«Łukašenka zanadta «palityčnaja žyviolina», kab źviartać uvahu na takija drobiazi». Ukrainskaja rytoryka i biełaruskaja reakcyja

Apošnimi dniami ŭ biełaruskaj publičnaj prastory nadzvyčaj vostruju reakcyju vyklikała demanstratyŭnaje abminańnie prezidentam Ukrainy Uładzimiram Zialenskim biełaruskaha faktara ŭ paŭstańni 1863—1864 hadoŭ. Ciažka znajści ŚMI, błohiera ci ŭvohule kolki-niebudź prykmietnaha hramadskaha dziejača, jaki b pra heta niejkim čynam nie vykazaŭsia. Reakcyja, jak praviła, va ŭsich niehatyŭnaja, u mnohich vielmi emacyjna napoŭnienaja. 

Prytym zaŭvažajecca, što hetym razam horyč, nierazumieńnie, rasčaravańnie i abureńnie vykazvajuć i mnohija z tych, chto i na samym pačatku vajny, i ciaham nastupnych miesiacaŭ trymaŭsia pazicyi kali nie ŭchvaleńnia, to prynamsi razumieńnia ŭkrainskich uładaŭ i imknuŭsia tak ci inakš znajści ŭsim ich dziejańniam dy vykazvańniam apraŭdańnie, navat kali jany byli kryŭdnyja dla biełarusaŭ, nie źviazanych z režymam Łukašenki. Navat pradstaŭnik Pałka Kalinoŭskaha choć i vielmi aściarožna dy strymana, ale vykazaŭ svajo niezadavalnieńnie z hetaj nahody.

Usio heta, viadoma, maje svaje pryčyny i vymahaje niejkaha tłumačeńnia. Što biełarusaŭ aburyła, čamu jany heta mienavita ciapier pryniali tak blizka da serca? Jany što, admaŭlajuć toj vidavočny fakt, što kali tvaja dziaržava stała suahresaram, to za heta treba płacić i biez sankcyj roznaha ŭzroŭniu, u tym liku i maralnaha, nie abyścisia?

Naturalna, biełarusy nie admaŭlajuć u pryncypie prablemy adkaznaści nie tolki režymu, ale i ŭsiaho naroda, heta taksama ŭ ich asiarodkach papularnaja tema dla abmierkavańnia. Ale reč u tym, što va ŭmovach ciapierašniaj Biełarusi ź jaje hłybokaj prorvaj pamiž kiroŭnym režymam i bolšaj častkaj hramadstva lubyja sankcyi i abmiežavalnyja miery ŭmoŭna padzialajucca na try častki: 

1) tyja, jakija adrasna bjuć pieradusim ci vyklučna pa intaresach režymu abo jaho słužak i masy hramadzian praktyčna nie tyčacca; 

2) tyja, jakija niesumnienna bjuć pa režymie, ale ŭ toj ža čas bolš ci mienš balučyja i dla hramadstva; 

3) tyja, jakija ŭvohule nijak nie bjuć pa režymie, a ŭvieś ciažar jakich prymaje na siabie vyklučna hramadstva ci niejkaja jaho častka.

Dyk voś staŭleńnie da roznych vidaŭ takich sankcyj z boku demakratyčnaj častki biełaruskaha hramadstva — zusim nie adnolkavaje. Sankcyi i abmiežavańni ź pieršaj hrupy sustrakajuć vyklučna ŭchvaleńnie, z druhoj — chaj nie hłybokaje zadavalnieńnie, ale razumieńnie nieabchodnaści i ŭśviedamleńnie zasłužanaści.

Niehatyŭnuju ž reakcyju i kryŭdu vyklikajuć sankcyi z treciaj hrupy, asabliva ž tyja, ad jakich kali nie fizična, to maralna cierpić vyklučna nacyjanał-demakratyčnaja, vyrazna praŭkrainskaja častka biełarusaŭ.

Pryviadziom dla ilustracyi niekalki prykładaŭ.

Naprykład, u minułym hodzie nie raz prychodzili naviny, što toj ci inšy ŭkrainski horad admoviŭsia ad pabracimskich suviaziaŭ ź niejkim biełaruskim. Nibyta heta pavinna było b vyklikać chvali abureńnia, ale nijakaj niehatyŭnaj reakcyi takija viestki ŭ nas nie vyklikali, na ich uvohule mała chto zvažaŭ. Bo viadoma, što ŭ biełaruskaj sistemie ad hetych suviaziaŭ karyść zaŭsiody mieli pieradusim niejkija aficyjnyja struktury, to-bok maralnyja straty niasuć zbolšaha funkcyjaniery režymu. Nie vyklikali niehatyŭnych emocyj i pastajannyja viestki pra kanfiskacyju biełaruskaj majomaści (čyhunačnyja vahony, mašyny i abstalavańnie, niejkija ekspartnyja hruzy i da t. p.) va Ukrainie. Bo i tut pieradusim hetym vałodali ci dziaržava, ci praŭładnyja biznesmieny, tamu tak im i treba. 

