Valer Bułhakaŭ: Najbolš blizkija biełarusam — ukraincy, a nie litoŭcy
Fiłosaf Valer Bułhakaŭ nazvaŭ pamyłkovaj dumku, jakaja prasoŭvajecca apošnim časam niekatorymi intelektuałami, što dla biełarusaŭ histaryčna najbolš blizki narod litoŭcy. Na jaho dumku, najbolš blizkija biełarusam — ukraincy. Dopis i jaho arhumientacyja vyklikała vialikuju palemiku ŭ sacyjalnych sietkach.
«Adna z durackich idej, jakaja nie pieršy hod prasoŭvajecca našymi intelektuałami, maŭlaŭ, «dla biełarusaŭ najbolš histaryčna blizki narod — litoŭcy». Tłumačycca heta bolš jak 600-hadovym sužyćciom u adnoj dziaržavie. Niedzie jašče hłybiej lažyć sapraŭdny bazis takoha mierkavańnia: ličycca, raz narody žyli ŭ adnoj dziaržavie, to jany histaryčna blizkija.
Taki padychod chibny: kali kiravacca im, araby i jaŭrei ŭ Izraili taksama vielmi blizkija, bo žyvuć u adnoj dziaržavie, — napisaŭ Valer Bułhakaŭ u siabie ŭ fejsbuku.
— Abo tyja ž samyja litoŭcy z ruskimi, bo pažyli ŭ adnoj dziaržavie biez małoha 200 hadoŭ.
U adnoj dziaržavie šmat stahodździaŭ žyli araby i ispancy, niemcy i jaŭrei, i nie skazać, kab heta ich surjozna zbliziła.
A chto ž tady histaryčna najbližejšy narod dla biełarusaŭ? — zadajecca pytańniem Valer Bułhakaŭ.
— Naturalna, ukraincy, ź jakimi da XV — XVI stahodździaŭ u nas była adna piśmovaja mova, a jašče paźniej — adna nacyjanalnaja identyčnaść».
«Zhodny z Bułhakavym», — koratka zreahavaŭ doktar histaryčnych navuk Alaksandr Kraŭcevič.
«Ja pračytaŭ ahladnuju knihu Płachija pra historyju Ukrainy ad skifaŭ da Majdanu — tam nijakija biełarusy, Biełaruś, VKŁ, Miensk, Vilnia badaj što ni razu nie zhadanyja. Histaryčna Ukraina (centralnaja i ŭschodniaja) apošnija try-čatyry stahodździ isnavała ŭ ščylnaj suviazi z Rasijaj i rasijskaj kulturnaj prastoraj, a Biełaruś — z Polščaj i polskaj. Karaciej, paśla hetaj i inšych ukrainskich histaryčnych knih ja adčuŭ, što my značna dalejšyja, čym heta moža zdavacca. Zbližaje nas niejki paralelizm ad pačatku XX stahodździa, ale i tam šmat čaho bolš ujaŭnaha, čym realnaha. Tut vielmi vialikuju rolu adyhryvaje mova. Jana mocna zbližaje dalejšaje (nas i ŭkraincaŭ) i raździalaje bližejšaje (nas i litoŭcaŭ). I heta mocna ŭpłyvaje», — zapiarečyŭ Bułhakavu pierakładčyk i žurnalist Siarhiej Šupa.
«Pytańnie tolki, chto hetyja «my», uličvajučy, chto vałodaŭ i karystaŭsia piśmiennaściu ŭ XIV-XVI stahodździach (i nakont «adnoj» u linhvistaŭ zusim nie takoje adnaznačnaje mierkavańnie), i jakraz hety samy palityčny i sacyjalny stan VKŁ paźniej (pa Lublinu asabliva, ale, jak pakazała praktyka, i da) nie mieŭ adnoj identyčnaści sa šlachtaj paŭdniovych ziamiel», — začapiŭsia za adno sa śćviardžeńniaŭ Bułhakava historyk Kirył Karluk.
«U biełarusaŭ i ŭkraincaŭ u zhadanyja časy nie było adzinaj nacyjanalnaj identyčnaści pa toj prostaj pryčynie, što nacyjanalnaj identyčnaści jašče nie isnavała ŭvohule», — udakładniŭ etnołah Pavieł Cieraškovič.
«Valer Bułhakaŭ prasoŭvaje jašče adnu durackuju ideju bolšaj blizkaści ŭkraincaŭ, čym palakaŭ i litoŭcaŭ. Na poŭnačy i zachadzie Biełarusi razhladać pra histaryčnuju blizkaść Ukrainy prosta śmiešna!», — kateharyčna zaŭvažyŭ śviatar Juryj Barok.
«U pryncypie, tak, tolki Ukraina vialikaja i roznaja, jość i zusim dalokija častki, a jość i takija, dzie navat miažu ciažka pravieści… — pahadziŭsia Juraś Paciupa. — Ale hałoŭnaje toje, što mienavita Ukraina apošnija dva stahodździ słužyła ŭzoram dla pierajmańnia. Paśla ŭkrainskaj «Enieidy» źjaviłasia biełaruskaja, Bahuševič pažyŭ va Ukrainie i viarnuŭsia miesijaj biełaruskaści, z Karatkievičam adbyłosia toje samaje… Prykłady i paraleli možna doŭha pieraličać».
«Kantaktavaŭ z ukraincami, palakami, bałtami. Dy voś uražańnie, što, sapraŭdy, mientalna my bližejšyja da bałtaŭ, čym da astatnich susiedziaŭ. Ułasna, ničoha dziŭnaha, bo našaja nacyja i paŭstała na bałckim substracie», — napisaŭ Aleś Barysievič.
«Dla biełarusoŭ samy blizki narod — vialikarusy. Što i paćviardžajecca Sajuznaj dziaržavaj i ŭ tym liku padtrymkaj ahresii RF suprać Ukrainy, — krytyčna zaŭvažyŭ historyk Aleś Bieły. — A realna treba kazać nie pra «narody», a pra cyvilizacyjnyja matrycy. Vybar faktyčna tolki pamiž dźviuma: Rasijskaj Impieryjaj i Rečču Paspalitaj. Ukrainskaja vajna stała katalizataram adradžeńnia Rečy Paspalitaj jak rehijanalnaha błoku. Jak prajekt, jana siońnia vyrazna aformiłasia. I Litva, i Ukraina tudy ŭvachodziać. I jany bližejšyja adna da adnoj, a taksama da Polščy, čym lubaja ź ich da Biełarusi. Realnaja Biełaruś ad usich hetych troch krain biaskonca dalokaja», — miarkuje Bieły.
«Sučasny paspality biełarus najbolš padobny da rasiejca», — napisaŭ pierakładčyk Alaksandr Piatkievič.
«Palaki. A mientalna — słavaki. Mo estoncy jašče. Ciapier nie XVI stahodździe», — palarna miarkuje historyk Uładzimir Šypiła.
Kamientary