Dyrektar-manach i kałhas z asudžanymi. Raskazvajem pra «Atłant», jaki kaliści hrymieŭ, a ciapier štohod pradukuje miljonnyja straty
«Atłant» nazyvajuć brendam krainy. Ale za pryhožaj karcinkaj adpaliravanych novych chaładzilnikaŭ — pradpryjemstva sa stratami ŭ miljony dalaraŭ. Raskazvajem, čym słaviŭsia zavod za savieckim časam, jak na jaho paviesili stratny kałhas i jak palaki chacieli vykupić vytvorčaść, ale im nie pradali.
Pieršyja savieckija ladoŭni
Pieršy chaładzilnik na zavodzie vypuścili 60 hod tamu. Nievysoki «Minsk-1» ubudoŭvaŭsia ŭ kuchonny stoł i aproč chaładzilnaj kamiery mieŭ šafu dla posudu. Dla biełarusaŭ heta byŭ premium-tavar. U toj čas tolki 5% nasielnictva mieła mahčymaść jaho nabyć.
Pieršyja savieckija dvuchkamiernyja chaładzilniki i ladoŭni vypuścili mienavita ŭ Biełarusi. Heta było ŭ 1970-ch.
A samaj papularnaj madellu za savieckim časam byŭ «Minsk-15». Jana razyšłasia ŭ kolkaści čatyroch miljonaŭ ekziemplaraŭ. I nie tolki pa Sajuzie — chaładzilniki pastaŭlalisia ŭ Hrecyju, Italiju, Francyju, Bielhiju.
Tady pradpryjemstva abjadnoŭvała niekalki zavodaŭ u Rasii i Litvie — Smalenski, Alituski, Mažejkiajski. Na apošnim vyrablalisia kampresary. Kali Sajuz raspaŭsia, kampresary dla biełaruskich chaładzilnikaŭ pačali vypuskać u Baranavičach na stankabudaŭničym zavodzie. Paśla Minsk zakazvaŭ tam nie tolki kampresary, ale i pieraŭzbrajeńnie dla zavoda chaładzilnikaŭ. Na pradpryjemstva išli samyja kvalifikavanyja baranavickija rabotniki.
Pralnyja mašyny «Atłant» staŭ vyrablać z 2003 hoda. Paźniej dadalisia i kuchonnyja plity.
Bolšaść svajoj pradukcyi zavod adpraŭlaje na ekspart (u Rasiju ŭ asnoŭnym). Za miažu pradajecca 85% chaładzilnikaŭ.
Dyrektar, jaki chacieŭ stać prezidentam, a syšoŭ u manachi
Ciapier nierealna, kab dyrektar bujnoha dziaržaŭnaha pradpryjemstva pajšoŭ u prezidenty. Ale ŭ 2001 było mienavita tak. «Atłant» na toj momant uznačalvaŭ Leanid Kałuhin (jon byŭ adnačasova i členam Savieta Respubliki).
Da hałasavańnia jaho kandydaturu nie puścili — nie sabraŭ nieabchodnyja 100 tysiač hałasoŭ. Ale i da raniejšaha žyćcia viarnucca Kałuhin nie zmoh.
Dyrektara abvinavacili ŭ tym, što jon nie viarnuŭ svoječasova kredyt ad Japonii i zanižaŭ kolkaść valuty na pradpryjemstvie, jakaja padlahała abaviazkovamu prodažu. Za prychavanuju valutu, pa viersii śledstva, jon nabyvaŭ pradmiety carkoŭnaha kultu.
Pra pravasłaŭnaść Kałuhina viedali ŭsie — jon pabudavaŭ carkvu na terytoryi zavoda i pieradaŭ joj niekalki sot kiłahramaŭ srebra i susalnaha zołata. Hety fakt padali ŭ kryminalnaj spravie jak niezakonnyja dziejańni z kaštoŭnymi mietałami. Sprava ŭ tym, što «Atłant» atrymlivaŭ kaštoŭny mietał dla vyrabu prypojaŭ u chaładzilnikach. Śledstva paličyła, što častka jaho pajšła nie na tyja mety.
Praz dva hady kryminalny pieraśled spynili za adsutnaściu składu złačynstva i Kałuhina adpuścili.
Niekalki hod jon žyŭ u prychodzie adnoj z cerkvaŭ pad Minskam. A paśla staŭ manacham Nikanam i pierabraŭsia ŭ rodnuju viosku Hałovičy Drybinskaha rajona, pracavać u Śviata-Trajeckaj carkvie.
