Kultura33

U Mahilovie zadumali dekamunizavać najstarejšy skvier horada

Upraŭleńnie architektury Mahiloŭskaha harvykankama vyvučaje hramadskaje mierkavańnie nakont pierajmienavańnia skviera imia Hiercena ŭ Teatralny. Na adpaviednaj staroncy na sajcie vykankama možna prahałasavać tolki za adzin z dvuch varyjantaŭ, stary ci novy. Ciapierašniaja prapanova ŭładaŭ, vidać, źviazanaja z rekanstrukcyjaj skviera i prylehłaj vulicy Kamsamolskaj

Skvier imia Hiercena ŭ Mahilovie. Fota: Jandeks.Karty

Skvier zakładzieny ŭ 1829 hodzie pa zahadzie mahiloŭskaha hubiernatara Michaiła Muraŭjova na miescy byłoha Blizkaha vała, jaki atačaŭ Stary horad i mieŭ u hetaj častcy dźvie bramy — Karaleŭskuju i Vietranuju. U kancy XVIII — pačatku XIX stahodździa vał užo straciŭ abarončaje značeńnie i značna zaminaŭ rostu i raźvićciu horada. Skvier pa imieni zasnavalnika nazyvaŭsia Muraŭjoŭskim. Paśla na pasadzie vilenskaha hienierał-hubiernatara Muraŭjoŭ prasłaviŭsia nadzvyčaj žorstkim zadušeńniem vyzvolnaha paŭstańnia 1863—1864 hadoŭ, za što atrymaŭ mianušku «Viešalnik».

Blizki vał (źleva) u kancy XVIII stahodździa. Malunak Mikałaja Lvova. Krynica: Wikimedia Commons

U 1886—1888 hadach na adnym kancy skviera, jaki pa sutnaści byŭ bulvaram, pabudavali budynak haradskoha teatra, jaki zachavaŭsia dahetul. 

Paśla balšavickaha pieravarotu ŭ 1917 hodzie imia Muraŭjova z nazvy skviera prybrali, jon staŭ nazyvacca Dniaproŭskim. A ŭžo ŭ 1919 hodzie skvieru prysvojena imia ruskaha publicysta-revalucyjaniera siaredziny XIX stahodździa Alaksandra Hiercena. Hiercen naležaŭ da krajnie levych palitykaŭ svajho času i krytykavaŭ manarchičny ład rasijskaj dziaržavy, vystupajučy za sacyjalistyčnyja pieraŭtvareńni, tamu balšaviki prymali jaho za svajho papiarednika.

Skvier na pačatku XX stahodździa. Krynica: Wikimedia Commons

Pad hetaj nazvaj skvier praisnavaŭ bolš za stahodździe, choć siarod mahiloŭcaŭ jana nie vielmi viadomaja: zvyčajna jaho zhadvajuć u źviazcy z teatram, za jakim skvier raźmieščany. Harvykankam, vidać, vyrašyŭ zamacavać aficyjna «narodnuju» nazvu, miakka «dekamunizavaŭšy» histaryčny skvier.

Heta nie pieršaja prapanova pierajmienavać skvier. U 2018 hodzie mahiloŭskija aktyvisty da 750-hodździa horada skłali pietycyju, u jakoj źviartali ŭvahu na poŭnaje źniščeńnie haradskoj tapanimiki za savieckim časam i prapanoŭvali ŭvieści ŭ abarot zabytyja histaryčnyja taponimy, daŭšy novyja nazvy haradskim skvieram. U svajoj prapanovie aktyvisty spasyłalisia na pazityŭny dośvied Minska. Skvier Hiercena musiŭ stać Farnym skvieram pa histaryčnaj naźvie vulicy Bołdzina, na jakuju jon vychodzić, i katalickim kaściole, jaki raźmieščany pobač u dvarach.

Mahiloŭskija haradskija ŭłady tady admovili pa ŭsich prapanovach ab źmienie savieckich nazvaŭ, a novyja nazvy dla jašče bieznazoŭnych zialonych zon pakłali ŭ šufladu. Na hety momant nivodnaja z prapanavanych nazvaŭ nie była aficyjna prysvojenaja.

