«Masavyja čystki rychtavalisia zahadzia, da samalota. Ale biełaruskija śpiecsłužby nie Siekurytate». Kali skončycca heta chvala represij?
Za sakavik kolkaść zatrymańniaŭ vyrasła bolš čym u 2,5 raza ŭ paraŭnańni ź lutym, padličyli pravaabaroncy. U čym admietnaść ciapierašniaj chvali palityčnaha pieraśledu? Ci tolki Mačuliščy jaje spravakavali?
U HUBAZiKu zajavili, što za sakavik «apracavali» bolš za 700 čałaviek, 230 ź ich sudzili pa administracyjnych artykułach (150 ź ich — za «ekstremizm»).
Pravaabaroncam «Viasny» viadoma pra 614 zatrymańniaŭ u minułym miesiacy i 433 vypadki palityčna matyvavanaha administracyjnaha pieraśledu. U paraŭnańni ź lutym, kali paviedamlałasia pra 258 vypadkaŭ zatrymańniaŭ, adbyŭsia rezki skačok represij. Pravaabaroncy pa-raniejšamu rehularna vyjaŭlajuć i dakumientujuć fakty ŭžyvańnia katavańniaŭ i zabaronienych vidaŭ abychodžańnia padčas rasśledavańnia palityčna matyvavanych kryminalnych spraŭ.
«Zdarajucca pieryjady, kali ŭłady sprabujuć imitavać pačatak dyjałohu»
Juryst «Viasny» Pavieł Sapiełka raić nie malavać kryvuju represij, jakaja śviedčyła b pra ich rost ci źnižeńnie, bo pravaabaroncy padajuć tolki viadomyja fakty pieraśledu:
«Našy źviestki daloka nie poŭnyja. Ale navat tyja źviestki, jakija maje pravaabarončy centr «Viasna», śviedčać pra rezki ŭsplosk: u sakaviku adbyłosia niekalki znakavych padziej, jakija i vyklikali represiŭnuju reakcyju ŭ adkaz».
Adnym z asnoŭnych tryhieraŭ pravaabaronca nazyvaje ataku na rasijski samalot A-50 na aeradromie ŭ Mačuliščach, jaki pryvioŭ da «apieracyi pa apracoŭcy asobnych ludziej, prafiesijnych hrup i aktyvistaŭ» z boku siłavikoŭ. Naprykład, KDB paviedamiŭ, što sprava ab dyviersii ŭ Mačuliščach kvalifikavanaja jak «akt teraryzmu, učynieny arhanizavanaj hrupaj», pa joj zatrymana kala 30 čałaviek, niekatorym pahražajuć śmiarotnym pakarańniem.
Druhoj padziejaj, jakaja istotna paŭpłyvała na rost represij, stała aktyvizacyja prychilnikaŭ moładzievaj subkultury «PVK Rodan».
Nu i, viadoma, pierad 25 sakavika, Dniom Voli, pa Biełarusi prakaciłasia chvala previentyŭnych zatrymańniaŭ.
«Usie hetyja padziei i dali taki rezki skačok», — kaža Pavieł Sapiełka.
Pravaabaronca adznačaje, što hety vitok zatrymańniaŭ pa svajoj sutnaści ničym nie adroźnivajecca ad papiarednich:
«Heta situacyjnaja reakcyja ŭład na tyja ci inšyja padziei. Jak tolki adbyvajecca ŭsplosk pratesnaj aktyŭnaści, adpaviedna vyrastaje i represiŭnaja reakcyja ŭład».
«Zdarajucca pieryjady, kali ŭłady sprabujuć imitavać pačatak dyjałohu, pačatak prymireńnia — i tady možna nazirać niekatoraje źmiakčeńnie represij. Ale tendencyja raniejšaja — kryzis pravoŭ čałavieka ŭ Biełarusi», — reziumuje pravaabaronca.
Pavieł Sapiełka kanstatuje, što siłaviki sa svajho boku praciahvajuć raniejšyja praktyki — žorstkaść na ŭsich etapach zatrymańnia.
«Masavyja čystki płanavalisia nie paśla samalota»
Kiraŭnik «Bajpoła» Alaksandr Azaraŭ pierakonvaje, što masavyja čystki płanavalisia nie paśla samalota.
«Jany (siłaviki — NN) sami ŭčynili fejkavy terakt u Hrodnie, jaki rychtavali niekalki miesiacaŭ, paśla jakoha i płanavali pravieści masavyja čystki. A tut jakraz padviarnuŭsia pad ruku samalot, — miarkuje Alaksandr Azaraŭ.
— Represiŭnaja mašyna pracuje niezaležna ad niejkich padziej: čyścić i čyścić, čyścić i čyścić, jany nie spyniacca, pakul sami siabie nie pierasadžajuć».
Mietady pracy śpiecsłužbaŭ, pa słovach Azarava, daŭno adpracavany:
«Jany jeduć u nasieleny punkt i pačynajuć adpracoŭvać usich, chto byŭ zaŭvažany ŭ masavych pratestach. Kažuć, padčas začystki ŭ Dziaržynsku znajšli niejkuju vybuchoŭku, dapuskaju, što hetuju vybuchoŭku jany sami i padkinuli, kab pravieści začystku».
Paśla zdareńnia «Bajpoł» zajaŭlaŭ, što biełarusy, jakija atakavali aeradrom u Mačuliščach z dapamohaj dvuch dronaŭ, evakujavanyja ź Biełarusi. Chto ž tady hetyja «bolš za 20 čałaviek», jakich zatrymali i abvinavačvajuć u akcie teraryzmu?
