Uładzimir Puhač: Vielmi ciažka siońnia ŭśviedamlać — što Radzima napaŭžyvaja
Pra novyja spravy, dvojčy akupavanuju Biełaruś, i što vyciahvaje z depresii, «Salidarnaści» raspavioŭ Uładzimir Puhač, lidar hurta J:Mors, jaki 2 listapada ŭ Varšavie adznačaje vialikim kancertam svajo 25-hodździe. Muzyka bolš za dva hady vymušana žyvie ŭ Varšavie, dzie staŭ jašče i akcioram, syhraŭšy razam z kupałaŭcami ŭ śpiektakli «Zekamieron».
— Uładzimir, u 2009-m, kali vam spoŭniłasia 33, a «J:Mors» śviatkavaŭ 10-hodździe, vy aproč inšaha raskazali, što pachudzieli na 33 kiłahramy, bo admovilisia ad ałkaholu.
Ciapier užo Aleh Harbuz kazaŭ, što vy ŭtroch, ź Siarhiejem Čubam, nie adznačyli premjery «Zekamierona» ŭ tym liku tamu, što «Puhač nie pje». Historyja paŭtarajecca?
U 2009-m vy surjozna kazali, što «ŭ 30 hadoŭ adčuvaješ, što ŭ ciabie jość cieła». Siońnia heta śmiešna zhadvać…
— Nu viadoma, u mianie dačce 30 hadoŭ ciapier, padajecca, zusim jašče maleńkaja. Ja sapraŭdy mała ŭžyvaju ałkahol, a nie śviatkavali tamu, što premjera «Zekamierona» adbyłasia ŭ mai, a na nastupny dzień ja palacieŭ na hastroli ŭ Štaty.
Što tyčycca vahi, to, na žal, usie maje 30 lišnich kiło sa mnoj, viarnulisia praz stres apošnich hadoŭ. Kožny pa-svojmu reahuje na stres: chtości pje, chtości prymaje antydepresanty, u mianie viartajecca vaha.
Palić ja kinuŭ paŭhoda tamu. Nie mahu skazać, što całkam nie pju, raz na paŭhoda mahu vypić vina. Ale heta nie było pryčynaj admieny nivodnaha śviatkavańnia. Aleh nasamreč pažartavaŭ. Apošnija śpiektakli «Zekamierona» my hrali ŭ vieraśni, u Aleha tady byŭ dzień narodzinaŭ. I toje što ja nie pju, nijak nie zaminała nam razam adśviatkavać.
«Źmiena rodu zaniatkaŭ vielmi dapamahaje nie zvarjacieć»
— U niejki momant pačynaješ razumieć, što trapiŭ u takoje stanovišča, i samaje apošniaje, što treba rabić, heta pačynać siabie škadavać i ŭsio dazvalać. Bo heta takaja padmanka. Mnie zdajecca, treba rabić naadvarot.
Ja zdymaju stres źmienaj rodu zaniatkaŭ. Zajmaŭsia muzykaj, potym mianie zaprasili hrać u teatry, i heta vielmi cudoŭnaja padzieja ŭ maim žyćci. Jašče zajmajusia pradziusavańniem aŭdyjaknižak. Źmiena rodu zaniatkaŭ vielmi dapamahaje nie zvarjacieć u dadzienych abstavinach. Nie abaviazkova palić i buchać.
— «Zekamieron» pačynajecca z radkoŭ, jakija vy duža kranalna, da śloz, śpiavajecie pad hitaru:
«Ja b ciabie zaprasiŭ u svaju chatu, tut zaŭsiody častujuć harbataj. I nikoli nie haśnie śviatło. Ale ty… nie prychodź. Tut nie drenna, ale tydni źnikajuć daremna, Byccam uvohule ich nie było…»
Sprabavała adšukać hetuju pieśniu całkam, ale jaje niama.
— Heta radki Maksima Znaka, jakija jon napisaŭ za kratami. Što tyčycca pieśni, dla ŭsiaho svoj čas. Uvohule praca nad śpiektaklem pačałasia tolki ŭ lutym minułaha hoda. I hetyja radki admysłova dla śpiektakla. Ale jość ideja zrabić nie adnu pieśniu, a całkam zapisać i vydać uvieś saŭnd-trek da śpiektaklu.
Pieršapačatkova maja zadača była znajści vieršy biełaruskich palitviaźniaŭ, ich šmat. Ja šukaŭ mienavita tyja, što čaplajuć. U śpiektakli jość vieršy Maksima Znaka, dva vieršy žurnalista Andreja Kuźniečyka. Niekatoryja ja sam napisaŭ.
