Netflix vypuściŭ pieršy siezon sieryjała «1670», jaki raspaviadaje pra niaprostaje suisnavańnie siamji šlachcica i sialan u vioscy. Pakul u Biełarusi vybudoŭvajecca vyklučna trahičnaja karcina minułaha pad pryhniotam polskich panoŭ, u samoj Polščy, zdajecca, nie suprać paśmiajacca z samich siabie. Ale i našy suajčyńniki, jak vyjaviłasia, taksama jość siarod hałoŭnych hierojaŭ sieryjała.
Siužet satyryčnaha sieryjała, źniataha Maciejem Buchvaldam i Kardzijanam Kandziełam, raźvivajecca vakoł siamji šlachcica Jana Paŭła Adamčeŭskaha (Bartałamiej Topa), jaki maryć stać najviadomiejšym Janam Paŭłam u historyi Polščy (spojler: najviadomiejšym Janam Paŭłam stanie Karal Vajtyła ŭ 1978 hodzie). Pakul što, akramia šlachieckaha honaru, pychi i fanaberystaści, jon vałodaje tolki radavoj vioskaj Adamčycha. Dakładniej, mienšaj jaje častkaj, bo kaliści bolšuju častku pradaŭ šlachcicu Andžeju.
U dasiahnieńni jaho metaŭ — stać nie mienš jak polskim karalom ci choć by adpomścić nienavisnamu susiedu — Janu Paŭłu dapamahaje jahonaja siamja: starejšy syn i spadčyńnik Stanisłaŭ (Michał Balicki), nadzvyčajny hultaj, jaki tupić u karcinki z vyjavami viasiella, małodšy syn Jakub (Michał Sikorski), kryvadušny i skvapny śviatar, dačka Anela (Marcina Byčkoŭskaja), jakaja zmahajecca suprać siaredniaviečnych zababonaŭ, i žonka Zofja (Katažyna Chierman), relihijnaja askietka, jakaja, jak vyjaŭlajecca, nie suprać addacca hrachu.
A, nu i Bahdan (Dabramir Dymiecki), brat Zofji, badziažny husar i polski šavinist, jakomu siamja łaskava dała prytułak u śvirnie pobač ź sielaninam Maciejem (Kirył Pietručuk). Na niaščaście Bahdana, Maciej — čužyniec, jaki prybyŭ u Adamčychu pa prahramie abmienu sialanami ź Litvy i nahadvaje jamu, što Reč Paspalitaja dla abodvuch narodaŭ. I hety fakt prymušaje husara časta samoha siabie papraŭlać, zhadvajučy i pra susiedziaŭ. «Polšča dla palakaŭ… i lićvinaŭ!»
Śpiarša nie zrazumieła, kaho stvaralniki sieryjała mieli na ŭvazie pad lićvinami: ci to prodkaŭ sučasnych litoŭcaŭ, ci to prodkaŭ sučasnych biełarusaŭ. Ale adzin fakt, pra jaki my chutka daviedvajemsia, stavić usio na svaje miescy — lićvin Maciej pravasłaŭnaj viery.
I jon nie pazbaŭleny lićvinskaha patryjatyzmu: u śvirnie pobač sa štandaram Bahdana, na jakim namalavany bieły polski aroł, Maciej viešaje namalavanuju ad ruki Pahoniu.
Maciej pracuje pamočnikam kavala i vypadkova znajomicca z dačkoj pana, jakaja nie curajecca sialan i ichniaj pracy. Chłopiec chutka razumieje, što zakachany ŭ jaje, a jon padabajecca joj. Ale im nie być razam, bo jany roznych sasłoŭjaŭ — kudy tam sielaninu, jaki žyvie litaralna ŭ brudzie, da dočki sarmata, jaki pje vino i chodzić u šaŭkach? Tym bolš što pan Adamčeŭski płanuje dasiahnuć palityčnych viaršyń udałym šlubam z synam mahnata. Anela ž čałaviek budučyni i pratestuje suprać varvarskich polskich zvyčajaŭ, hvałtu, palavańnia, zasilla mužčyn, niespraviadlivaści, źviartaje ŭvahu na klimatyčnyja źmieny, jakija nastupiać praz 380 hadoŭ.