Fantan u skviery imia Hiercena da pačatku rekanstrukcyi. Na zadnim fonie budynak dramatyčnaha teatra, u honar jakoha płanujuć pierajmienavać skvier. Fota: Wikimedia Commons

Ale ŭžo ŭ 2019 hodzie hramadzianskaja supolnaść naniesła ideołaham udar u adkaz. Inicyjatyva praŭładnych hramadskich arhanizacyj nibyta «pa šmatlikich prośbach vieteranaŭ» pierajmienavać hałoŭny (i faktyčna adziny) park «Padmikolle» (heta staradaŭniaja nazva pradmieścia, pa naźvie znakamitaha pravasłaŭnaha manastyra) u honar Pieramohi, byŭ uspryniaty haradžanami ŭ štyki.

U adnoj z samych masavych haradskich pietycyj mahiloŭcy zajavili, što horad i tak pieranasyčany pamiaćciu pra vajnu i dalejšaje nakručvańnie vajennaj tematyki moža vyradzicca ŭ ideałohiju «pobiedobiesija» (što ŭrešcie i adbyłosia). Haradskija ŭłady byli vymušanyja pryznać, što inicyjatyvu ŭ horadzie nie padtrymlivaje litaralna nichto, i adstupilisia.

Miesca źniščanaha fantana padčas rekanstrukcyi skviera. Fota: Magilev.by

Ciapier ža ad pryncypovaj pazicyi nie čapać savieckija nazvy, vidać, adyšli. Ale prapanavanaja nazva, na našu dumku, niaŭdałaja, bo nazvu Teatralnaja ŭžo nosić płošča pierad teatram — nijakaha sensu množyć padobnyja biezabličnyja najmieńni ŭ histaryčnym centry horada niama. U hetym vypadku varta źviarnucca da raniej prapanavaj nazvy Farny skvier abo ŭviekaviečyć pamiać pra Blizki vał, jakomu skvier abaviazany svaim źjaŭleńniem.

Kamientary3

  • Bobrov
    19.05.2023
    Bondarieva, vaš vychod
  • Kašmar
    19.05.2023
    Hiercan heta adzin ź niešmatlikich publicystaŭ taho času, chto adkryta padtrymaŭ paŭstańnie Kastusia Kalinoŭskaha i prykłaŭ usie namahanni, kab rasiejski impieratar i hubiernatar muraŭjeŭ (aha, toj samy, jaki zasnavaŭ hety skvier), jakija zadušyli hetaje paŭstańnie, u vačach jeŭrapiejskaha hramadstva vyhladali varvarami i tyranami. Tak što prama da saŭka Hiercana adnosić niedarečna, heta bolš značnaja fihura.
  • CV
    20.05.2023
    Narmalnaje takoje zmahańnie ŭ Mahilovie išło, jak ja pahladžu. A my jaho čamuści vatnym i prarasijskim ličym. 

Žycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu3

Žycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu

Usie naviny →
Usie naviny

17-hadovaja dziaŭčyna ŭ Rasii paniesła jeści śvińniam i zahinuła2

Siońnia na tarhach dalar padskočyŭ na čatyry kapiejki

Chto prydumaŭ jutub-prahramu «Hadzińničak cikaje»?3

Prapucinski papulist pieramoh u pieršym tury vybaraŭ u Rumynii, ale prezidentam maje stać žančyna-libierał1

Siaredni zarobak u kastryčniku vyras amal na 50 rubloŭ

Papiaredniaja pryčyna padzieńnia samalota ŭ Vilni — techničnaje pytańnie3

U Pinsku zakryli bujny machlarski koł-centr. Paciarpiełych — amal 50 tysiač čałaviek4

Pierad pryjezdam Łukašenki ŭ Pakistan tam zabaranili ahulnanacyjanalny marš apazicyi. Tysiačy zatrymanych5

Pačynajecca sud nad śviatarom Hienrycham Akałatovičam. Jamu pahražaje da 15 hadoŭ

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Žycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu3

Žycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu

Hałoŭnaje
Usie naviny →