To-bok ja abiraŭ teksty, jakija padalisia vielmi ščyrymi i jakija vyklikajuć praniźlivyja adčuvańni. I zadavoleny, što dasiahnuŭ mety, i što ludzi, jakija hladziać śpiektakl, adčuvajuć niešta padobnaje.
— Jak uvohule vy trapili ŭ «Zekamieron»? I ci mo vas zaraz kličuć «kupałaŭcam», ci mo vy sami siabie im ličycie?
— Z Aleham [Harbuzam] my siabrujem užo kolki hadoŭ. I kali abodva, kožny svajoj darohaj, trapili ŭ Varšavu, to sustrakalisia, rabili razam aŭdyjaknižki. Aleh načytvaŭ ich dla majho vydaviectva Litaralna. A ŭ lutym patelefanavaŭ i kaža: «Słuchaj, a kali my takoje voś pasprabujem zrabić — dapamožaš?»
«Zekamieron» — heta nie 20 apaviadańniaŭ, jakija my ŭklučyli ŭ śpiektakl, ich tam bolš, kala 100. Dla mianie heta honar z samaha pačatku, bo heta najbujniejšy i hałoŭny teatr krainy, majoj rodnaj Biełarusi. I dla mianie vialiki honar, kali ja ŭ śpiektakli i z hetymi ludźmi.
Ja ž nie akcior i nie viedaju, jak heta ŭsio robicca. Jany vučyli mianie jak ihrać, davali parady. Vojciek Urbański, naš cudoŭny režysior, dapamahaŭ mnie, kab na fonie Harbuza i Čuba nie vyhladać zusim amataram. I dla mianie heta važnaja častka žyćcia i vielmi-vielmi važny dośvied.
— Vaš humar utroch na scenie — heta niešta fajnaje!
— Dyk u nas usio praz humar, my ŭvieś čas padkałvajem adzin adnaho. Heta vielmi dapamahaje. Jašče i tamu, što nam było vielmi važna pieradać toje, što zakładvaŭ Maksim Znak u svaich raskazach. Kab nie było ŭvieś čas nadryvu. Kab navat takija čornyja momanty ŭ žyćci možna było ŭsprymać i praź śvietły bok.
Napeŭna, heta ŭsio pieradałosia hledačam i ad našych asabistych adnosin z Aleham Harbuzam i Siarhiejem Čubam. I z našym režysioram Vojtkam Urbańskim, jaki ciaham pracy nad śpiektaklem avałodaŭ biełaruskaj movaj.
«Dapamahaje adčuvańnie, što ty nie adzin»
— Dla mianie samaje ciažkaje ŭ emihracyi, što nie mahu pabačyć blizkich, na inšaje i skardzicca nie varta. Tak, byvaje depresija i tuha. Nasamreč rana ci paźniej, ale heta adbyvajecca amal va ŭsich vymušanych biełaruskich emihrantaŭ. Spačatku čaściej, potym mieniej.
Čas ad času nadychodzić płyń, jakaja nie daje pakoju. Chočacca dachaty, uźnikajuć pytańni, što ja tut rablu i jak siudy trapiŭ? Heta ŭsio adbyvajecca, ale jano i minaje.
Važna praciahvać zajmacca tym, u što ty vieryš. I ja tak rablu, i Aleh. Nie spyniacca, iści dalej. Tak, jość peŭny niehatyŭ: što my trapili ŭ cudoŭnuju Polšču niezapłanavana, nie pa svajoj voli i nie možam zaraz viarnucca ŭ Biełaruś.
Ale ž heta naš vybar — uvieś čas pra heta dumać ci dumać pra niešta inšaje. Pra toje, što zaraz pierad nami ŭvieś śviet, i my možam pracavać dla biełaruskich dyjaspar paŭsiul.
Što my i robim, i z hurtom, i sa śpiektaklem. Znajomimsia z novymi cikavymi ludźmi, z kancentravanym intelektualnym hramadstvam Biełarusi, jakoje pabudavałasia ŭ Polščy.
Uźnikaje šmat prajektaŭ, bolš, čym navat u Biełarusi da 2020-ha. Heta takaja meta — Biełaruś, jakaja čakaje svajho času, kab viarnucca na svaju terytoryju.
— Ale ŭviečary kładziešsia ŭ łožak i nakryvajuć sumnyja dumki. Što dapamahaje?
— Adčuvańnie, što ty nie adzin. Skardzicca tut niama sensu, bo ty možaš paskardzicca inšamu čałavieku. Dapamahaje pryhadvać niešta śmiešnaje, siabroŭ i blizkich. Dačka maja tut taksama ŭ Varšavie žyvie. I praca.
A sumnyja viečary byvajuć va ŭsich, strachoŭki niama, takoje navat i raniej zdarałasia, jašče ŭ Biełarusi da 2020-ha. Sumnyja viečary ŭ lubyja časy — heta nieadjemnaja častka našaha žyćcia.
