Pahroza dla žanočaha sportu? Čamu debiut na Alimpijadzie pieršaj sparstmienki-transhiendara vyklikaŭ skandał
43-hadovaja novaziełandka Łareł Chabbard uvojdzie ŭ historyju jak pieršaja spartsmienka-transhiendar na Alimpijskich hulniach. Chabbard voźmie ŭdzieł u spabornictvach pa ciažkaj atletycy siarod žančyn vahoj +87 u paniadziełak, 2 žniŭnia. Čamu jaje ŭdzieł u Alimpijadzie vyklikaje stolki sprečak, navat siarod tych, chto padtrymlivaje ŁHBT-supolnaść?
Što pra jaje viadoma?
ŚMI časta charaktaryzujuć novaziełandskuju spartsmienku jak vielmi zakrytuju asobu, jana redka davała intervju. Hevin (imia da źmieny hiendarnaj identyčnaści) Chabbard naradziŭsia ŭ 1978 hodzie mužčynam. Baćka spartsmienki — paśpiachovy biznesmien, jaki zajmaŭ pasadu mera Oklenda.
Adnakłaśniki kažuć, što Chabbard nikoli nie pačuvaŭsia kamfortna siarod chłopčykaŭ u svaim kłasie, jon adčuvaŭ siabie niajomka i amal ni z kim nie havaryŭ.
Chabbard (jak mužčyna) udzielničaŭ u spabornictvach pa ciažkaj atletycy da źmieny hiendara. Ale pavodle jaje słoŭ, jana pierastała surjozna zajmacca sportam u 2001 hodzie, kali zrazumieła, što ŭdzieł u tradycyjna mužčynskim vidzie sportu «nie źmienić taho, kim jana jość».
Takim čynam Chabbard, niahledziačy na łakalnyja pośpiechi ŭ junijorskim sporcie, tak i nie staŭ paśpiachovym spartsmienam mižnarodnaha ŭzroźniu. Jaho vyniki nikoli nie dazvolili b jamu pretendavać na miesca ŭ mužčynskaj nacyjanalnaj kamandzie darosłaha vieku.
Hevin Chabbard pačaŭ pracedury pa źmienie połu ŭ 2013 hodzie. Da ciažkaj atletyki, užo jak žančyna, Łareł Chabbard viarnułasia ŭ 2017 hodzie, paśla 16-hadovaha pierapynku. I adrazu ž zavajavała siarebrany miedal na Čempijanacie śvietu 2017 hoda, a zatym zavajavała zołata na Cichaakijanskich hulniach 2019 hoda ŭ Samoa, što vyklikała abureńnie haspadaroŭ turniru, bo Chabbard abyhrała miascovuju spartsmienku-favarytku. Premjer-ministr Samoa navat tady pakryŭdžana skazaŭ pra Chabbard: «Što b vy ni dumali pra heta, jon mužčyna».
Ciapier Łareł Chabbard, jakaja siarod mužčyn nie mahła pachvalicca vysokimi spartyŭnymi vynikami, uvachodzić u top najlepšych spartsmienak śvietu ŭ svajoj katehoryi. Chabbard taksama źjaŭlajecca najstarejšym ciažkaatletam na hulniach va ŭzroście 43 hadoŭ.
Jak joj dazvolili vystupać?
Farmalna transhiendary atrymali prava vystupać na alimpijadach z 2004 hoda. Ale byli peŭnyja ŭmovy i kryteryi dla transhiendaraŭ u žanočaj katehoryi:
- Vydaleńnie jaječkaŭ sama mieniej za dva hady da spabornictvaŭ
- Pravavy status žančyny
- Harmony ŭ adpaviednaści z žanočym uzroŭniem
Byłyja žančyny, jakija chacieli vystupać siarod mužčyn, mieli prava ŭdzielničać u spabornictvach biez abmiežavańniaŭ.
Ale ŭ 2015 hodzie, napiaredadni hulniaŭ u Rya-2016, praviły byli skarektavanyja, i spartsmienkam-transhiendaram bolš nie patrabavałasia prachodzić chirurhičnuju apieracyju na hienitalijach. Ciapier jany mohuć spaborničać u žanočaj katehoryi biez chirurhičnaha vydaleńnia teścikuł pry ŭmovie, što ich ahulny ŭzrovień testasteronu ŭ syrovatcy kryvi padtrymlivajecca na ŭzroŭni nižej za 10 nanamolaŭ na litr na praciahu nie mienš za 12 miesiacaŭ. Heta novaje praviła (novaziełandskaja spartsmienka nie vydialała mužčynskija pałavyja załozy) i dazvoliła 43-hadovaj Chabbard paŭdzielničać u Alimpijadzie.
