Palityka
1990-ja — čas, kali kančatkova abrušyłasia savieckaja mašyna. Maładuju Biełaruś ŭznačaliŭ Stanisłaŭ Šuškievič, jaki pakazaŭ, jakim ludskim moža być pieršy čałaviek u dziaržavie.
Ścipły, intelihientny navukoviec, jaki ličyŭ, što Biełaruś musić być parłamienckaj, a nie prezidenckaj respublikaj. Jak pakazvaje čas, jon absalutna mieŭ racyju.
U 1994-m u Biełarusi prajšli pieršyja sapraŭdnyja vybary, jakija vyjhraŭ Alaksandr Łukašenka, u druhim tury abahnaŭšy Viačasłava Kiebiča.
Zatym prajšli i pieršyja sfalsifikavanyja refierendumy, i pieršyja pratesty. Emihravaŭ kultavy staršynia BNF Zianon Paźniak. Uźniali hołas suprać łukašenkaŭskaj dyktatury były ministr unutranych spraŭ Jury Zacharanka, były deputat Viktar Hančar, biznesmien Anatol Krasoŭski i eks-vajskoviec Mikałaj Statkievič.
Jury Zacharanka
Pačynaje samastojnuju palityčnuju karjeru były deputat Siamion Domaš, u znak niazhody sa źmienami ŭ Kanstytucyju padaje ŭ adstaŭku namieśnik ministra zamiežnych spraŭ Andrej Sańnikaŭ.
Čym usio skončyłasia, my viedajem. Zacharanka, Krasoŭski i Hančar pa aficyjnaj viersii źnikli ŭ 1999 hodzie (napeŭna, byli zabityja). Šuškievič, jak i dvoje druhich čynoŭnikaŭ, jakim adny dziakujuć, a druhija vinavaciać u razvale SSSR — Kraŭčuk, Harbačoŭ — pajšoŭ z žyćcia ŭ biaźlitasnym 2022 hodzie. Paźniak tak i nie viarnuŭsia ŭ Biełaruś.
Statkievič znoŭ kinuty za kraty łukašenkaŭcami. Sańnikaŭ — u emihracyi paśla ŭdziełu ŭ vybarach 2010 hoda i turmy.
Nu a Łukašenka paśla pravału na vybarach 2020 hoda pierajšoŭ da maštabnych represij suprać naroda, a ŭ 2022-m uciahnuŭ Biełaruś u pucinskuju vajnu.
Kultura
U 1991 hodzie atrymlivaje zvańnie «Narodny paet Biełarusi» Nił Hilevič, praz hod apošniaje takoje zvańnie atrymaje Ryhor Baradulin. Pry Łukašenku jaho nadoŭha pierastanuć prysudžać, a paśla daduć Mikałaju Čarhincu, jaki navat nie havoryć pa-biełarusku.
Ryhor Baradulin i Vasil Bykaŭ
Jašče žyvyja Janka Bryl, Aleś Adamovič. Užo zrabiła sabie imia budučaja nabielijatka Śviatłana Aleksijevič. Drukujucca Jury Stankievič, Adam Hłobus.
Śviatłana Aleksijevič
Ale litaratura nie zastajecca pa-za palitykaj. Pa palityčnych pryčynach u 1997-m u emihracyju źjazdžaje Vasil Bykaŭ, u 1999-m — Uładzimir Niaklajeŭ. Za miažoju žyvie paet Aleś Razanaŭ. Za vierš «Zabi prezidenta» 10 miesiacaŭ za kratami pravodzić Słavamir Adamovič, jon ža paśla zašyvaje sabie rot na mitynhu.
U 1999 hodzie mastak Aleś Puškin pravodzić svaju znakamituju akcyju «Hnoj dla prezidenta», pierakuliŭšy tačku z hnojem kala budynka prezidenckaj administracyi. Za heta Puškin atrymaŭ 2 hady ŭmoŭna.
