Zapaviet Lecha Kačynskaha

pra hodnaść — sałdackuju, polskuju, čałaviečuju. Piša Vital Taras.

Na treci dzień paśla trahiedyi pad Smalenskam polskaja hazieta «Rzeczpospolita» nadrukavała tekst pramovy prezidenta Kačynskaha, ź jakoj jon mieŭ vystupić u Katyni. (Biełaruski pierakład u toj samy dzień źjaviŭsia na sajcie «NN».)

Kačynski chacieŭ nahadać pra toje, što «hetaje zabojstva było ździejśnienaje z voli Stalina, pa zahadzie najvyšejšaha kiraŭnictva Savieckaha Sajuza. Sajuz Treciaha rejcha i SSSR, pakt Rybientropa-Mołatava i ahresija suprać Polščy 17 vieraśnia 1939 hoda vylilisia ŭ žudasnuju kulminacyju masavych zabojstvaŭ u Katyni. I nie tolki ŭ lasach Katyni, a i ŭ Ćviery, Charkavie i inšych viadomych i jašče nieviadomych miescach byli zabityja hramadzianie Druhoj Rečy Paspalitaj, ludzi, jakija stajali la vytokaŭ našaj dziaržaŭnaści, niazłomnyja ŭ słuhavańni Radzimie…

Jany byli achviarami nieabvieščanaj vajny. Ich zabili, pahardžajučy zakonami i zvyčajami cyvilizavanaha śvietu, rastaptaŭšy ich hodnaść — sałdackuju, polskuju, čałaviečuju… Katyń stała balučaj ranaj u historyi Polščy i na praciahu mnohich dziesiacihodździaŭ atručvała stasunki pamiž palakami i rasijcami. Davajcie ž zrobim usio, kab rana Katyni narešcie zahaiłasia. My ŭžo idziom da hetaha… Usie abstaviny katynskaha rasstrełu musiać być całkam vyvučanyja i rastłumačanyja.

Hetyja słovy varta paraŭnać z tym, što kazaŭ rasijski premjer Uładzimir Pucin 7 krasavika ŭ Katyni padčas žałobnaj cyrymonii, u jakoj udzielničaŭ razam z polskim premjeram Donaldam Tuskam. Pierad pramovaj Pucina Tusk zhadaŭ u svaim vystupie rasijskaha piśmieńnika Alaksandra Sałžanicyna: «Słova praŭdy ŭvieś śviet pieraciahnie».

Pra nieabchodnaść ačyścić praŭdu ab katynskich rasstrełach paśla dziesiacihodździaŭ cyničnaj chłuśni havaryŭ i Pucin. Jon kazaŭ pra represii, što «rujnavali ludziej, nie raźbirajučy nacyjanalnaści i pierakanańniaŭ, relihij… Kazactva, śviatary, prostyja sialanie, prafiesary i aficery. Łohika była adna: pasiejać strach, abudzić u čałavieku samyja nizkija instynkty, nackavać ludziej adzin na adnaho, prymusić ślepa i biazdumna padparadkoŭvacca. Hetym złačynstvam nie moža być nijakich apraŭdańniaŭ…

Vidavočna, heta nie tyja słovy, jakich čakali ad kiraŭnika rasijskaj ułady miljony palakaŭ. U pramovie Pucina nie było nie tolki prabačeńniaŭ, u joj nie nazyvajucca imiony kataŭ, nie zhadvajucca rola NKVD, sami abstaviny złačynstva — ničoha z taho, pra što chacieŭ skazać suajčyńnikam, rasijcam i ŭsiamu śvietu Kačynski. I ŭsio ž pramova rasijskaha premjera była važnaj, bo ŭ joj niedvuchsensoŭna asudžany sami stalinskija represii i sproby ich schavać ci apraŭdać. Važnym krokam staŭ užo sam pryjezd Pucina ŭ Katyń. Važnym, ale daloka nie apošnim na šlachu da iściny.

Kali ja napisaŭ pra heta ŭ svaich natatkach pra hibiel polskaj delehacyi na sajcie «NN», adzin ź jaho naviednikaŭ abvinavaciŭ mianie ŭ rusafobii. Mianie heta nie ździviła, bo na rasijskich sajtach u hetyja žałobnyja dni možna pračytać dziasiatki, kali nie sotni padobnych mierkavańniaŭ.

Pucin abo jaki-niebudź inšy kiraŭnik rasijskaj dziaržavy — jašče nie ŭvieś rasijski narod, i krytyka asobnaha palityka, jakija b vysokija rejtynhi jon ni mieŭ u siabie ŭ krainie, nie źviernutaja suprać rasijskich hramadzian.

Inšaja sprava, što pieravažnaja častka rasijcaŭ (heta pakazvajuć apytańni, naprykład, na radyjo «Echo Moskvy») dyj biełarusaŭ, napeŭna, dahetul upeŭnieny, što palakaŭ u Katyni rasstrelvali niemcy. I heta pry tym, što sapraŭdnyja dakumienty pra jaje možna pračytać u rasijskaj Vikipiedyi. Dy šmat dzie jašče možna daviedacca pra trahiedyju — chaj pakul nie va ŭsich jaje detalach — u knihach, filmach, presie.

Naiŭna dumać, što praŭda, adnojčy daviedzienaja da ludziej praź ŚMI, imhnienna ich źmienić. Što paśla pakazu, naprykład, filma Vajdy «Katyń» na biełaruskim telebačańni, usie stanuć viduščymi i zrazumiejuć uvieś maštab katynskaj trahiedyi, jaje nastupstvy, adprečać chłuśniu i prapahandu. Zaŭsiody ŭ zła buduć svaje prychilniki, achvotnyja jaho apraŭdać. Heta nie značyć, što nie treba havaryć praŭdu,

Tolki heta katehoryja nie palityčnaja i nie histaryčnaja navat, ale maralnaja. Katastrofa pad Smalenskam nahadała ŭsim nam pra niešta vielmi važnaje. Nahadała, jak napisana ŭ nieskazanaj pramovie Lecha Kačynskaha, pra hodnaść — sałdackuju, polskuju, čałaviečuju.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0