Niejramastactva Zachara Kudzina. Siabry pra zaŭčasnuju hibiel i spadčynu tvorcy
Dobraachvotna pakinuŭ žyćcio adzin z samych prykmietnych maładych mastakoŭ Biełarusi Zachar Kudzin. Jamu było 33 hady, u jaho zastalisia baćki, žonka i maleńkaja dačka. Jahonyja siabry zhadvajuć, jak ambitny tvorca imkliva ŭvarvaŭsia ŭ kulturny kantekst Biełarusi i jakim byŭ jahony tvorčy darobak, piša Radyjo Svaboda.
Svoj styl vypusknik mienskaha kaledžu mastactvaŭ imia Hlebava nazyvaŭ «neŭramastactvam» — žyvapisam uździejańnia, abo abjektyŭnym realizmam. Adšturchnuŭšysia ad tradycyjnych hieametryčnych formaŭ a-la Kazimir Malevič, jon stvaryŭ ułasnyja analahi, niezaležnyja ad «dyktatury pramych linij».
«Jon prosta nia moh nie pisać»
Prafesijny kantrabasist, bas-hitaryst Arciom Frenkiel byŭ adnym z najbližejšych siabroŭ mastaka. Razam jany stvarali muzyčna-mastackija performansy, hitara Arcioma čaściakom była muzyčnym fonam na prezentacyjach Zachara. Kaža, što dla jaho toj nazaŭsiody zastaniecca ŭzoram addanaści svajoj spravie.
«Čałaviek pierš za ŭsio dumaŭ pra mastactva, — havoryć Arciom. — Jaho nie cikavili hrošy, jaho mała chvalavała, u čym jon chodzić, dzie žyvie. Biez čaho nie ŭjaŭlaŭ isnavańnia, dyk heta biaz žyvapisu. Jak sam kazaŭ, mastak nia toj, chto piša karciny, a toj, chto nia moža ich nie pisać. Voś takim byŭ… Na žal, u jaho daŭno byli roznyja zmročnyja dumki, tamu asabista dla mianie trahičnaja navina nia stała asablivaj niečakanaściu. Čužy bol ciažka zrazumieć. Ale ciapier jakraz taki čas, u ludziej zanadta ŭražlivych abvastrajecca ŭnutrany stan… I ja na jaho mocna złujusia, što jon takoje ŭčyniŭ».
Jašče ŭ maładości Zachar pačaŭ tracić zrok na levaje voka. I heta, jak ni paradaksalna, vykarystaŭ u svajoj dziejnaści: nievyraznyja pradmiety, dakładna nie zafiksavanyja mozham, źmiešvalisia ŭ tatalnuju abstrakcyju. Zatrymka ŭśviedamleńnia stvarała paralelnaje vymiareńnie realnaści. Na asnovie hetaha sfarmavałasia «neŭramastactva»: hledziačy na tvory, nie adrazu razumieješ, što bačyš i jak heta ŭsprymać. Ale praź imhnieńnie ŭsio stanovicca na svaje miescy.
Niestandartnaje ŭsprymańnie rečaisnaści Zachar Kudzin pradstaviŭ u seryi «Žyvapis levym vokam». Z-pad pendźla mastaka vychodzili maštabnyja pałotniščy ŭ ekspresiŭnaj manery, na jakija nie zamachvalisia navat pryznanyja metry.
Pamiatny i jašče adzin persanalny prajekt. Sutnaść zadumy sam jon apisvaŭ tak: «Skulptura «Žyćcio vakoł» ujaŭlaje saboj zvarny metaličny kub. Pry adsutnaści śviatła i pavietra ŭsiaredzinie źmieściva kuba taksama maje ŭ sabie atrutnaje rečyva. Ad hetaha płoskaści i hrani skulptury stanoviacca ŭmoŭnymi miežami pamiž žyćciom i śmierciu, realnaściu i vieraj».
«Vybraŭ absalutnuju svabodu»
U svaich interviju Zachar Kudzin niaredka pryznavaŭsia, što na jaho vielmi istotna paŭpłyvała amerykanskaje sučasnaje mastactva, asabliva abstraktny ekspresijanizm: dva hady jon žyŭ u Ńju-Jorku, vandravaŭ aŭtaspynam pa Złučanych Štatach i naviedvaŭ halerei. Viarnuŭsia dadomu ŭ peŭnaj stupieni «amerykanizavany».
Jašče adzin jahony siabra, fatohraf Stanisłaŭ Bahdzievič, u hetym sensie zaznačaje, što atrymany za akijanam dośvied zrabiŭ mastaka inšym — jon navat vonkava adroźnivaŭsia ad kaleh pa cechu.