Bolš emocyj i abmierkavańniaŭ vyklikali pierajmienavańni źviazanaj ź Biełaruśsiu tapanimiki ci demantaž adpaviednych pomnikaŭ i pamiatnych znakaŭ. Tut užo mahli zadavacca pytańni, suprać kaho heta bolš skiravana i chto ad hetaha bolš ciarpić — režym ci narod.

Ale ŭrešcie i ŭ hetych pytańniach zbolšaha da situacyi stavilisia z razumieńniem — što tak, jakaja-niebudź nazva kštałtu «Minskaja» tyčycca nie tolki režymu, ale ž i jaho taksama. A kali tak, to va ŭmovach vajny niama asabliva sensu raźbiracca. Pytańnie nie takoje adnaznačnaje, ale ŭrešcie heta sprava ŭkraincaŭ, chaj pierajmianoŭvajuć, kali chočuć. Tym bolš što karani hetych nazvaŭ i pomnikaŭ zbolšaha siahajuć u savieckija časy, i stvaralisia jany tady chutčej dla aficyjoznaj demanstracyi družby narodaŭ, a nie ŭ jakaści jaje realnaha, prarosłaha źnizu ŭvasableńnia. Tamu i emacyjnaj suviazi z usim hetym zbolšaha nijakaj, i da losu adpaviedna asablivaj cikavaści niama.

Sapraŭdnyja ž žarści z zusim niepadrobnymi kryŭdami razhortvajucca tolki ŭ tych vypadkach, kali havorka idzie pra pryniaćcie demanstratyŭnych abmiežavalnych zachadaŭ u dačynieńni da tych biełaruskich elemientaŭ, jakija nie tolki nie majuć nijakaha dačynieńnia da režymu Łukašenki, ale i vyrazna jamu apazicyjnyja. Prytym dla taho, kab u hetym razabracca, nie treba pravodzić nijakich hruntoŭnych daśledavańniaŭ, bo ŭsio navidavoku. 

Pavialičyć

U jakaści prykładu možna pryvieści spravu z vykidańniem z ukrainskaj vučebnaj prahramy pa zamiežnaj litaratury ŭ škołach razam z tvorami rasijskich litarataraŭ apovieści Vasila Bykava «Alpijskaja bałada». Niama čaho kazać, sama pa sabie sprava nibyta jajka vyjedzienaha nie vartaja. Bo tvor Vasila Bykava prysutničaŭ navat nie ŭ asnoŭnaj, to-bok abaviazkovaj častcy ŭkrainskaj vučebnaj prahramy pa zamiežnaj litaratury. Heta apovieść, rekamiendavanaja dla dadatkovaha čytańnia, a ŭsie, chto vučyŭsia ŭ škole, cudoŭna viedajuć — toje, što maje taki status, čytaje nasamreč mizerny pracent školnikaŭ. Asabliva ŭ časy, kali čytańnie mastackaj litaratury ŭvohule dla dziaciej nie ŭ pryjarytecie ŭ jakaści chobi ci sposabu baŭleńnia volnaha času. 

I ŭsie heta, viadoma, razumieli. Kab b Bykava niekali vyklučyli z ukrainskaj školnaj prahramy ŭ pracoŭnym paradku, u ramkach jaje płanavaj aptymizacyi, to nichto b i nie zaŭvažyŭ, a kab zaŭvažyŭ — to nie aburaŭsia b. A tut aburaŭ sam pryncyp, što Bykaŭ zaličany ŭ vorahi Ukrainy za hrachi Łukašenki. U toj čas jak sam piśmieńnik pry žyćci zaŭsiody byŭ kateharyčnym praciŭnikam Łukašenki i jaho palityki, Łukašenka i jaho apryčniki jaho nienavidziać. I naadvarot, dla Biełarusi nacyjanalnaj i antyrasijskaj jon — adzin z najvialikšych maralnych aŭtarytetaŭ.

Pakolki my dobra viedali, što režym Łukašenki lubyja dziejańni suprać Bykava tolki paradujuć, a nie zasmuciać, to i ŭsprymali hetuju mieru jak skiravanuju vyklučna suprać demakratyčnaj, nacyjanalna aryjentavanaj i praŭkrainskaj častki biełaruskaha hramadstva. Tym bolš što i ŭ tym, što Bykaŭ, kab dažyŭ da našych dzion, byŭ by adkryta i adnaznačna na baku Ukrainy, sumnievaŭ niama nijakich.