Sapraŭdny roskvit pačynajecca ŭ muzycy. Lavon Volski pierafarmatuje «Mroju» ŭ kultavy N.R.M., dajuć pieršyja kancerty «Niejra Dziubiel» Alaksandra Kulinkoviča i «Lapis Trubieckoj» Siarhieja Michałka, a Viačasłaŭ Korań i jaho Ulis užo mastadonty ajčynnaha roku.
Papularnaść prychodzić da «Kramy» Ihara Varaškieviča i «Pałaca» Aleha Chamienki, Kasi Kamockaj i hurta «Novaje Nieba», Alaksieja Šadźko. Sapraŭdnaj padziejaj stanovicca «Narodny albom» — prajekt Michała Aniempadystava na ŭłasnyja vieršy, jaki abjadnoŭvaje hałoŭnych rok-zorak Biełarusi.
Źjaŭlajecca i biełaruskaja papsa. Śpiavajuć Ina Afanaśjeva i Iryna Darafiejeva, pop-elektronščyki «Dzi Bronks i Natali», sychodzić z «Vierasoŭ» i pačynaje solnuju karjeru Lika Jalinskaja. Pieśnia pra «čužuju miłuju» robić Alaksandra Saładuchu zorkaj usioj postavieckaj prastory.
Praciahvajuć hastralavać Alaksandr Cichanovič i Jadźviha Papłaŭskaja, «Siabry» Anatola Jarmolenki.
U halinie humaru viadomymi stanoviacca Jaŭhien Kryžanoŭski, zasnavalnik teatra satyry «Chrystafor», i teleprajekt «Banka komiksaŭ» (papularny farmat u vyhladzie nabora skietčaŭ).
Siońnia Aleś Puškin asudžany na 5 hadoŭ kałonii za partret antysavietčyka Jaŭhiena Žychara — biełaruskija ŭłady paličyli heta «reabilitacyjaj nacyzmu». Aleksijevič paśpieła viarnucca ŭ Biełaruś, atrymać Nobieleŭskuju premiju i znoŭ emihravać paśla pačatku represij 2020 hoda. Niaklajeŭ bałatavaŭsia ŭ prezidenty ŭ 2010 hodzie, paśla čaho byŭ źbity, a zatym asudžany. Volski stvaryŭ lehiendarnuju «Krambambulu», pajšoŭ z N.R.M. i pačaŭ solnuju karjeru. Siarhiej Michałok niekalki razoŭ kardynalna źmianiŭ i muzyku, i žyćcio, u vyniku emihravaŭšy va Ukrainu. Alaksandr Kulinkovič pamior.
Saładucha i Darafiejeva ŭbudavalisia ŭ sistemu, hastralujuć pa pradpryjemstvach i vioskach. Lika Jalinskaja pierajechała ŭ Rasiju, pabyvała zamužam za aliharcham i stała Anžalikaj Ahurbaš — a siońnia ŭ Biełarusi na jaje ŭvohule zaviali kryminalnuju spravu za padtrymku narodnaha ruchu ŭ 2020-m.
Žurnalistyka i TB
Iosif Siaredzič u 1990 stvaraje miehapapularnuju «Narodnuju hazietu» z paŭmiljonnym nakładam — sapraŭdnuju masavuju hazietu ź pluralistyčnaj pazicyjaj. U 1995 hodzie Łukašenka jaho zvalniaje, i jon pačynaje vypusk niezaležnaj «Narodnaj voli». Siarhiej Dubaviec adnaviŭ vychad «Našaj Nivy». Ihar Hiermiančuk stvaryŭ pieršaje masavaje vostra apazicyjnaje vydańnie, pryčym kłasičnym pravapisam — hazietu «Svaboda». Aleś Lipaj zasnoŭvaje ahienctva «BiełaPAN».
Jašče adna kultavaja asoba biełaruskaj žurnalistyki 1990-ch — Piatro Marcaŭ. Jon vydaje niezaležnuju «Biełorusskuju diełovuju hazietu», pieršy biełaruski štotydniovy tabłoid «Imia».
