha boku, čynoŭnica krytykuje žančyn za toje, što jany vystupajuć inicyjatarkami razvodaŭ.
«30 hod tamu inicyjatyva bolš išła ad mužčyn, siońnia aktyŭnaść pa razvodach idzie ad žančyn, — zajaŭlała jana ŭ intervju STV. — Tamu što žančyna stała niezaležnaj, u tym liku i finansava, samastojnaj. Jana razumieje, što ŭ lubym vypadku adkaznaść za dziaciej na joj.
My ŭvieś čas havorym pra hiendarnuju roŭnaść, ale ŭ hetaj situacyi mnie nie vielmi padabajecca. Kali b žančyna pavodziła siabie tak, kab kolkaść razvodaŭ skaračałasia, heta było b dobra».
I jašče supiarečnaści. Kaścievič zajaŭlaje, što nielha padzialać pracu na žanočuju i mužčynskuju, navat pryvodzić svaju siamju ŭ prykład:
«Toje, što ja realizavała siabie ŭ prafiesii, u karjery, viadoma, heta dziakujučy ŭ tym liku i mužu. Jon častku chatniaj pracy ŭziaŭ na siabie. Ja jamu za heta vielmi ŭdziačnaja, jon dazvoliŭ mnie.
Toj čas, jaki ja pavinna jak maci, jak žonka addavać siamji, jon uziaŭ heta na siabie. Jon małajčyna. Sučasnaja žančyna pavinna paśpieć usio — stać maci, zrabić karjeru. Chto choča, toj šukaje mahčymaści, a chto nie choča, šukaje pryčyny».
U siamji Kaścievičaŭ dvoje dziaciej, starejšaha syna ministarka naradziła ŭ 23 hady, małodšuju dačku — praz 14 hod. I nie čakajučy zakančeńnia dekretnaha adpačynku, viarnułasia na pracu.
«Heta dla mianie taksama było ciažka, vielmi chaciełasia na pracu. Było cikava, ty ŭžo realizavaŭsia ŭ prafiesii, vielmi chaciełasia ruchacca dalej. Viadoma, było ciažka, adpracavać nie vosiem, a navat dziesiać hadzin, prybiahaješ dadomu, a tam maleńkaje dzicia. Ale heta taho vartaje.
Ja nie škaduju, što ŭ 37 hadoŭ naradziła, heta vielmi zdorava. Vydatna ciapier, užo z darosłaha palotu, zastavacca maładoj, biehać na baćkoŭskija schody, — kazała jana letaś. — Dačka ŭ mianie vypusknica, sioleta zakančvaje 11 kłas.
Kali ja pryjšła na pasadu ministra pracy i sacyjalnaj abarony (ja aktyŭna sustrakajusia sa šmatdzietnymi siemjami), ja sama sabie skazała: «Voś čaho nie realizavała — nie stała šmatdzietnaj mamaj».
A voś jakija čakańni ad žančyn jana vykazvaje jak ministarka: «Siońnia siaredni ŭzrost ustupleńnia ŭ šlub dla žančyn — 26 hadoŭ, dla mužčyn — 28 hadoŭ. My razumiejem, poźnija šluby — poźnija dzieci. Žančynie majho pakaleńnia było realna naradzić dzicia ŭ 20 hod, i kab navat stać šmatdzietnaj siamjoj, byŭ zapas u 20 hadoŭ.
Siońnia hetyja demahrafičnyja nažnicy stali zakryvacca, realna heta dziesiać hadoŭ. U 28 naradziła pieršaha, da 39 hadoŭ aktyŭny dzietarodny ŭzrost. Treba paśpieć, Biełaruś čakaje. My čakajem nie mienš za traich dziaciej. Heta surjoznaja prablema, jakaja nakładvajecca na demahrafiju».