U duchu psieŭdadakumientalistyki piersanažam dajecca słova vykazvacca pra svaje dumki na kamieru. Usie piersanažy, navat druhasnyja, u sieryjale atrymalisia dosyć kałarytnymi i zapaminalnymi. Što jaŭrej-karčmar, jaki zasmučany tym, što jon nastolki nikčemny, što subraty nie biaruć jaho ni ŭ jakija zmovy. Što sielanin Vojciech, jakoha časam zaklińvaje na žadańni paŭstać i pazabivać usich panoŭ.
Polskija kinakrytyki acharaktyryzavali sieryjał jak hibryd ramana Hienryka Siankieviča i sieryjała «Ofis». I sapraŭdy, kožnaja sieryja znajomić nas z realijami XVII stahodździa, viadomymi nami pa školnych padručnikach i histaryčnych ramanach, u jakija łoŭka i śmiešna ŭplecienyja prablemy sučasnaha hramadstva — sacsietki, homasieksualnaść, kulturnaja apraparyjacyja, emihracyja, palityčnyja hulni. A bolšaść biedaŭ, jak zvyčajna byvaje ŭ sučasnym ofisie, iduć ad nierazumnaha, ale inicyjatyŭnaha «kiraŭnictva».
Dla dyskredytacyi ŭsioj palščyzny sieryjał byccam by robić u razy bolš, čym usia biełaruskaja prapahanda sa svaim zmahańniem z pomnikami, mohiłkami i vieršami, z vykryvalnickimi filmami kštałtu «Na inšym bierazie».
Robić, tamu što polskaje hramadstva darasło da taho, kab biaźlitasna, ale spraviadliva śmiajacca z ułasnych «nacyjanalnych zahan», a nie rabić ź siabie viečna pakryŭdžanuju i nieparazumiełuju achviaru — tak, usio było, tak, heta taksama my. I robiać palaki heta vielmi talenavita i jaskrava.
Pa-majstersku źniaty hrateskny śviet polskaj vioski ździŭlaje bahaćciem abstanoŭki, vobrazaŭ, adsyłak da historyi i sučasnaha mastactva. Niechta skaža, što, nie razumiejučy sučasnych realij Polščy, niemahčyma sčytać usich žartaŭ, zakładzienych u stužcy. Ale nasamreč sieryjał atrymaŭsia samadastatkovym i budzie śmiešnym dla luboha, jakuju b stupień pahružanaści ŭ polskija prablemy i ahulnaje histaryčnaje minułaje hladač nie mieŭ.
Vosiem sieryj hladziacca na adnym dychańni, i ich zdajecca niedastatkova. Chočacca bačyć jašče bolš duraści pana Jana Paŭła, bolš intryhaŭ i chitrykaŭ Jakuba, bolš pjanych sialan, što valajucca ŭ brudzie, bolš zalacańniaŭ Macieja da Aneli.
Nadzvyčajnaja papularnaść sieryjała ŭ Polščy i niezavieršanaść siužetnaj linii havoryć pra toje, što my ŭrešcie ŭsio heta atrymajem u druhim siezonie. I jak znać, moža ŭ novych sieryjach emihrant-lićvin zmoža vybicca ŭ ludzi i zaručycca sa šlachietnaj panienkaj.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
Vyjšaŭ biełaruski sieryjał «Pracesy». Raskazvajem, čaho čakać
Novy «Znachar», rymiejk supierchita 1980-ch. Što ŭ im?
Ź jakoha rajona, čušpan? Što za sieryjał «Słova pacana», jaki rvie rejtynhi
Kamientary