Piatro Marcaŭ
Rossyp zorak u 90-ch hienieruje i biełaruskaje telebačańnie — na fonie rasijskaha biednaje i časam niahiehłaje, ale ščyraje i adkrytaje dla ekśpierymientaŭ.
Aksana i Anatol Viečar prasoŭvajuć biełaruskuju muzyku, Łarysa Hrybalova zapeŭnivaje mamu, što ŭsio narmalna, a Natalla Navažyłava trymaje biełarusaŭ u spartyŭnaj formie.
Jahor Chrustaloŭ, Łarysa Hrybalova, Uładzimir Maksimkaŭ
Intelihient z muškieciorskaj barodkaj Siarhiej Filimonaŭ raskazvaje pra navinki šoŭbizu, Dźmitryj Šepieleŭ viadzie moładzievaje šoŭ «5ch5», dziadzia Miša (Michaił Tumiela) razam z Pacam-Vacam pakazvajuć dzietkam mulciki. A ŭviečary maleńkich biełarusaŭ układvaje spać Malavanyč (Alaksandr Ždanovič).
U sapraŭdnych prafiesijanałaŭ vyrastajuć televiadučyja Aleś Kruhlakoŭ, Jahor Chrustaloŭ i Aleh Łukaševič. Źjaŭlajecca i pieršaja biełaruskaja śvieckaja lvica — Eleanora Jazierskaja.
Eleanora Jazierskaja
Źjaŭlajecca i pieršaja prapahanda: napeŭna, samy viadomy jaje tvar — Alaksandr Zimoŭski. Cikava, što jon nikoli hetaha nie admaŭlaŭ i sam z honaram nazyvaŭ siabie prapahandystam.
Simvał ža prafiesijnaha telereparciora — Pavieł Šaramiet. Biełarus, jon pracavaŭ na rasijski kanał ORT. U 1997 hodzie Šaramiet byŭ aryštavany paśla repartažu pra kantrabandu na biełaruska-litoŭskaj miažy.
Jaho abvinavacili ŭ niezakonnym hrupavym pierasiačeńni dziaržaŭnaj miažy i asudzili da dvuch hadoŭ pazbaŭleńnia voli ŭmoŭna i da adnaho hoda vyprabavalnaha terminu. Paśla zastupnictva Barysa Jelcyna, Šaramieta departavali ŭ Rasiju.
Los raskidaŭ piersanažaŭ pa roznych krainach i prafiesijach. Aksana i Anatol Viečary praciahvajuć pracu na biełaruskim telebačańni. Dźmitryj Šepieleŭ staŭ supierzorkaj TB u Rasii, byŭ žanaty z Žannaj Fryskie. Kruhlakoŭ emihravaŭ u ZŠA, Jazierskaja i Filimonaŭ pamierli, Marcaŭ taksama skanaŭ — ad vostraha lejkozu. «Malavanyč» emihravaŭ u Hruziju padčas represij 2020—22. Paŭła Šaramieta zabili ŭ Kijevie — imiony zakazčykaŭ tak i nie nazvanyja. A seks-simvał 1997 hoda Jahor Chrustaloŭ skončyŭ karjeru na TB i pracuje ŭ pres-słužbie «Jeŭraopta».
Biznes
U pačatku 1990-ch źjaŭlajecca brend vady «Daryda» Uładzimira Dzialendzika. Drukuje kaštoŭnyja papiery «Polifakt» Jaŭhienija Budzinasa — jon ža adkryvaje muziej «Dudutki», dzie pradstaŭlenyja staražytnyja budynki, ramiostvy i technałohii.
Jaŭhien Budzinas
Siarhiej Kaściučenka razbudoŭvaje Pryjarbank. Adam Paluchovič adkryvaje firmu «Dajnova», jakaja pradaje kampjutary. Miljanieram stanovicca ŭładalnik biznesu pa vyroščvańni norak i piascoŭ Anatol Truchanovič — baćka Hanny Kanapackaj. «Puše» Alaksandra Pupiejki i Anatola Šentaka pačynajecca z handlu aŭtamabilami, a zatym vyrastaje ŭ vialiki chołdynh.
