Меркаванні

Што чакае Беларусь праз год? Чатыры сцэнары — з чорнымі лебедзямі і без

«Стабільнае балота», «Акопная вайна», «Белазахстан» або «Змена ўлады праз памылку» — эксперты з трох краін распрацавалі чатыры сцэнары магчымага развіцця падзей у Беларусі да канца 2022 года. Пра іх распавядае DW.

Дванаццаць экспертаў з Беларусі, Германіі і Польшчы сабраліся разам і распрацавалі чатыры сцэнары развіцця беларускага палітычнага крызісу да канца 2022 года. На гэтым тыдні іх прэзентавалі ў Бруселі еўрадэпутатам, уключаючы пасла ЕС у Беларусі Дзірка Шубеля і членаў дэлегацыі Еўрапарламента па сувязях з Мінскам.

Як распрацоўвалі сцэнары

У аснове сцэнарыяў ляжаць два фактары — дэмакратычная трансфармацыя (змены ў дзяржапараце, гатоўнасць рэжыму Лукашэнкі да рэформаў) і ўзровень сацыяльнай мабілізацыі (наколькі беларускае грамадства гатовае патрабаваць перамен).

Эксперты вылучаюць асобны фактар, які можа паўплываць на развіццё таго ці іншага сцэнара, — так званы «чорны лебедзь». Гэты тэрмін, прыдуманы былым біржавым трэйдарам Насімам Талебам, пазначае рэдкую падзею, якую немагчыма спрагназаваць і якая пры гэтым мае сур'ёзныя наступствы.

Напрыклад, «чорным лебедзем» у беларускім палітычным крызісе можна лічыць прымусовую пасадку ў Мінску самалёта Ryanair з журналістам Раманам Пратасевічам на борце.

Палітолагі падкрэсліваюць, што распрацаваныя сцэнары не зʼяўляюцца дакладнымі прагнозамі.

— Пытанне не ў тым, наколькі рэалістычныя сцэнары. Ідэя была паказаць існыя тэндэнцыі і магчымыя варыянты, што пры ўмовах А, B або C можа адбыцца ў Беларусі на працягу наступных 12 месяцаў, — кажа адна з аўтараў сцэнарыяў, эксперт па Беларусі германскага фонду Маршала ЗША Марына Рахлей.

Першы сцэнар: «Стабільнае балота»

Паводле гэтага сцэнара, рэпрэсіі і адсутнасць перспектыў для дэмакратычнага развіцця прыводзяць да апатыі ў беларускім грамадстве. Палітычна актыўныя грамадзяне зʼязджаюць за мяжу. Рэжым Лукашэнкі ўмацоўвае свае пазіцыі, не дапускае расколу ў дзяржапараце і паміж элітамі. Такім чынам, улады ў Мінску вырашаюць, што няма неабходнасці праводзіць дэмакратычныя рэформы або ісці на саступкі патрабаванням пратэстоўцаў.

— Гэты сцэнар адрознівае тое, што ў ім няма «чорных лебедзяў», — адзначае Вольга Дрындава, куратар распрацоўкі сцэнарыяў, член рабочай групы па Беларусі. — Гэта значыць, да яго мы можам прыйсці, калі не будзе адбывацца нечаканых падзей. Гэта такі варыянт Беларусі пост-2010 года ў рэальнасці пост-2020-га.

Другі сцэнар: «Акопная вайна»

У гэтым выпадку Аляксандр Лукашэнка адмаўляецца ад ідэі правядзення рэферэндуму па змене Канстытуцыі і замест гэтага прымае новую Канстытуцыю, ухваленую парламентам у жніўні 2022 годзе.

Прэзідэнцкі тэрмін павялічваецца з 5 да 6 гадоў, а мінімальны ўзрост для абрання прэзідэнтам зніжаецца да 25 гадоў. Гэта можа азначаць падрыхтоўку да пераходу ўлады да малодшага сына Лукашэнкі — Мікалая. Але палітычных змен у кірунку дэмакратычнага пераходу ўлады няма.

Тут эксперты ўводзяць «чорнага лебедзя»: напрыклад, адзін з лідараў апазіцыі памірае ў турме ад кавіду па віне адміністрацыі, паколькі яму своечасова не аказваецца дапамога. Гэта падзея шакуе грамадзянскую супольнасць, ЕС узмацняе санкцыі. У выніку чаго грамадзянская супольнасць мабілізуецца, актывісты працягваюць падпольную барацьбу, хоць і ў меншых маштабах.

Акопная вайна — кожны працягвае настойваць на сваім, — тлумачыць Марына Рахлей. — З аднаго боку, беларускае грамадства працягвае барацьбу, нягледзячы на рэпрэсіі. З іншага боку, нягледзячы на санкцыі і мабілізацыю грамадства, Лукашэнка ўтрымлівае ўладу дзякуючы падтрымцы Расіі. Таму нічога не мяняецца.