Testasteron — heta harmon, jaki pavialičvaje masu ciahlic. Jon prysutničaje jak u mužčynskim, tak i ŭ žanočym arhaniźmie, ale ŭ žančyn jaho našmat mienš. Chacia transhiendaram, jakija chočuć brać udzieł u žanočych spabornictvach, dazvalajecca mieć testasteron da 10 nanamolaŭ, u bolšaści spartsmienak, jakija naradzilisia žančynami, uzrovień testasteronu značna nižejšy — ad 0,12 da 1,79 nanamola na litr.
Siarod nieabchodnych patrabavańniaŭ, jakija abaviazany vykanać takija trans-spartsmienki, jość zajava, što hiendarnaja identyčnaść źjaŭlajecca žanočaj, i što hiendar nie źmianiaŭsia ŭ spartyŭnych metach. Chabbard adpaviadała farmalnym standartam, ale MAK nastojvaje taksama na tym, što «hałoŭnaj spartyŭnaj metaj źjaŭlajecca harantyja sumlennaj kankurencyi».
Jakija arhumienty «za»?
Alimpijski kamitet Novaj Ziełandyi padtrymaŭ Chabbard: «My pryznajem, što hiendarnaja identyčnaść u sporcie źjaŭlajecca vielmi dalikatnym i składanym pytańniem, jakoje patrabuje bałansu pamiž pravami čałavieka i spraviadlivaściu».
Prychilniki 43-hadovaj spartsmienki z ŁHBT-ruchu ŭsprymajuć jaje ŭdzieł na Alimpijadzie jak pierałomny momant u sporcie, jaki ŭzmacniaje alimpijski duch inkluziŭnaści i moža natchnić inšych transhiendaraŭ zajmacca sportam na ŭsich uzroŭniach. Apytańnie 2018 hoda ŭ Novaj Ziełandyi pakazała, što trans- i niebinarnyja padletki i darosłyja amal udvaja radziej, čym nasielnictva ŭ cełym, zajmalisia sportam. Takija ludzi paźbiahajuć sportzałaŭ, bo bajacca asudžeńnia.
Ludzi, jakija padtrymlivajuć novaziełandskuju sparstmienku, miarkujuć, što dokazaŭ niejkaj pryrodnaj pieravahi transhiendaraŭ pierad zvyčajnymi žančynami nie isnuje. Spartyŭnyja dasiahnieńni, upeŭnieny jany, heta nie tolki pra ŭzrovień testasteronu i inšyja fizičnyja pakazčyki, ale i pra treniroŭki i psichałahičny stan čałavieka.
Taksama jany miarkujuć, što paniaćcie «pryrodnaj pieravahi» źjaŭlajecca samim pa sabie sprečnym. Niekatoryja ludzi, u tym liku žančyny, naradžajucca ź jakaściami, jakija robiać ich pryrodžanymi spartsmienami. Naprykład, žančyny z vysokim rostam taksama mohuć mieć «pryrodnuju pieravahu» ŭ sporcie, ale ž ich nichto nie abmiažoŭvaje ŭ spabornictvach. Dy i sama najaŭnaść «pryrodnych pieravah» absalutna nie harantuje čałavieku nijakich spartyŭnych dasiahnieńniaŭ.
Prychilniki ŭdziełu transhiendaraŭ u spabornictvach upeŭnienyja, što jany mianiajuć poł nie dla taho, kab atrymać spartovuju pieravahu, jany prosta chočuć zajmacca sportam u toj katehoryi, jakaja adpaviadaje ich hiendarnaj identyčnaści.
A što kažuć krytyki?
U šerahu navukovych prac daviedziena, što ludzi, jakija pieražyli pałavoje vyśpiavańnie ŭ mužčynskim ciele, majuć značnyja pieravahi ŭ sile navat paśla pryjomu lekaŭ dla padaŭleńnia ŭzroŭniu testasteronu. Naprykład, ščylnaść kostak i ciahlic arhanizma farmirujecca ŭ padletkavym uzroście.
Chabbard pražyŭ jak mužčyna 35 hadoŭ i nie ŭdzielničaŭ u mižnarodnych spabornictvach pa ciažkaj atletycy. Ale z momantu hiendarnaha pierachodu ŭ 2012 hodzie jana vyjhrała niekalki elitnych turniraŭ.