«Raniej ja byŭ čałaviek-vybuch»
— U 2009-m, mo na emocyjach, adnojčy kazali, što vy «tyran i ehaist». Mo ź ciaham apošnich 15-ci hod niešta źmianiłasia?
— Zrazumieła, zaraz ja bolš razumny, miakki, nie reahuju rezka na ŭsio, što adbyvajecca navokał. I heta vielmi dapamahaje zachavać dobryja adnosiny z atačeńniem. Nie ŭ apošniuju čarhu z-za hetaha my zachavali hurt, nie razyšlisia, pracujem dalej.
U nas adzin da adnaho ciarplivaść, siabroŭstva i pavaha. Takoje staŭleńnie da žyćcia vielmi dapamahaje. Da hetaha prychodziš, z takim nie naradžaješsia.
Ja, viadoma, raniej byŭ čałaviek-vybuch. Ciapier — nie, ciapier ja spakajniejšy, ale mnie padajecca, što stanovišča, u jakim siońnia apynuŭsia, dazvalaje bolš hłyboka analizavać žyćcio, śviet navakoł i toje, što adbyvajecca.
— Puhač — čałaviek-vybuch? Vo dzivosnaja zajava! Vy ž zaŭsiody na publiku cichieńki i intelihientny zdavalisia. Ci to byli ramki, jakija vy sami ŭstalavali?
— Kali mnie było 30, ja moh davoli rezka reahavać na niešta. Byŭ nie strymany ŭ adnosinach ź ludźmi, moh rezka adkazać, navat pakryŭdzić słovami. Ciapier takoha amal niama, i mnie heta padabajecca.
— A što zaraz moža vyciahnuc na pavierchniu Puhača-tyrana?
— Vielmi nie lublu kryvadušnaści i duraści. Asabliva kali jany iduć u spałučeńni.
«Naša meta — zrabić dastupnaj dla biełaruskaj moładzi litaraturu pra svaju krainu, historyju»
— Vy jašče i redaktar vydaviectva Litaralna, zapisali aŭdyjaknižki Kastusia Kalinoŭskaha «Mužyckaja praŭda» i Ihnata Abdzirałoviča «Adviečnym šlacham». I z Aleham Harbuzam supracoŭničali.
—Tak, my navat zapisali ź im užo dźvie knižki. Pačali z zapisu vybitnych knižak kanca XIX stahodździa, jakija ilustravali žyćcio ŭ Biełarusi taho času. Ihnacy Jackoŭski i jaho «Apovieść z majho času, albo Litoŭskija pryhody» — knižka napisanaja ŭ siaredzinie XIX stahodzia, jakaja raspaviadaje pra žyćcio Navahradka i navakolla padčas Ajčynnaj vajny 1812 hoda. Vielmi cikavy tvor.
Taksama my zapisali i Jana Barščeŭskaha, «Šlachcic Zavalnia» — cudoŭny tvor fantastyčnych apaviadańniaŭ zachodniaj biełaruskaj mifałohii.
Zapisali, na moj pohlad, i hałoŭny fiłasofski tvor pačatku XX stahodździa Ihnata Abdzirałoviča «Adviečnym šlacham». Saša Pamidoraŭ cudoŭna jaho ahučyŭ.
Zrabili prajekt «Mužyckaja praŭda», dzie paŭdzielničali 7 čałaviek, u tym liku i ja.
I jašče z Aleham Harbuzam zapisali «Karotkuju historyju Biełarusi» Vacłava Łastoŭskaha. Davoli prostaja knižka, jakaja mo i nie vytrymlivaje standartaŭ XXI stahodździa, ale vielmi važnaja i adna ź pieršych histaryčnych knih, jakaja razhladaje biełaruski narod, jak samastojny histaryčny subjekt.
Dla mianie važna było pieravieści jaje ŭ standart aŭdyja, kab jaje mahła słuchać i moładź. Padajecca, pa kolkaści prasłuchoŭvańniaŭ jana ciapier u nas na pieršym miescy.
— Vydaviectva prynosić vam bolš hrošaj siońnia, čym hurt?
— Nie, naša vydaviectva heta nie biznes nasamreč. Heta aŭdyjaknižki. U nas niama składoŭ, drukarań. Maja praca — arhanizavać pracu studyi zapisu, aformić, zrabić źviadzieńnie materyjału, vokładki i raspaŭsiudzić.
I vielmi važna toje, što našy knižki ŭ svabodnym dostupie, jany biaspłatnyja. Heta niekamiercyjny prajekt, my znajšli hrošy i zrabili jaho. I ciapier iznoŭ praciahvajem šukać srodki, kab jaho praciahvać. Naša meta — zrabić dastupnaj dla biełaruskaj moładzi litaraturu pra svaju krainu, historyju.
