Šoŭmen Kanstancin Kavieryn: Pryčyny majoj ahidy da biełaruskaj movy — vykładčyki i kniha pa historyi Biełarusi za piaty kłas

Šoŭmen, radyjoviadučy «Junistar», dyktar na matčach BATE Kanstancin Kavieryn patłumačyŭ pryčyny svajoj «ahidy da biełaruskaj movy» i vysoka adznačyŭ uniosak Andrusia Horvata ŭ papularyzacyju biełaruskaj movy.

Pavialičyć

Ja časam zadumvajusia: čamu ŭ mianie stolki ahidy da biełaruskaj movy? Čamu ja bajusia razmaŭlać na joj? Učora zasynaŭ i niejak samo saboj sfarmulavałasia. Maja ahida da movy — suma dźviuch źjaŭ: vykładčyki + kniha pa historyi Biełarusi za piaty kłas (bieł-čyrvona-bieły, z «Pahoniaj», biez malunkaŭ, tak?).

Mianie da hetaha času kidaje ŭ dryžyki, kali ŭspaminaju, jak stajaŭ la doški na ŭroku biełaruskaj movy i bajaŭsia lapnuć lišniaje słova, bo ledź nie za kožny rusizm — minus bał. Ciapier, kali ja sprabuju ŭjavić siabie ŭ toj situacyi, mnie ŭsio bližejšaja dumka, što nastaŭnica — maleńkaja kruhłaja žančyna z zaviŭkaj — atrymlivała zadavalnieńnie ad dziciačych pakut. Jana nie chacieła, kab ja viedaŭ biełaruskuju movu. Jana chacieła, kab za niaviedańnie ja atrymlivaŭ dvojki i, mahčyma, kab heta stymulavała maju cikavaść da pradmieta. Ci treba kazać, što heta byŭ durny vykładčyk?

A horš za ŭsio pryjšłosia mnie, kali ja dobrańka padrychtavaŭsia da ŭroka. Adkaz byŭ bliskučy. Było i kantrolnaje pytańnie z padvocham. I na jaho ja adkazaŭ. Była niejkaja pamyłka — niešta techničnaje, niaznačnaje. Ja navat nie spałochaŭsia, bo razumieŭ — nie hałoŭnaje. Jana ŭśmichnułasia i skazała: «Čaćviorka» (zdajecca, z taho dnia ja nienavidžu hetaje słova — mienavita biełaruskaje słova «čaćviorka»). Jana skazała heta i spytała: «Zhodny?» Ja adkazaŭ, što vyrašać joj, a sam byŭ upeŭnieny, što jana žartuje, tamu što zadavolenaja maim adkazam nastolki, što navat nastroj u jaje źjaviŭsia i ŭsio takoje. Ale jana vyvieła «čaćviorku»… Heta byŭ kančatkovy i biassprečny hamon. Doma ja navat nie razuŭsia — pamiataju, siadzieŭ na kreśle ŭ kalidory i płakaŭ. Byŭ śniežań, i z maich novych čaravikaŭ vielmi ŭ temy ściakaŭ rastały śnieh. A ja ŭsio rumzaŭ i dumaŭ: jak heta tak, bo i adkaz, i čaraviki novyja, i Kalady…

Poŭnuju supraćlehłaść hetaj žančynie ja sustreŭ u VNU. Vykładčyk byŭ razumny, charyzmatyčny, fanaberlivy. Ja atrymlivaŭ prachadnyja bały vyklučna tamu, što jon staviŭsia da mianie z pabłažlivaściu. Navat jak by nie zaŭvažajučy. Jakaja tam mova — hetamu? — niby b dumaŭ jon. — Chto heta naohuł taki, kab ź im razmaŭlać? Trymajcie trojku. Pa dziesiacibalnaj, zrazumieła. I nie milhacicie pierad prafiesaram. Tak, heta była pabłažka — adna z vytančanych formaŭ pahardy. I kali ŭ škole ja prosta nienavidzieŭ biełaruskuju, to ŭ VNU dadaŭsia jašče i soram.