Chacia transhiendary i padaŭlajuć u svaim arhaniźmie testasteron, jaho ŭzrovień ŭsio adno ŭ piać razoŭ vyšejšy, čym u siaredniestatystyčnaj žančyny. Krytyki miarkujuć, što Chabbard usio jašče maje niespraviadlivuju fizičnuju pieravahu.
Daśledavańnie, apublikavanaje ŭ Brytanskim časopisie spartyŭnaj miedycyny, pakazała, što trans-žančyny majuć spartovuju pieravahu pierad žančynami paśla hoda harmanalnaj terapii.
Bielhijka Anna Van Biellinhien, kankurentka Chabbard, zajaviła, što prysutnaść novaziełandki ŭ Tokia budzie «kiepskim žartam» dla žančyn-udzielnic. I heta pry tym, što sama bielhijka padtrymlivaje ŁHBT-supolnaść. Jana ŭpeŭnienaja, što hetaja situacyja niespraviadlivaja ŭ adnosinach da sportu i spartsmienak.
Taksama krytyki miarkujuć, što spraviadlivaść — adna z fundamientalnych asnoŭ sportu. Boks u niapravilnych palčatkach, zmova z bukmiekierami, dopinh… Usio heta ličycca ŭ sporcie niesumlennym, uvieś sport składajecca z padobnych abmiežavańniaŭ. Baksiory-ciažkavahaviki nikoli nie bjucca ź lehkavahavikami. Mužčyny i žančyny spaborničajuć asobna ŭ bolšaści vidaŭ sportu. Heta daŭno pryniatyja normy. Miarkujecca, što vystupleńnie trans-žančyn razam sa zvyčajnymi žančynami moža parušyć hety bałans spraviadlivaści. Biez asobnaj katehoryi dla žančyn u alimpijskich finałach ich by prosta nie było.
Taksama niekatoryja navukoŭcy i spartyŭnyja funkcyjaniery miarkujuć, što źnižeńnie testasteronu amal nie likviduje bijałahičnyja adroźnieńni pamiž mužčynami i žančynami. Było praviedziena vielmi mała daśledavańniaŭ, tamu niama dokazaŭ taho, što źnižeńnie testasteronu likviduje pieravahu ŭ myšačnaj masie, sile, pamiery ciahlic abo ščylnaści kaścianych tkanak.
Prychilniki transhiendaraŭ u sporcie kažuć, što trans-žančyny nie źjaŭlajucca niebiaśpiečnymi dla sportu, bo jany jašče ničoha tołkam nie vyjhrali. Ale krytyki na heta adkazvajuć, što spartsmieny, jakija źmianili svoj hiendar, byli vielmi siarednimi, voś i ŭsia pryčyna.
Taksama krytyki bajacca, što mnohija žančyny i dziaŭčaty ciapier padumajuć, što sport nie dla ich, pakolki trans-žančyny ŭžo pačali vyciaśniać žančyn sa spabornictvaŭ. Naprykład, u vyniku taho, što Chabbard uklučyli ŭ žanočuju alimpijskuju kamandu, maładaja spartsmienka Kuinini «Nini» Manumua prapuściła svaju pieršuju Alimpijadu.
«Heta varjactva. Pravy žančyn na elemientarnuju spraviadlivaść i roŭnaść źniščajucca na ałtary palityčnaj karektnaści», — napisaŭ u svaim tvitary brytanski televiadučy Pirs Morhan.
Spartyŭnaja ci sacyjalnaja prablema?
MAK pryznaje, što hiendarnaja prablematyka składanaja. Jany chočuć dać spartsmienam-transhiendaram mahčymaść udzielničać u spabornictvach, i ŭ toj ža čas razumiejuć, što niama prostaha i ŭniviersalnaha sposabu vyznačyć poł spartsmiena. Dachodzić da taho, što vyznačeńnie połu moža varjiravacca ad adnaho vidu sportu da inšaha.
Pytańnie ŭdziełu trans-žančyn u Alimpijskich hulniach prymušaje zadumacca, čym dla nas jość sport, jakija ŭ jaho funkcyi i zadačy, i što aznačaje być žančynaj. Heta ŭsio robić prablemu nie tolki spartyŭnaj, ale taksama sacyjalnaj i palityčnaj.
U minskich škołach zabaranili nie tolki Santu i zamiežnyja chity, ale i kaladnyja pieśni6
Kamientary