«Biełaruś znachodzicca ŭ vielmi ciažkim stanoviščy, heta dvojčy akupavanaja kraina»
— Ciapier šmat u kaho jość strachi pra Treciuju suśvietnuju, bo zanadta vialiki cisk na miežach Biełarusi. Na vaš pohlad, ryzyka vialikaja?
— Taja turbulentnaść, jakaja ciapier adbyvajecca ŭ śviecie, vielmi niebiaśpiečnaja. Ale kali retraśpiektyŭna praanalizavać žyćcio čałavieka, to bolšaja častka — heta albo vojny, albo turbulentnaść mižvajennych padziej.
Padajecca, hetyja dziesiacihodździ paśla Druhoj suśvietnaj, jakija pražyli našy baćki, i my začapili — heta, chutčej, vyklučeńnie.
Naša spakojnaje žyćcio dahetul — vyniatak. Toje, što zaraz adbyvajecca ŭ śviecie i adbyvałasia bolšuju častku čałaviečaj historyi, zdajecca, norma dla siońniašniaha śvietu.
I zaraz my da hetaha pavinny pryzvyčajvacca, musim niejak z hetym žyć.
Takija situacyi nahadvajuć, što mir i žyćcio — sapraŭdnyja kaštoŭnaści, a nie prosta słovy z płakataŭ i łozunhaŭ. U takija časy pačynaješ canić mir i toje, što tvaje blizkija ciapier pobač z taboj.
Turbulentnaść — tak. Ciažkaja i napružanaja mižnarodnaja palityka — tak. A ci budzie suśvietnaja vajna?.. Da taho, jak Rasija napała na Ukrainu, bolšaść ekśpiertaŭ kazała, što heta niemahčyma. I heta nas pavinna było šmat čamu navučyć. Bo možna choć 100 ekśpiertaŭ pasadzić, a ŭsio budzie naadvarot.
Toje, što śviet siońnia ciažarny vajennymi kanfliktami — nu tak. A dzie i kali jany adbuducca — nichto nie viedaje. Napružanaść u śviecie takaja, što moža pałychnuć dzie zaŭhodna.
— Vam nie strašna? I što robicie, kali nakatvaje?
— Kali b u Varšavu prylatali drony, to było b strašna. Ale, dziakuj Bohu, nie. Mnie chutčej strašna za tych, chto va Ukrainie, tam u mianie i siabry, i znajomyja. Ale i heta nie strach, bolš spačuvańnie.
— Ale i ŭ Biełaruś drony zalatajuć. Što pra jaje?
— Biełaruś znachodzicca ŭ vielmi ciažkim stanoviščy, heta dvojčy akupavanaja kraina. Spačatku bandaj, što zachapiła ŭładu, a potym i Rasijaj. Bo vyhladaje tak, što ad Rasii całkam zaležyć toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi. U tym liku i vajennaja palityka, i jadziernaja zbroja, jakaja zaraz raźmieščanaja ŭ Biełarusi.
Zdajecca, Biełaruś dla ich, pakul nie aficyjna, — «Sieviero-zapadny kraj». Heta vielmi nie radasnaja abstavina dla mianie. Im zastałosia tolki refierendum pravieści, jak na Danbasie, i ŭsio.
Na moj pohlad, spyniaje ich zaraz tolki toje, što jany siońnia zaniatyja Ukrainaj. Vielmi-vielmi ciažka mnie siońnia ŭśviedamlać, ale heta tak — što maja Radzima napaŭžyvaja.
«Važna razumieć, što my tut zaraz sumujem pa tych rečach u Biełarusi, jakija bolš nie isnujuć uvohule»
— Što zrabili b pieradusim, kali zaŭtra možna było b viarnucca ŭ volnuju Biełaruś?
— Vielmi važna razumieć, što my tut zaraz sumujem pa tych rečach u Biełarusi, jakija bolš nie isnujuć uvohule. My sumujem pa Biełarusi, jakoj bolš niama. I vielmi-vielmi važna razumieć, u jakuju Biełaruś my vierniemsia.
Ciapier, kali mnie padajecca, što ja pryjedu i vyjdu na vakzale ŭ Miensku, to pašpacyruju pa praśpiektu Niezaležnaści ažno da Uručča. Prosta pajdu i budu ŭzhadvać što i kali sa mnoj adbyvałasia.
A jašče mianie turbuje, što bolšaja častka našych słuchačoŭ i siońnia znachodzicca ŭ Biełarusi. I ja nie chaču pra heta zabyvać, my pracujem u pieršuju čarhu dla ich.
Stała viadoma pra zatrymańnie 77-hadovaha Vasila Hustyra, adnaho z najlepšych ahraryjaŭ Biełarusi6
Kamientary