«Kaštoŭnuju paštoŭku minułaha stahodździa znajšoŭ na śmietniku». Kalekcyjanier Vital Muraškievič — pra svajo chobi
Babrujec Vital Muraškievič — biblijatekar, pierakładčyk, a adnačasova — kalekcyjanier, fiłakartyst, papularyzatar i šukalnik haradskoj daŭniny, jak jon sam siabie nazyvaje ŭ aŭtarskim błohu ŭ instahramie. Vital źbiraje babrujskija paštoŭki i maje ci nie samuju bahatuju ich kalekcyju ŭ horadzie. U hutarcy z 1387.by kalekcyjanier raspavioŭ, kali i čamu raspačaŭ źbirańnie, ci darahoje heta chobi — fiłakartyja, jakija adkryćci pra Babrujsk atrymałasia zrabić dziakujučy paštoŭkam.
«Chaciełasia spakojnaha i razvažlivaha chobi»
— Vital, kali i čamu ty pačaŭ źbirać paštoŭki?
Da hetaha ja mała viedaŭ pra paštoŭki. Sutykaŭsia ź imi jak z dadatkovym materyjałam, kali niešta tłumačyŭ pra Babrujsk dzieciam, što prychodzili da mianie ŭ biblijateku. Šmat na jakija rečy tady nie źviartaŭ uvahi, naprykład, na advarotny bok paštoŭki. I mianie ździŭlała, jak ludzi va ŭzroście adrazu pieravaročvajuć paštoŭku i hladziać, što tam napisana, zachaplajucca počyrkam.
— Atrymlivajecca, tvaja kalekcyja vielmi maładaja. Kolki ŭ joj ciapier paštovak?
«Majo kalekcyjanavańnie — vyklučeńnie z praviłaŭ»
— Kali ty nie ŭ temie, moža zdavacca, što nichto ničoha nie źbiraje, i kalekcyjanieraŭ uvohule niama. Ja ŭbačyŭ, što jany jość, kali sam pačaŭ zajmacca kalekcyjanavańniem.
Roskvit fiłakartyi ŭ śviecie pryjšoŭsia na 1920—1930-ja hady i ciahnuŭsia da 1960-ch. Ciapier paštoŭka, mahčyma, na 4—6 miescy pa papularnaści ŭ kalekcyjanieraŭ. Kožny źbiraje svaju temu. Chtości zanuryŭsia ŭ historyju rodnaha horada na paštoŭkach — jak ja, chtości źbiraje inšuju tematyku.
Taksama chaču dadać, što kali čałaviek źbiraje niejkija pradmiety, to jon prosta źbiralnik. Kalekcyjanieram jon stanovicca, kali tak ci inakš vyvučaje svaju kalekcyju, vydaje niejki katałoh ci piša artykuły ŭ haziety.
Biełaruskija paštoŭki — niatannyja
— Raspaviadzi, jak i dzie ty źbiraješ? Ci jość u ciabie niejkija krytery — voś hetuju paštoŭku ja abaviazkova vaźmu, a hetaja nie takaja i kaštoŭnaja?
Ja źbiraju nie ŭsie paštoŭki, nadrukavanyja ŭ Babrujsku, bo nie ŭsie jany pra Babrujsk. Dla majoj kalekcyi kaštoŭnaja kožnaja paštoŭka pra Babrujsk i babrujcaŭ, niezaležna ad taho, dzie jana była nadrukavanaja — choć u Arhiencinie ci ŭ Aŭstralii.
Byvaje, što mnie dorać paštoŭki ci pieradajuć pa simvaličnym košcie. Tak nadoječy atrymałasia z tryma naborami paštovak, jakija vypuściŭ naš teatr imia V. Dunina-Marcinkieviča ŭ 2017 hodzie da VI fiestyvalu nacyjanalnaj dramaturhii.
«Samyja «paštovačnyja» harady — Hrodna, Pinsk»
— Čamu biełaruskija paštoŭki doraha kaštujuć?
U Babrujsku publikavali mienš paštovak, ale, tym nie mienš, dastatkova. Za paŭtara hoda ja pabačyŭ šmat raznavidnaściaŭ starych babrujskich paštovak, kala 100 štuk — časoŭ carskaj Rasii. U Hrodnie, dla paraŭnańnia, znojdziena 600 paštovak pieryjadu da 1917 hoda. Siarod ich — polskija, niamieckija.
— Jakaja samaja darahaja paštoŭka ŭ tvajoj kalekcyi?
— Ciapier, kali zarobki źmianšajucca, a ceny rastuć, tak. Naohuł, kalekcyjanavańnie nie tannaje. Nu i čym daŭžej ty źbiraješ, tym bolš pieraborlivy stanovišsia, užo nie ŭsio nabyvaješ, pačynaješ palavać na sapraŭdnyja redkaści.
«Šukaju paštoŭki časoŭ niamieckaj akupacyi Babrujska ŭ 1918 hodzie»
— Na jakija redkaści ty ciapier paluješ?