«Siamja — heta nie muž i žonka, siamja — heta kali jość dzieci»
U apošnija hady demahrafičnaja situacyja paharšajecca. Pryčyny: źnižajecca naradžalnaść, vysoki ŭzrovień śmiarotnaści, poźnija šluby i vysokaja kolkaść razvodaŭ.
Biełstat padličyŭ, što ŭ 2020-m na tysiaču šlubaŭ było 698 razvodaŭ, heta amal 70%. Biełaruś tady sutyknułasia z novymi vyklikami — pandemija kavidu i vostry hramadska-palityčny kryzis paśla prezidenckich vybaraŭ. Ale asnoŭnymi pryčynami razvodaŭ pa-raniejšamu ličacca złoŭžvańnie ałkaholem, siamiejnyja kanflikty i chatni hvałt, adsutnaść ahulnych intaresaŭ, niesumiaščalnaść pohladaŭ, kanflikt charaktaraŭ i strata pačućciaŭ.
Jak ministarka Kaścievič prapanuje vyrašać prablemu?
«My pajšli ŭ škoły, Ministerstva adukacyi zapuściła prahramu «Asnovy siamiejnaha žyćcia», pakul heta fakultatyŭna, ale heta vielmi važna, — ličyć čynoŭnica. — Siamiejnym kaštoŭnaściam vučycca treba zaŭsiody, bo na kožnym etapie siamiejnaha žyćcia svaje vykliki, svaje ryzyki. Ale mienavita dzietkam užo ŭ škole ŭ 9-11 kłasie treba kazać, nakolki važnyja siamja, kachańnie, pavaha, važnyja hetyja adnosiny ŭ siamji: prystojnaść, sumlennaść. Tady buduć ščaście i dabrabyt».
Aproč taho, u novaj redakcyi Kanstytucyi prapanavali pałažeńnie, što ŭ Biełarusi šlub — heta sajuz mužčyny i žančyny, choć nichto z čynoŭnikaŭ tak i nie patłumačyŭ, jak heta dapamoža. Toje samaje daŭno prapisana ŭ Kodeksie ab siamji i šlubie, ale razvodaŭ ad hetaha mienš nie stała.
«80% biełarusaŭ nacelenyja mieć siamju. Heta sapraŭdy važna, — zajaŭlała Kaścievič. — Ale siamja — heta nie muž i žonka, siamja — heta kali jość dzieci».
Adna z pazityŭnych źmienaŭ pry ministarcy Kaścievič — prava na biaspłatnaje EKA (pieršuju sprobu). «Jak ministerstva my «za», — adznačała jana. — Heta daść mahčymaść atrymać dadatkova ad 1,5 da 2 tysiač dziaciej — dobrych, zdarovych dziaciej, hramadzian Respubliki Biełaruś. Pravilny krok, i da hetaha treba ruchacca».
Pry hetym adnym z samych dyskusijnych momantaŭ zastajecca trochhadovy dekretny adpačynak u Biełarusi. Čas ad času ŭłady namiakajuć, što jaho treba skaračać. Rajać heta i mižnarodnyja ekśpierty. Adzin z varyjantaŭ madyfikacyi — pakinuć trochhadovy dekretny adpačynak, ale apłačvać tolki dva hady.
Supiermieraj pa padtrymcy šmatdzietnych siemjaŭ Kaścievič nazyvaje siamiejny kapitał, jon pačaŭ dziejničać z 2015 hoda, kali ministarkaj jašče była Ščotkina. U 2020-m prahramu praciahnuli jašče na piać hod. Za hety čas pryrost skłaŭ 40%.
U 80% vypadkaŭ padtrymku dajuć siemjam, dzie troje dziaciej. Pry naradžeńni ci ŭsynaŭleńni treciaha dziciaci adnarazovaja dapamoha składaje amal 26 tysiač rubloŭ (pa stanie na 2022 hod).
Hetaja suma lažyć na rachunku, indeksujecca da 18-hodździa dziciaci. Źniać jaje daterminova možna na apłatu miedpasłuh, palapšeńnie žyllovych umovaŭ, navučańnie ŭ dziaržaŭnych navučalnych ustanovach i pahašeńnie pazykaŭ.