«Davajcie nie budziem kamientavać fejki režymu», — adkazaŭ kiraŭnik «Bajpoła» Alaksandr Azaraŭ. Pry hetym jon udakładniŭ, što arhanizatary dyviersii znachodziacca ŭ biaśpiecy.
Alaksandr Azaraŭ nie staŭ kamientavać prapahandyscki film ANT, u jakim fihuranty kryminalnaj spravy nazyvajucca «dyviersijnaj hrupaj SBU».
«Śpis achviar padrychtavany, zastajecca pytańnie: kali pryjści»
Za sakavik kolkaść zatrymańniaŭ vyrasła bolš čym u 2,5 raza ŭ paraŭnańni ź lutym. Ci aznačaje heta, što represiŭnaja mašyna tak i nie zdoleła pastavić biełarusaŭ na kaleni ci «zahnać pad plintus», jak vykazvajecca Łukašenka?
Historyk Alaksandr Frydman pravodzić pramyja paraleli pamiž stalinskimi i łukašenkaŭskimi represijami:
«Navat u žachlivyja 1937—1938 hady, kali ŭzrovień represij byŭ zusim inšy, znachodzilisia ludzi, jakija žorstka krytykavali Stalina, krytykavali palityku partyi. Tamu jakija b Łukašenka ni pravodziŭ represii, niezadavolenaść prosta syšła z pavierchni, ale nie źnikła, prosta ciapier ludzi vybirajuć inšyja formy kamunikacyi, bolš biaśpiečnyja», — kaža historyk.
Kali raniej biełarusy vykazvali svaju niezadavolenaść publična i ŭhołas, to ciapier krytyka pieramiaściłasia na inšy ŭzrovień: ludzi nie abmiarkoŭvajuć palityku pa telefonach, jakija mohuć prasłuchoŭvacca, nie havorać na pracoŭnych miescach, bo nie daviarajuć ludziam, ź jakimi razam pracujuć, nie robiać hetaha ŭ restaracyjach, kafe ci inšych publičnych miescach. Ale ŭ zakrytaj kampanii, siarod ludziej, jakim daviarajuć, u jakich upeŭnieny, niezadavolenaść pa-raniejšamu vykazvajecca.
Kolkaść zatrymanych, na dumku Alaksandra Frydmana, «chutčej adlustroŭvaje dziejańni režymu».
«Represii nie spyniajucca z 2020 hoda, prosta iduć z roznaj intensiŭnaściu: HUBAZiK, KDB to zapavolvajuć svaju dziejnaść, to naroščvajuć. Siońnia jość adčuvańnie napružańnia, tamu što atrymany zahad Łukašenki na «začystku».
Śpiecsłužby dziejničajuć nie spantanna — śpis achviar, da jakich jany mohuć pryjści, užo padrychtavany, zastajecca adkrytym adno pytańnie: kali pryjści. Kali ničoha nadzvyčajnaha nie adbyvajecca ŭ hramadstvie, śpiecsłužby spakojna adpracoŭvajuć svoj śpis.
Aktyvizacyja nastupaje, kali zdarajucca Mačuliščy ci znachodzicca dziŭny «teraryst» u Hrodnie, dzie ŭvohule nieviadoma, što zdaryłasia. Ciapier voś padziei ŭ Sankt-Pieciarburhu, dzie znajšli «biełaruski śled». I tady śpiecsłužby bolš aktyŭna pačynajuć adpracoŭvać kankretny kirunak», — ličyć surazmoviec.
Žurnalist Raman Papkoŭ, znajomy Darji Trepavaj, jakuju abvinačvajuć u datyčnaści da hibieli rasijskaha vajennaha prapahandysta Uładlena Tatarskaha, u žniŭni 2020 hoda znachodziŭsia ŭ Biełarusi i aryštoŭvaŭsia.
«Śpiecsłužby mohuć zaniacca adpracoŭkaj jahonych kantaktaŭ, a heta dadatkovyja vobšuki, dadatkovyja zatrymańni, mahčyma. Ale heta nie śviedčyć pra źmienu nastrojaŭ. Prosta adbylisia takija padziei, jakija vyklikali abvastreńnie ŭ pracy represiŭnaha kanviejera», — razvažaje Frydman.
Jon miarkuje, što źviestak pra praciŭnikaŭ režymu ŭ siłavikoŭ chapaje (śpisy tych, chto aryštoŭvaŭsia ŭ 2020-m, chto padpisvaŭsia za Babaryku), ale brakuje fizičnych mahčymaściaŭ prapracavać uvieś masiŭ infarmacyi adrazu. Tamu, kali štości zdarajecca, jany vybirajuć peŭny siehmient i pa im pracujuć.
«Ale biełaruskija śpiecsłužby nie zdoleli pracavać previentyŭna, jak Siekurytate (departamient dziaržbiaśpieki. — NN) u Rumynii ci Štazi ŭ HDR — tam pratestaŭ nie było. Vybuch 2020 hoda biełaruskija śpiecsłužby praduchilić nie zdoleli».
Kubrakoŭ davodziŭ, što milicyjant Zhirski nie datyčny da bandy nalotčykaŭ. Ciapier taho sudziać — pahražaje da 20 hadoŭ3
Kamientary
za niej žie stoit vieś civilizovannyj śviet