Ale tyja ž teatralnyja paštoŭki, jakija mnie pieradali nadoječy — užo taksama redkaść, historyja.
— Kali kazać pra staryja, to čaściej u zamiežžy. Pieravažna, u Rasii. Tam možna natrapić na takija redkaści, jakija tut bačyš tolki na ekranie manitora. Niekalki paštovak u mianie z Ukrainy, ale tam nabyvać ciapier stała ciažka. Jość ź Niamieččyny. Bolš sučasnyja paštoŭki možna znajści i ŭ Babrujsku, jak heta adbyłosia z teatralnymi.
— Napeŭna, jak raz hetyja apošnija teatralnyja paštoŭki. I tak najčaściej i byvaje — samaje kaštoŭnaje ŭ kalekcyjaniera — apošni prybytak. Teatralnyja paštoŭki nie tak doraha mnie abyšlisia, ale zadavalnieńnia dastavili vielmi šmat.
Dziakujučy paštoŭkam, atrymałasia daviedacca nazvu Sacyjałki ŭ 1918 hodzie
— Vital, mahčyma, dziakujučy paštoŭkam atrymałasia zrabić niejkija cikavyja adkryćci pra Babrujsk?
My čuli nazvy Haŭpštrase, Kierenskaha, Muraŭjoŭskaja, ale što jana była Biełaruskaj, amal nichto nie viedaje. Hetaja nazva źjaviłasia ŭ 1918 hodzie, kali niamieckija akupacyjnyja ŭłady dazvolili dziejnaść kulturna-aśvietnickaha tavarystva ŭ horadzie. Hety štamp na advarotnym baku — samaje kaštoŭnaje, što jość na fotazdymku.
«Paštoŭkaj možna hałasavać za adnaŭleńnie budynkaŭ»
— Jak źmianiłasia funkcyja paštoŭki ź ciaham času?
Staryja paštoŭki siońnia dla nas — dakumient epochi, krynica viedaŭ pra minułaje. Ale adnačasova jany mohuć mieć całkam praktyčnyja funkcyi.
Kali pačalisia razmovy, kab pazbavić hety dub statusa pomnika pryrody, ja pryhadaŭ, što jość dakumientalny dokaz taho, što jon užo nie adno stahodździe raście ŭ Babrujsku — toje samaje miesca i toj samy dub jość na paštoŭcy knižnaj kramy Churhina. Ja apublikavaŭ tady post z hetaj paštoŭkaj u svaim błohu, i dumaju, hetym taksama spryčyniŭsia da pryciahnieńnia ŭvahi da nieabchodnaści zachavańnia duba.
Paštoŭki mohuć dapamahčy pry restaŭracyi byłoha vyhladu budynkaŭ i vulic. Naprykład, u mianie jość paštoŭka, na jakoj dobra bačna, što da vajny na miescy ciapierašniaj płoščy Pieramohi była ščylnaja handlovaja zabudova. A na miescy skviera, dzie siońnia znachodzicca pomnik achviaram palityčnych represij, stajała knižnaja krama Heršona Churhina. Tak pry dapamozie paštoŭki my možam ujavić sabie, jak raniej vyhladaŭ naš horad.
Jaŭrejskija pahromy na paštoŭkach
— Heta toj vypadak, kali paštoŭki stali dokazam jaŭrejskich pahromaŭ na Babrujščynie. Pavodle źviestak historyka Leanida Śmiłavickaha, u 1921 hodzie ŭ Biełarusi pahromy prajšli ŭ 177 nasielenych punktach, dzie pražyvała 7 316 siemjaŭ (29270 čałaviek). Ich achviarami stali 1 748 siemjaŭ, u tym liku 1700 zabitych, 150 paranienych, 1250 zhvałtavanych. Naš horad, dumałasia mnie, byŭ vyklučeńniem, ale ŭsio ž taki i tut takoje zdarałasia.
Nie tak daŭno hetyja paštoŭki byli pradadzienyja na zamiežnych aŭkcyjonach, dzie ja ich i zaŭvažyŭ.
«Bandyty prajšli tut… pakinuŭšy tut ślady svajho znachodžańnia. Usie hetyja mierćviaki — našyja braty. U ich zastalisia dzieci. Ci budziem my dastatkova žorstkimi, kab dazvolić im źbicca sa šlachu?»
«Zvyčajnamu čałavieku niama na što hladzieć, a dla mianie heta kaštoŭnaje śviedčańnie»
— Vital, ty źbiraješ taksama i sučasnyja paštoŭki. U čym ich kaštoŭnaść?
«Maru, kab źjaviłsia babrujskaznaŭstva»
— Jak ty chočaš raźvivać svajo chobi dalej? I što b ty paraiŭ babrujcam, jakija taksama chacieli b pačać niešta źbirać?
Babrujcam ja b chacieŭ paraić pryhladacca da taho, što padajecca samym zvyčajnym — tam možna adšukać sapraŭdnyja skarby. A staroje fota ci paštoŭka mohuć stać jak znachodkaj, tak i natchnieńniem na niejkuju dobruju spravu.
Kamientary