A jašče ŭ instytucie była ŭ mianie vykładčyca, jakaja, vierahodna, i pa siońnia vałodaje niejmaviernym talentam — kaho zaŭhodna raz i nazaŭždy adbić achvotu da biełaruskaj litaratury. Jana nie vučyła razvažać. Jana chacieła, kab ja čytaŭ. Čytaŭ i zatym pierakazvaŭ by joj usio toje łajno, jakoje było ŭ jaje śmiardziučym arkušy (heta nazyvaŭsia śpis litaratury). Mnie pašancavała. Ci nie adziny tvor, jaki pračytaŭ ja z taho pieraliku, — «Mlečny šlach» Čornaha — trapiŭsia ŭ maim bilecie. Ja kinuŭsia ŭ słovabłudstva i dahavaryŭsia da taho, što paraŭnaŭ niekatoryja frahmienty ramana Čornaha z tym, što było napisana kaliści Virdžynijaj Vulf (nie pamiataju, ź jakoj jaje knihaj ja paraŭnoŭvaŭ heta. Dy i nie važna! Dumaju, kali chto-niebudź kali-niebudź jašče raz adšukaje padabienstva ŭ tvorčych mietadach hetych dvuch piśmieńnikaŭ, jaho nieadkładna adzienuć u śpiecyjalnuju kašulu z doŭhimi rukavami i paviazuć na abśledavańnie). Adnym słovam, ja atrymaŭ dziesiać.

Usie hetyja hodnyja vykładčyki (a ja ŭpeŭnieny, što na śviecie jość kuča ludziej, jakija ŭdziačnyja im i lubiać ich, ja pišu tut vyklučna pra siabie i maje asabistyja ŭzajemaadnosiny ź imi — heta značyć, nijakaj abjektyŭnaści) damahlisia svajho. Maja mova — ruskaja. Ja kažu pra heta ź vialikim škadavańniem, bo ja chacieŭ by svabodna havaryć pa-biełarusku. Ja chacieŭ by padtrymać hutarku, kali vakoł raptam zahavorać na hetaj movie. Ja chacieŭ by lohka i prosta čytać na joj. Ale nie mahu. Heta jak dakranucca da pavuka, kali ŭ ciabie arachnafobija — viedaješ, što ničoha strašnaha nie zdarycca, a nie možaš.

Ale i siońnia — na hetym cudoŭnym intelihienckim uzdymie nacyjanalnaj śviadomaści — ja sa škadavańniem adznačaju, što ŭsio ž taki redka sustrakaju takich ludziej, jak Andrusik naš Ivanavič Horvat. Tak, toj samy. Pierad im chaču źniać kapialuš. Uzimku, kali mnie paščaściła padvieźci jaho, ja vielmi saromieŭsia, pierachodziačy ŭ znosinach ź im na biełaruskuju. I kožny raz prasiŭ prabačeńnia, kali nie moh padabrać słova. A jon machaŭ rukoj i ŭsim svaim vyhladam pakazvaŭ: mnie pofihu, jak ty razmaŭlaješ. Ja pravioŭ ź im dziesiać ci piatnaccać chvilin, ale paśla hetych chvilin mnie dumałasia — pa-biełarusku. Jon nie śmiajaŭsia, nie papraŭlaŭ, ja adčuvaŭ pobač ź im, što biełaruskaja — heta i maja mova taksama, što ja maju prava karystacca joju sapraŭdy hetak ža, jak i jon, i, bolš za toje, nazyvajučy pradmiety i źjavy, ja maju prava pamylacca, moža, heta horvataŭski mahnietyzm? Mnie ŭsio ž chočacca dumać, što nie. Zvyčajny čałaviečy rozum. I navat mudraść, kali zaŭhodna.

Ciapier ja vuču Palinu jeździć na rovary. I łaŭlu siabie na dumcy, što razdražniajusia, kali jana nie jedzie tak, jak mnie chočacca. I tut ža dušu ŭ sabie heta razdražnieńnie, pakolki viedaju, što heta nie pryviadzie da vyniku. Naadvarot, ja chvalu jaje, kali ŭ jaje bolš ci mienš atrymlivajecca. Tamu što ŭpeŭnieny, što jazda na rovary — zadavalnieńnie, a nie abaviazkovaje ŭmieńnie, jakim pavinna vałodać kožnaje dzicia. Pryblizna toje ž — z movaj. A Horvat — adziny paśla Karatkieviča, chto dakazaŭ asabista mnie: biełaruskaja mova — heta zadavalnieńnie.

Adnojčy moj dobry siabar skazaŭ, što adzin Horvat dla biełaruskaj movy za hod zrabiŭ bolš, čym usia naša prafiesura — za dziesiacihodździ. Mnie zastajecca tolki dadać: vielmi škada, što ŭ nas — tolki adzin Horvat.

Apytanka

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0