Druhi padobny vypadak, jaki aktyŭna abmiarkoŭvaŭsia ŭ Biełarusi i vyklikaŭ šmat horyčy dy nierazumieńnia — heta staŭleńnie ŭkraincaŭ da prysudžeńnia častki minułahodniaj Nobieleŭskaj premii miru Alesiu Bialackamu. U tym, što ŭkraincy pieradusim rabili akcent na svaich nabielijantach, ničoha takoha, viadoma, nie było — dla nas ža taksama asnoŭny łaŭreat Bialacki, a pra astatnich zhadvajem tolki mimachodź, i toje nie zaŭsiody. Ale z ukrainskaha boku, prynamsi z boku jaje vyšejšaha kiraŭnictva, jaŭna byŭ pryncyp — demanstravać da ŭhanaravańnia Bialackaha razam z rasijskim «Miemaryjałam» padkreślenuju chałodnaść, pakolki jany pradstaŭniki dziaržaŭ-ahresaraŭ. 

Ale pakolki da biełaruskaha režymu, jaki staŭ saŭdzielnikam Pucina ŭ vajnie, Aleś Bialacki nie maje ani najmienšaha dačynieńnia — bolš za toje, hety režym jaho prosta ciapier katuje ŭ turmie, — to i hetuju padkreślenuju chałodnaść nacyjanalna-demakratyčnaja biełaruskaja supolnaść prymaje na svoj rachunak i ličyć niespraviadlivaj. Tym bolš što i adnosna asabistaj praŭkrainskaści biez usialakich «ale» samoha Alesia Bialackaha sumnievaŭ niama i być nie moža.

Pavialičyć

Voś i vypadak z abminańniem biełarusaŭ i Biełarusi ŭ kantekście paŭstańnia 1863 hoda padčas uračystaściaŭ u Polščy — z toj ža samaj sieryi. Łukašysty nie ličać siabie histaryčnymi naščadkami paŭstancaŭ, bolš za toje — jany biaźlitasna represujuć tych, chto ličyć. Adpaviedna, i hetaje vierbalnaje prynižeńnie nijakim čynam nie kranaje sapraŭdnych vorahaŭ Ukrainy, zatoje ranić sercy jaje ščyrych siabroŭ. A vorahaŭ heta tolki ciešyć. 

Ukraincam varta zrazumieć, što dla nacyjanalna-demakratyčna aryjentavanych i adpaviedna pa-praŭkrainsku nastrojenych biełarusaŭ Kastuś Kalinoŭski i ŭvohule spadčyna paŭstańnia 1863 hoda, jakaja ŭ značnaj stupieni ŭsprymajecca praź jaho asobu — vialikija simvaličnyja kaštoŭnaści. Niezdarma ž i biełaruski połk u składzie ŭkrainskaha vojska nazvany imieniem mienavita hetaha dziejača.

Dla topavych ža prarasijskich prapahandystaŭ, jakija ciapier viaduć rej u Biełarusi, i dla pradstaŭnikoŭ karnych struktur łukašenkaŭskaha režymu, jakija dapytvajuć svaich achviar u kabinietach z rasijskimi arłami i litarami Z na ścienach, Kalinoŭski — heta adnaznačny vorah, i za lubyja prajavy simpatyj da jaho možna atrymać vialikija niepryjemnaści, prosta pałamać usio žyćcio sabie i blizkim. Tamu ŭ mnohich ludziej znački, cišotki i inšaja suvienirnaja pradukcyja z vyjavami Kalinoŭskaha i inšaj paŭstanckaj simvolikaj siońnia zachoŭvajucca ŭ tajnikach razam ź bieła-čyrvona-biełymi ściahami, Pahoniaj i inšaj «ekstremisckaj pradukcyjaj». A vyjści z usim hetym na vulicu navažacca chiba tolki samyja samaachviarnyja i ryzykoŭnyja ludzi. 

Adsiul i takaja rezkaja reakcyja na demanstratyŭny ihnor biełarusaŭ z boku Zialenskaha padčas jubilejnych uračystaściaŭ. Pakolki jość pačućcio absalutnaj niespraviadlivaści takoha staŭleńnia.

Heta nie stralba pa praciŭniku, ad jakoj rykašetam dastałasia i svaim — na vajnie niaredka byvaje i tak. Nie, u tym i sens, što tut, na žal, stralba tolki pa svaich, bieź nijakaha praciŭnika. Prytym stralba prycelnaja, i ŭžo nie pieršy raz. I čym bolš takich vypadkaŭ nabirajecca — tym bolš źjaŭlajecca viersij, što heta robicca nie prosta z-za niaviedańnia «matčaści», a z-za śviadomaha kursu na prynižeńnie toj častki biełaruskaha hramadstva, jakaja źjaŭlajecca naturalnaj i pryrodnaj, a nie situacyjnaj sajuźnicaj volnaj Ukrainy. 