Jak zavodu addali kałhas z asudžanymi
«Atłant» nie abminuŭ los mnohich bujnych pradpryjemstvaŭ. U 2004 hodzie na jaho paviesili stratny kałhas «Šapčycy-Ahra» — u ramkach prahramy finansavaha azdaraŭleńnia sielhasarhanizacyj.
Kab apisać stan hetaj haspadarki ŭ Staradarožskim rajonie, dastatkova pryvieści dva fakty: jaje rentabielnaść była minus 13%, a na pracu pryciahvali ludziej, asudžanych da abmiežavańnia voli.
Za 15 hod situacyju tam udałosia vypravić i vyvieści haspadarku ŭ plus. Ad «chimikaŭ» admovilisia, śvinahadoŭlu i raźviadzieńnie trusoŭ na starych fiermach prykryli. Pakinuli tolki małako i jałavičynu. Ukłali zavodskija hrošy, kab kupić novyja traktary. «Atłant» pa źnižanych cenach pastaŭlaje ŭ haspadarku techniku, a taja — jałavičynu ŭ zavodskija stałovyja i na prodaž u kulinaryju.
Kryzisy i kankurenty
Sam «Atłant» apošnija dziesiać hod pracuje ŭ minus (vyklučeńniem staŭ tolki 2016-y). U 2014-m jon staŭ samym stratnym biełaruskim pradpryjemstvam.
Na samim zavodzie tłumačyli tak: i ŭ nas, i ŭ SND popyt źniziŭsia praz devalvacyju i padzieńnie zarobkaŭ. U toj hod rynak bujnoj bytavoj techniki ŭ Biełarusi i Rasii prasieŭ na 40%, a va Ukrainie — na 80-90%.
Vytvorčaść našych chaładzilnikaŭ u Smalensku daviałosia zakryć, bo raniej 40% vyrablenaha tam pastaŭlałasia ŭkraincam. Składy byli zabityja.
Techniki akazałasia bolej, čym ludziej, hatovych jaje kuplać.
«My — miljońnik, LG — miljońnik, Indesit — miljońnik, na paŭmiljona vychodzić Bosch… U Rasii ŭsie bujnyja suśvietnyja brendy ŭžo pabudavali vytvorčaści, my kankurujem užo nie z rasijskimi, a z suśvietnymi vytvorcami», — apraŭdvaŭsia ŭ intervju Viktar Šumiła, jaki tady byŭ dyrektaram.
Pra ryzyku prajhrać rynak mižnarodnym brendam rasijskaj zborki analityki kazali i raniej. U nulavyja lipiecki Indesit kaštavaŭ na 50-100 dalaraŭ tańniej za biełaruski anałah. LG, vypuščany ŭ Maskoŭskaj vobłaści, byŭ premijalnym siehmientam. Siarod biełarusaŭ byli tyja, chto hatovy kuplać navaročanyja chaładzilniki amal za tysiaču dalaraŭ, a «Atłant» i blizka takoje nie vypuskaŭ.
Ale vierniemsia ŭ kryzisny 2014-y. Praz devalvacyju zavod tady straciŭ 110 miljonaŭ rubloŭ. Adnavicca pry dobrym raskładzie raźličvaŭ da 2020-ha. Šumiła hanaryŭsia, što jany nie atrymlivali dziaržaŭnaj padtrymki, a samastojna sprabavali vystajać.
«Nam treba pavieryć sabie, palubić i pačać pavažać siabie. A my pačynajem: «Voj, niemcy», — zaklikaŭ jon.
Advajavać biełaruskaha spažyŭca nie ŭdałosia. Navat niahledziačy na novyja madeli i ekśpierymienty z dyzajnam.
Za apošnija piać hod prodažy atłantaŭskaj techniki na ŭnutranym rynku upali. Kali ŭ 2016-m siarod kuplenych biełarusami chaładzilnikaŭ dola ajčynnych była 64%, to letaś — tolki 35%. Toje ž i z pralnymi mašynami — dola biełaruskich siarod pradadzienych źniziłasia z 30% da 15%.
Takija ličby pryvodzić Biełstat. Heta pry tym, što ahułam techniki ludzi stali kuplać bolš.
Kamandziroŭki ŭ Francyju i inflacyja
Tyja, chto zaśpieŭ na zavodzie kryzisnyja hady, pamiatajuć, jak inflacyja źjadała rost zarobku ŭ rublach. Kali ŭ 2009-m ślesar-zborščyk techniki atrymlivaŭ 520 dalaraŭ pa kursie (i heta było vyšej za siaredni zarobak pa krainie), to ŭ 2015-m — 320 dalaraŭ.
Źmicier jakraz pracavaŭ na kanviejery ŭ tyja hady.