Alaksandr Pupiejka
Uładzimir Efron zajmajecca ŭsim — ad šviejnaj vytvorčaści da prodažu arhtechniki. Zarablaje budaŭnictvam Andrej Klimaŭ. U 1992 hodzie zasnoŭvaje kampaniju «Trajpł» Jury Čyž. Alaksandr Tarhanaŭ i jaho «AlVieNa» zarablajuć na strachoŭkach, Jaŭhien Šyhałaŭ adkryvaje «Handlovy dom «Ždanovičy». Siarhiej Mieta pačynaje vyrab čypsaŭ «Anieha», «Jukoła» Valeryja Šumskaha vyrastaje ŭ bujnuju kampaniju pa prodažy aŭto. U adnu kampaniju abjadnoŭvajucca «Bielita» i «Viteks» Viktara Ciareščanki.
Viktar Ciareščanka
U 1990-ch pačynajecca i historyja kampanii «Atłant-M» Aleha Chusajenava. Bieraściejec Michaił Mašenski rehistruje pradpryjemstva «Santa Impeks Brest». Budučy uładalnik parka «Drymłend» Jury Aviarjanaŭ zarablaje na aŭtarynkach, a Uładzimir Piefcijeŭ, jaki pačynaŭ z handlu absalutna roznymi tavarami, adkryvaje «Biełtechekspart» i pačynaje pradavać zbroju.
Mnohija biznesmieny pamierli, mnohija źmianili dziejnaść, šmat chto žyvie za miažoj. Biznes Michaiła Mašenskaha padchapiŭ jaho syn Alaksandr, Dzialendzik praciahvaje raźlivać «Darydu», jon pradaje minierałku navat ŭ Ispanii — tam biznesam rulać jaho dačka z mužam-katałoncam.
Uładzimir Dzialendzik z dačkoj, ziaciem i ŭnukam
Ale mnohija, sutyknuŭšysia ź biełaruskaj uładaj, trapili pad kryminalny pieraśled i sudy: u 1990-ch heta byli Pupiejka i Klimaŭ, u apošnija hady Jury Aviarjanaŭ, Jury Čyž. Apošni jašče niadaŭna kasiŭ pobač z Łukašenkam, a ciapier zhubiŭ usio — i hrošy, i biznes.
Sport
U 90-ch jašče hareła zorka lehiendy himnastyki — Vitala Ščerby, taksama praciahvaŭ vystupy kańkabiežac Ihar Žalazoŭski. U viesłavańni daminavała Kaciaryna Karsten, jakaja dvojčy vyjhravała zołata Alimpijady. Rusłan Salej zaźziaŭ u chakiei.
Rusłan Salej
U 1996 hodzie pačaŭ vystupać u budučyni znakamity tenisist Maks Mirny. U kijeŭskim «Dynama» davali žaru biełaruskija futbalisty Alaksandr Chackievič i Valancin Bialkievič.
Alaksandr Chackievič (źleva) i Valancin Bialkievič
Nu i napeŭna, kožny, chto zaŭzieŭ za biełaruskuju futbolnuju zbornuju ŭ 1990-ch, pamiataje hoł Siarhieja Hierasimca hałandcam u 1995.
A kamientatar Uładzimir Navicki aficyjna staŭ hołasam biełaruskaha sportu.
Salej zahinuŭ u avijakatastrofie ŭ 2011 hodzie, razam z usioj kamandaj jarasłaŭskaha «Łakamatyva». Pamierli ŭžo Bialkievič, Žalazoŭski, Hierasimiec. Vitala Ščerbu ŭ 2018 hodzie abvinavacili ŭ seksualnych damahalnictvach, jakija jon nibyta ździejśniŭ jašče padčas vystupaŭ za zbornuju SSSR.
A Kaciaryna Karsten paśla pratestaŭ 2020 hoda padpisała list u padtrymku Łukašenki. Poŭnaja procilehłaść pazicyi Chackieviča.
Kamientary
ona čiem-to pochoža na moju žie ž mať