Niespraviadlivaść z boku svaich — heta toje, što niaredka ranić bolš, čym navat fizičny hvałt z boku vorahaŭ. 

Praŭkrainskija ž biełarusy, jak praviła, nie tak prosta hety hod praviali. Kožny pa mahčymaści namahaŭsia ŭnosić niejkuju svaju choć drobnuju leptu ŭ budučuju ŭkrainskuju pieramohu. Pieraličvali hrošy na padtrymku USU i biełaruskich farmavańniaŭ, źbirali humanitarnuju dapamohu, udzielničali ŭ akcyjach salidarnaści, pierakonvali va ŭkrainskaj praŭdzie svajakoŭ-«jabaciek», pieradavali infarmacyju pra pieramiaščeńnie rasijskich vojskaŭ, ładzili akcyi na čyhuncy i inšych abjektach… Usiaho i nie źličyć. Prytym, kali ty znachodzišsia ŭ Biełarusi, heta ŭsio krajnie niebiaśpiečna: za apošni hod było zaviedziena niamała kryminalnych spraŭ za roznyja dziejańni ŭ padtrymku Ukrainy, i samyja surovyja prysudy pa ich dasiahajuć dziasiatkaŭ hadoŭ. I faktyčna kožny dzień prychodziać usio novyja i novyja viestki, što kahości zatrymali, asudzili, aštrafavali na kaśmičnuju sumu, zvolnili z pracy i h. d. 

Pavialičyć

To čamu dzivicca vybuchu abureńnia, kali ŭ adkaz na ŭsio heta prezident Ukrainy rytaryčna pazbaŭlaje ščyrych siabroŭ svajoj krainy prava na važnuju dla ich častku ichniaj ža słaŭnaj historyi? Prytym kali robicca heta nie dziela niejkaj praktyčnaj mety, jakuju chacia b možna pasprabavać zrazumieć, a dziela niejkaj zusim nievytłumačalnaj łohiki.

Bo navat z prahmatyčnaha punktu hledžańnia, patrebami Realpolitik mienavita hety krok niemahčyma patłumačyć — u adroźnieńnie, naprykład, ad nibyta strymlivańnia z boku Ukrainy antyzachodnich sankcyj suprać režymu. Kali imknucca navat u ciapierašniaj situacyi nie spravakavać Łukašenku na bolš šyroki ŭdzieł u vajnie, to zhadka pra biełaruski śled u paŭstańni 1863 hoda — vidavočna nie toje, što jaho moža da hetaha schilić. Navat sustreča Zialenskaha ź Cichanoŭskaj nie akazała b na heta istotnaha ŭpłyvu, a niejkija słovy — i pahatoŭ. Łukašenka zanadta «palityčnaja žyviolina», kab źviartać uvahu na takija drobiazi. Tamu heta nie tonki raźlik, a prosta davańnie vyśpiatka mimachodź, pa zvyčcy. Heta i aburaje.

Bo antyłukašenkaŭskija biełarusy ž ničoha zvyšnaturalnaha ad ukrainskaj ułady i ŭkrainskaha hramadstva siońnia nie prosiać. Usie razumiejuć, što idzie vajna, kraina napružvaje ŭsie siły i sama nadzvyčaj zaležyć ad zachodniaj padtrymki, nie tolki vajskovaj. Ukraina navat pry ŭsim žadańni nie maje siońnia času i resursaŭ, kab akazvać biełarusam materyjalnuju padtrymku ci navat surjozna palityčna zajmacca biełaruskim pytańniem — usia ŭvaha na front. My całkam za taki padychod i hatovyja taksama sa svajho boku i kožny na svaim miescy ŭsio što ad nas zaležyć rabić dla frontu i dla pieramohi. 

Pavialičyć

Ale pry hetym prosty «dziakuj» z ukrainskaha boku zamiest vyśpiatkaŭ lišnim zusim nie byŭ by. Heta ničoha nie kaštuje, ale maralna natchniaje i matyvuje. A ad vyśpiatkaŭ, naadvarot, ruki apuskajucca. My taksama ludzi, i ŭsio čałaviečaje nam ułaścivaje. 

Čytajcie taksama:

«Ubić klin pamiž Łukašenkam i Pucinym. Dla Ukrainy heta stratehična važna», — kaža palitołah Andrej Kazakievič

Zialenski pavinšavaŭ sa 160-hodździem paŭstańnia 1863 hoda, nie zhadaŭšy Biełaruś i biełarusaŭ

«Łohika ŭkraincaŭ adnosna sankcyj suprać łukašenkaŭcaŭ — u biełaruskich intaresach taksama»

• 102
• 0
• 8
• 5
• 7
• 11
• 16
• 0