«Praca tam manatonnaja i dastatkova ciažkaja, — kaža jon. — Kali ja pryjšoŭ, na linii zborki było 80% mužčyn, kali zvalniaŭsia — 50% mužčyn i 50% žančyn.
Niedzie ŭ 2013-m nam prybrali dapłatu za škodnaść. Škodnaść była šumavaja, ale pry hetym nijakich mier nie było pryniata pa skaračeńni šumu na vytvorčaści. Skazali: «Vy nie stracicie ŭ hrošach», — i ŭsio.
Paśla pačali madernizacyju linij, ale pa fakcie akazałasia, što liniju prosta padoŭžyli, kab vypuskać bolš pradukcyi. Pry hetym technałohii zborki zastalisia staryja», — raskazvaje były zborščyk mebli pra ŭmovy siem hod tamu.
Ź jaho siamji na «Atłancie» pracavali taksama dzied i ciotka.
«Moj dzied jeździŭ u Francyju na piać hod u kancy 1980-ch pa abmienie vopytam, byŭ viadučym inžynieram. Apošniaja jaho pasada — načalnik cecha.
Raniej zavod byŭ niebłahi. Navat znachodziačysia ciapier u Polščy, pytajusia ŭ starejšaha pakaleńnia pra chaładzilniki «Minsk», i jany kažuć, što heta byli lepšyja chaładzilniki pa canie-jakaści ŭ toj čas. U hady, kali ja pracavaŭ, kamplektujučyja byli jeŭrapiejskija, ale časam zakuplali nie jakasnyja detali, a tannuju płastmasu», — dzielicca jon.
Jak «Atłant» chacieli kupić zamiežniki
U 2017 hodzie «Atłant» sprabavali kupić palaki.
«Ich cikavaść była ŭ tym, kab uvajści na rynak Jeŭrazijskaj ekanamičnaj prastory. Padrychtavanaja placoŭka, niebłahi daśviedčany piersanał, dobraja łahistyka… Palaki paličyli, što varta ŭkłaści peŭnyja inviestycyi ŭ pradpryjemstva, dzie možna pavysić pradukcyjnuju moc u 2-2,5 razy ŭ paraŭnańni z tym, što vypuskaŭ «Atłant» u toj čas. I zrabili davoli słušnuju prapanovu», — zhadvaje historyju Anatol Kotaŭ, jaki kaliści pracavaŭ u MZS.
Adnak baki nie syšlisia va ŭmovach i canie. Polšča chacieła skaracić štat pradpryjemstva, biełaruskija ŭłady byli kateharyčna suprać.
«Ja nie pamiataju dakładnych ličbaŭ, ale «Atłant» prapanavali nabyć ŭ paŭtara-dva razy daražej, čym acaniŭ inviestar. Zavod chacieli pradać razam z daŭhami.
Biełaruski bok zaŭsiody razhladaŭ zamiežnyja inviestycyi jak mahčymaść kiravać imi jak svaimi hrašyma. Maŭlaŭ, vy dajcie hrošaj, a my viedajem, jak ich ukłaści, u jakoj kolkaści što pradukavać i kolki ludziej na vas budzie pracavać. Takija padychody inviestara zusim nie zacikavili.
Palityka siarod pryčyn admovy, mabyć, naprykancy tolki źjaviłasia. Heta była adna z najbolš biaśpiečnych palityčnych inviestycyj. Bo byli roznyja zachady z polskaha boku — i Biełdziaržstrach nabyć, i ŭ bankaŭskuju śfieru bolš surjozna ŭvajści, čym nievialiki pryvatny «Ideja Bank». Voś heta razhladałasia jak inviestycyi, jakija za saboj ciahnuć peŭny palityčny ŭpłyŭ.
Chacia prapanovy hučali niebłahija. I biełarusi bok vykarystoŭvaŭ ich na svaju karyść: cikaviacca našymi aktyvami na Zachadzie, tamu možna sprabavać pavysić canu, kali my budziem handlavać imi na Uschodzie», — miarkuje Anatol Kotaŭ.
Pa jaho słovach, straty «Atłanta» palakaŭ nie pužali. Hałoŭnaje dla ich było — damovicca pa canie.
Kupić zavod chacieli i kitajcy. Zacikaŭlenaść prajaŭlała kampanija bytavoj techniki Midea Group. U 2017-m jaje prezident sustrakaŭsia z Alaksandram Łukašenkam. Hetaja ž karparacyja raniej stvaryła sumiesnaje pradpryjemstva z «Haryzontam».
Štat «Atłanta», darečy, usio ž pakrychu skaračajuć. Z 2018 pa 2020 z pradpryjemstva zvolnili amal tysiaču rabotnikaŭ. Za minuły hod štat źbiralisia ścisnuć jašče na 5% — da 6,4 tysiačy čałaviek.