Трэці сцэнар: «Белазахстан»

Рэферэндум па Канстытуцыі стварыў на паперы плюралізм, але Лукашэнка па-ранейшаму зʼяўляецца кіраўніком Беларусі на новай пасадзе — кіраўніка Усебеларускага народнага сходу (УНС). Міграцыйны крызіс нарастае, і ЕС, у прыватнасці Польшча, заключае здзелку з Лукашэнкам («чорны лебедзь»).

Дэмакратычныя сілы расчараваныя, беларусы дэмаралізаваныя і адчуваюць сябе здраджанымі міжнароднай супольнасцю.

У гэтым сцэнары эксперты вылучаюць два важныя моманты. Па-першае, сыход Лукашэнкі на пасаду кіраўніка УНС.

— Нават калі застанецца аўтакратыя, яна становіцца менш персаніфікаваная. Гэта не вядзе адразу да дэмакратыі, але магчымыя маленькія крокі да дэмакратызацыі ўнутры сістэмы, — мяркуе Вольга Дрындава.

Па-другое, яна паказвае на сувязь паміж перамовамі Захаду з Лукашэнкам і настроямі ў беларускім грамадстве: «Любыя здзелкі з рэжымам на гэтым этапе могуць моцна паўплываць на настроі сярод беларусаў унутры краіны і ў колах дэмакратычных сіл, для якіх гэта азначае страту палітычнай вагі».

Чацвёрты сцэнар: «Змена ўлады праз памылку»

Правал кампаніі па Канстытуцыйным рэферэндуме правакуе чысткі ў дзяржапараце, у тым ліку смерць шэрагу чыноўнікаў. Напалоханая гэтымі практыкамі частка сілавікоў і беларускіх элітаў здзяйсняюць дзяржпераварот. Лукашэнка губляе ўладу і аказваецца пад вартай.

Знешнія сілы — ЕС, ЗША, але таксама і Расія — падтрымліваюць пераход улады. Грамадзянская супольнасць мабілізуецца і ўцягваецца ў перамовы аб палітычным транзіце. Беларусь рыхтуецца да свабодных і справядлівых выбараў у 2023 годзе.

Мы спрабавалі зразумець, як у найбліжэйшы час можа адбыцца дэмакратызацыя Беларусі. Гэты сцэнар малаверагодны і магчымы толькі ў надзвычайнай сітуацыі. Такім «чорным лебедзем» мы палічылі палацавы пераварот, выкліканы ўнутранымі рэпрэсіямі, — кажа адзін з аўтараў сцэнара Андрэй Казакевіч.

Эксперт адзначае ролю Расіі: пераварот становіцца для Масквы нечаканасцю, але яна ўдзельнічае ў працэсе пераходу ўлады, каб захаваць Беларусь у зоне свайго ўплыву. Зрэшты, калі Расія рэагуе інакш і процідзейнічае перавароту, гэта можа стварыць рызыку грамадзянскага канфлікту.

Святлана Алексіевіч расказала, што пабачыла добрага ў 2021-м

Кузняцоў пра словы Макея: Паняцце «дзяржаўнасць» без законнасці — гэта пусты гук

Каментары

КДБ выпадкова выдаў двух супрацоўнікаў, адказных за стварэнне спіса «тэрарыстаў»22

КДБ выпадкова выдаў двух супрацоўнікаў, адказных за стварэнне спіса «тэрарыстаў»

Усе навіны →
Усе навіны

У Шчучынскім раёне двое дзецюкоў скралі, а затым вярнулі назад двух парсючкоў

Пакаленне «ні-ні»: хто яны такія і наколькі гэта небяспечная тэндэнцыя?12

У Данецку пасля выбуху ў машыне загінуў начальнік Аленаўскай калоніі ДНР. Яго жонцы адарвала нагу10

Пентагон назваў выдаткі Расіі на вайну з Украінай1

Даляр каштуе менш за 3,4 рубля

Барысаў чакае Лукашэнку — тэрмінова кладуць асфальт і косяць траву5

Беларускі IT-прадпрымальнік Маханёк расказаў, чаму выбраў для жыцця дарагі Нью-Ёрк3

На матчы «Легія» — «Дынама» былі затрыманыя двое мужчын, якія здымалі беларускіх заўзятараў15

«Асад паў. Не бойцеся». Як вызваляюць вязняў сумна вядомых турмаў Сірыі6

больш чытаных навін
больш лайканых навін

КДБ выпадкова выдаў двух супрацоўнікаў, адказных за стварэнне спіса «тэрарыстаў»22

КДБ выпадкова выдаў двух супрацоўнікаў, адказных за стварэнне спіса «тэрарыстаў»

Галоўнае
Усе навіны →