«Kali adkinuć santymenty, zdajecca, što heta jahony chitry plan — mienavita tak možna acanić samaachviarnaść na karyść mastactva. Prynamsi vyhladaje na asensavany vybar… Nichto nia budzie spračacca, što Zachar — vielmi jaskravy pradstaŭnik sučasnaha mastactva. I značnuju častku bačańnia evalucyi svajoj tvorčaści ŭvabraŭ jakraz u Štatach. Ciažka skazać, jak jon raźvivaŭsia b, kab varyŭsia ŭ tutejšaj kuchni. Havaryŭ, što klasyčnaja škoła, jakaja zahaniaje tvorcu ŭ žorstkija ramki, tolki psuje mastaka. Tamu vybraŭ absalutnuju svabodu. Va ŭsim…»
Zachar Kudzin staŭ pieršym maładym tvorcam, čyja praca trapiła ŭ kalekcyju Nacyjanalnaha mastackaha muzeju Biełarusi. Pryznańniu paspryjaŭ niadaŭna prezentavany dakumentalny film režysera Maksima Švieda «Čystaje mastactva» z Kudzinym u hałoŭnaj roli. Stužka nie atrymała šyrokaha prakatu; ciapier siabry dumajuć pra toje, kab vykłaści jaje ŭ šyroki dostup u siecivie.
Tym nia mienš padčas zdymkaŭ udałosia źviarnuć uvahu na vuličny symbijoz cenzury i antyvandalizmu. Heta kali ananimnyja hrafitysty razmaloŭvajuć budynki, a supracoŭniki ŽESaŭ ich zafarboŭvajuć. U vyniku atrymlivajecca «vypadkovaje mastactva». Adnu z pracaŭ, jakuju mastak zrabiŭ pa matyvach takoha zavočnaha «dvuboja», kiraŭnictva muzeju prapanavała pieradać u dar. Ciapier jana tam.
«Zastalisia imklivyja karciny-kryły»
Jak i Zachar Kudzin, mastak Andrej Anro adnosić siabie da eksperymentalnaj mastakoŭskaj chvali. Jany z Zacharam adnahodki, ale kankurentami nie byli — zanadta roznyja padychody mieli da samarealizacyi.
«Ja vielmi vostra adčuŭ hetuju stratu, — pryznajecca jon. — Mahčyma, tamu, što my adnaho ŭzrostu, abodva sa sfery sučasnaha mastactva, i mova naša ahulnaja — žyvapis. U hetaj halinie chiba adzinki pa-sapraŭdnamu apantanyja pošukam i ekspresijaj, ciapier voś na adnaho mocnaha tvorcu stała mieniej. Heta ciažka prymać jak asabista, tak i ŭ cełym dla biełaruskaj kultury. Ja niadaŭna bačyŭ jaho na scenie paśla pakazu filmu «Čystaje mastactva». Heta nievierahodna ŭdvaja: stužka jašče idzie, a hieroja ŭžo niama. Ad Zachara zastaŭsia tolki vobraz — taki ž, jak jahonyja apošnija imklivyja karciny-kryły».
Niekalki hadoŭ tamu Zachar dałučyŭsia da kalonii daŭnšyfteraŭ, jakija ablubavali vakolicy Vialikaha i Małoha Zaprudździa na Vałožynščynie. Nabyŭ damok, pryjaždžaŭ siudy ź siamjoj, kantaktavaŭ ź siabrami-susiedziami, jakija śviadoma pamianiali horad na viaskovy anturaž. Atrymlivali asałodu ad pryrody, abmiarkoŭvali sumiesnyja prajekty, plany na budučyniu.
Ale sapraŭdnaje natchnieńnie mastak usio ž znachodziŭ pasiarod mehapolisu — mienavita tut elementy jahonaha «neŭramastactva» składvalisia ŭ najbolš zrazumiełuju kanfihuracyju. Jon navat źviartaŭsia da mienskich uładaŭ z prapanovaj pastavić na vulicach jahonyja abstraktnyja skulpturnyja kampazycyi jak alternatyvu tradycyjnym pomnikam. Ale razumieńnia takaja inicyjatyva tak i nie znajšła.
Za svajo niepraciahłaje žyćcio ŭ mastactvie Zachar Kudzin paśpieŭ arhanizavać šerah zapaminalnych persanalnych ekspazycyj. Akramia Biełarusi, vystaŭlaŭsia ŭ ZŠA, Niamieččynie, Polščy, Litvie, prezentavaŭ krainu na mižnarodnaj bijenale ŭ Pekinie.
Mastacka-muzyčny performans «Šum» Zachara Kudzina i Arcioma Frenkiela
Ci zdaść Tramp Ukrainu Rasii? Čamu demakraty razhromlenyja? Da čaho pryviadzie kantrol respublikancaŭ nad vykanaŭčaj i zakanadaŭčaj uładaj adnačasova?8282
Kamientary