Treba skazać, 40% šmatdzietnych siamiej daterminova źniali hrošy, bolšaść nabyli kvatery. Sioleta ŭmovy daterminovaha vykarystańnia kapitału zrabili bolš žorstkimi, u pryvatnaści, uviali abaviazkovuju acenku žylla, jakoje płanuje nabyć siamja, i na praciahu piaci hod pradavać ci daryć nabytuju za siamiejny kapitał majomaść zabaranili.
Žyllovaje pytańnie, pavodle Kaścievič, — asnoŭnaja prablema dla biełaruskich siamiej. Šmatdzietnyja siemji — u pryjarytecie, pašyrać dapamohu na siemji, dzie mienš dziaciej, nie płanujecca.
Ideja pra druhuju piensiju
Iryna Kaścievič prasoŭvaje ideju dobraachvotnaha piensijnaha strachavańnia. Pa jaje słovach, raschody dziaržavy na vypłatu piensij aceńvajucca ŭ 9% ad vałavoha ŭnutranaha praduktu.
«Heta šmat, siońnia suvymierna z tymi raschodami, jakija niasuć raźvityja krainy na piensijnaje zabieśpiačeńnie. Naša zadača — zabiaśpiečyć realny rost. Letaś pieravysili na 0,7%. Nie tak šmat, jak chaciełasia b. Asablivy byŭ u nas 2021 hod, daviałosia apieratyŭna źmianiać pryjarytety. Raschody z ulikam COVID pierš za ŭsio pajšli na apłatu balničnych».
Bolšaść biełarusaŭ karystajucca salidarnaj piensijnaj sistemaj, tolki 5% udzielničajuć u prahramach dobraachvotnaha nazapašvalnaha strachavańnia. Sioleta, z 1-ha kastryčnika, płanujuć zapuścić prahramu dobraachvotnaha strachavańnia na asablivych umovach. Zajmacca hetym budzie kampanija «Stravita».
«Dziaržava svaje abaviazalnictvy nie zdymaje: płaciła dziaržaŭnuju piensiju, i hetyja abaviazalnictvy zachoŭvajucca, — zajaviła čynoŭnica. — Ale my kažam: 580 rubloŭ mała, chaciełasia b bolš. Kali bolš, to tut užo ŭdzieł samoha čałavieka ŭ farmavańni svajoj druhoj piensii.
Hety miechanizm nazapašvalny. Što heta daje čałavieku? Prava sa svajoj zarpłaty nazapašvać ad 1 da 10%. Pry hetym suvymierna — u hetym hałoŭny bonus. Plus suvymierna budzie za jaho i vypłačvać najmalnik, ale nie bolš za 3%».
U Minpracy raźličvajuć, što novy miechanizm zacikavić tych, kamu zastałosia da piensii paraŭnalna niašmat — ad troch da dziesiaci hod.
«Mnohija biełarusy aścierahajucca rabić doŭhaterminovyja ŭkłady, pamiatajuć sumny vopyt dzievianostych, — patłumačyła ministarka. — Pieryjad ža ad troch da dziesiaci hadoŭ — paraŭnalna nievialiki, prazrysty i zrazumieły».
Iryna Kaścievič časta naviedvaje internaty, na majskija śviaty tradycyjna sustrakajecca ź vieteranami, apranaje stylizavanuju formu i bačna, starajecca nie farmalna, a pa-čałaviečy havaryć ź ludźmi.
Na adnoj z takich sustreč u internacie dla vieteranaŭ vajny i pracy vysokich haściej zaprasili za stoł, raźlili harełku. I kali vice-premjer Ihar Pietryšenka niajomka adčuvaŭ siabie i nie chacieŭ pić, prynamsi ŭ prysutnaści žurnalistaŭ, to Iryna Kaścievič adčuvała siabie svabodna i nie bačyła nijakaj prablemy padniać kielich za zdaroŭje vieteranaŭ.