Ciapier na zavodzie adkryta amal 400 vakansij. Ź ich zarobak pa piaćsot i bolš prapanujuć tolki 13%. Majstru i elektramancioru hatovy płacić 1100 — 1300 rubloŭ, naładčyku abstalavańnia — da 1450, inžynieru-kanstruktaru — 900 — 1150.
Hrošy, zmytyja va ŭnitaz
Letaś pradpryjemstva (a dakładniej, filijał u Baranavičach) trapiła ŭ karupcyjny skandał. Dyrektara stankabudaŭničaha zavoda i načalnika biuro kamiercyjnaha adździeła ŭziali za chabar. Ad milicyi dyrektar sprabavaŭ schavacca ŭ prybiralni svajho kabinieta i zmyć hrošy va ŭnitaz.
Tyja rubli jon atrymaŭ ad čelabinskaj firmy. Pa infarmacyi milicyi, heta byŭ adkat za toje, što firmie dastalisia dahavory na pastaŭku mietałavyrabaŭ. Na sudzie dyrektar vinu admaŭlaŭ, Kazaŭ, što hrošy jon pazyčyŭ — na pomnik.
Sud paličyŭ dyrektara vinavatym i daŭ 12 hod kałonii ŭzmocnienaha režymu. Jaho zmoŭščyk atrymaŭ 9 hadoŭ kałonii.
Biahučych daŭhoŭ bolš, čym aktyvaŭ
U sakaviku 2020-ha hiendyrektar zavoda «Atłanta» Dźmitryj Sakałoŭski chvaliŭsia, što za miesiac jany adhruzili rekordnuju kolkaść pradukcyi — 90 tysiač chaładzilnikaŭ. Pakul kankurenty ŭ Rasii, Jeŭropie i Kitai zamarožvali vytvorčaść z-za kavidu, «Atłant» raspradavaŭ zapasy. Ale tak i nie vyjšaŭ u plus.
Čystyja straty zavoda za 2020 hod — 13 miljonaŭ rubloŭ. U papiarednija hady jany byli jašče bolšymi, naprykład, u 2017-m heta straty ŭ 64 miljony.
U cełym finansavyja pakazčyki palepšylisia — prybytak ad apieracyjnaj dziejnaści i vałavy prybytak ad vyručki vyras.
Pry hetym vyraśli karotkaterminovyja kredyty i pazyki — da 432 miljonaŭ rubloŭ. U «Atłanta» nie chapaje srodkaŭ, kab raźličycca ź imi: biahučych daŭhoŭ bolš, čym aktyvaŭ, na 191 miljon rubloŭ. Pahasić razryŭ zavod płanuje za košt novych kredytaŭ.
«Heta ŭkazvaje na najaŭnaść istotnaj niavyznačanaści, jakaja moža vyklikać značnyja sumnievy ŭ zdolnaści pradpryjemstva praciahvać bieśpierapynna svaju dziejnaść, i, adpaviedna, što jano moža akazacca nie ŭ stanie vykanać svaje abaviazki ŭ chodzie zvyčajnaj dziejnaści», — skazana ŭ aŭdytarskaj spravazdačy.
Adnoj z pryčynaŭ biazradasnaha stanovišča nazyvajuć vahańnie kursa dalara i ZŠA da biełaruskaha rubla, što abumoŭlena vysokaj dolaj impartu. Ahulnaja suma paniesienych strataŭ pa kursavych roźnicach pa padlikach zavoda skłała 46 miljonaŭ rubloŭ. Narakajuć taksama na rezkaje abvastreńnia canavoj kankurencyi i pandemiju karanavirusa.
Hetyja ž pryčyny stratnaści (za vyklučeńniem kavidu) fihurujuć u spravazdačach z hoda ŭ hod.
Kroki pa vyjści z kryzisu taksama dublujucca: źnizić vydatki z dapamohaj madernizacyi vytvorčaści, aptymizavać piersanał, pavialičyć terminy kredytaŭ, damovicca z pastaŭščykami, kab apłacić materyjały paźniej.
Pakul «Atłant» spraŭna płaciŭ pa starych kredytach. Ale ŭ spravazdačy jość važnaje ŭdakładnieńnie: u vypadku niepłaciežazdolnaści finansavuju padtrymku «Atłantu» hatovy akazać asnoŭny akcyjanier. Heta Dziaržkamitet pa majomaści — jamu naležyć 62% akcyj. Treba adznačyć, što za apošnija piać hod dziaržaŭnaja dola va ŭstaŭnym kapitale pradpryjemstva vyrasła na 20%.
Kamientary