«Nie dapuścić u dziaržaŭnyja arhanizacyi destruktyŭnych hramadzian»
Na rachunku Kaścievič — represiŭnyja źmieny ŭ Pracoŭny kodeks, i hetym jana dakładna zapomnicca na pasadzie. Źmieny, jakija jana padtrymała, dazvalajuć pryciahvać da dyscyplinarnaj adkaznaści supracoŭnikaŭ, a taksama adchilać ich ad pracy za «supraćpraŭnyja dziejańni».
Aproč taho, «u metach abarony nacbiaśpieki, hramadskaha paradku, zdaroŭja nasielnictva rehulucca pytańni praviadzieńnia zabastovak». Ciapier na zakanadaŭčym uzroŭni nielha vysoŭvać palityčnyja patrabavańni pry zabastoŭkach. Heta stała adkazam na aktyŭnaść pracoŭnych paśla vybaraŭ-2020.
Pravieści zabastoŭku ŭ našych realijach i raniej było nadzvyčaj składana, praktyčna nierealna, tamu ich i nie było z 1995 hoda, nastolki składanyja byli pracedury ŭzhadnieńnia. Ciapier ža za zaklik da zabastoŭki pahražaje nie prosta zvalnieńnie, ale i kryminalnaja adkaznaść.
Pačynajučy z 2021 hoda, u dziaržaŭnych orhanach i arhanizacyjach pačalisia «palityčnyja» čystki, zvalniajuć i tych, chto byŭ «na sutkach», i tych, chto pisaŭ dopisy ŭ sacsietkach z asudžeńniem hvałtu siłavikoŭ, i tych, chto zapisvaŭ zvaroty salidarnaści ź niezakonna aryštavanymi i zvolnienymi. U adroźnieńnie ad ministra kultury, Irynie Kaścievič chapaje rozumu i raźliku nie kazać naŭprost pra palityčnyja čystki, ale jana nie chavaje, što adbor kandydataŭ dla dziaržaŭnych ustanovaŭ źmianiŭsia:
«Padziei 2020 hoda pakazali nieabchodnaść pryniaćcia dadatkovych mier, u tym liku i zakanadaŭčaha płana pa niedapuščeńni praniknieńnia ŭ dziaržaŭnyja orhany i arhanizacyi destruktyŭna nastrojenych hramadzian, jakija adkryta vystupajuć suprać palityčnaha kursu našaj dziaržavy», — tłumačyła ŭ parłamiencie ministarka.
A ciapier vierniemsia na piać hod nazad, u 2017-y, voś što kazała Kaścievič, jakuju tolki pryznačyli ministarkaj:
«U pracy starajusia być jak maha bolš demakratyčnaj. Lublu dziejničać u kamandzie, umieju čuć kaleh i padnačalenych, rašeńni prymaju z ulikam mierkavańnia bolšaści. Mnie impanujuć maładyja i kreatyŭnyja, vopytnyja i prafiesijnyja, a samaje hałoŭnaje, matyvavanyja ludzi ź inavacyjnymi dumkami i racyjanalnymi prapanovami».
Ciapier, kali ŭładkoŭvaješsia na pracu ŭ lubuju dziaržaŭnuju ŭstanovu, tvoj najmalnik abaviazany zapytać ź minułaha miesca pracy charaktarystyku, dzie abaviazkova pavinna być ukazana, jak kandydat stavicca da dziaržaŭnych i hramadskich instytutaŭ, kanstytucyjnaha ładu, ci było za im pakarańnie pa «pratestnych» artykułach i ci niama ŭ jaho antydziaržaŭnych pohladaŭ.
Paśla takich «čystak» cełyja śfiery sutyknulisia z kadravym hoładam. Ale dzie-nidzie ŭžo navučylisia abychodzić hetyja štučnyja abmiežavańni.
Kamientary