Pasiadžeńnie parłamienta Novaj Ziełandyi było sarvana rytualnym tancam deputataŭ VIDEA
Pradstaŭniki narodu maory ŭ znak niazhody z zakonaprajektam, jaki nakiravany na abmiežavańnie ich pravoŭ, stancavali chaku. Što heta za narod i taniec?
15.11.2024 / 21:59
Pradstaŭnica maory ŭ parłamiencie Novaj Ziełandyi Chana-Ravici Majpi-Kłark pačynaje akcyju pratestu. Skrynšot videa The Guardian
Jak paviedamlaje Reuters, u minuły čaćvier, 14 listapada, pasiadžeńnie parłamienta Novaj Ziełandyi było pierarvana paśla taho, jak deputaty, jakija pradstaŭlajuć karenny narod krainy maory, stancavali svoj rytualny taniec chaka.
Maory niezadavoleny zakonaprajektam, jaki prapanoŭvaje pierahledzieć niekatoryja pałažeńni damovy Vajtanhi, jakaja była padpisana ŭ 1840 hodzie pamiž brytanskaj kałanijalnaj administracyjaj i pravadyrami plamion maory.
Pratest uznačaliła 22-hadovaja Chana-Ravici Majpi-Kłark, samaja maładaja deputatka parłamientu. Jana demanstratyŭna razarvała papiery z prajektam i pačała vykonvać chaku. Žančynu padtrymali inšyja deputaty.
Chto takija maory
Maory — heta karennaje nasielnictva Novaj Ziełandyi, jakoje pierasialiłasia siudy kala tysiačy hadoŭ tamu z Palinezii.
Da momantu prychodu jeŭrapiejcaŭ u 17 stahodździ, u maory vyłučyŭsia płast vajennych pravadyroŭ, jakija mahli mabilizavać značnyja siły. Mienavita hetaja akaličnaść paŭpłyvała na toje, što kałanizacyja Novaj Ziełandyi pačałasia davoli pozna. Da 1830 hoda jeŭrapiejskaje nasielnictva tut nie pieravyšała 2000 čałaviek.
U 1840 hodzie Vialikabrytanija aneksavała Novuju Ziełandyju i padpisała z pravadyrami maory damovu Vajtanhi. Adpaviedna joj, maory abviaščalisia paddanymi Vialikabrytanii, im harantavałasia prava na ziamlu i abarona z boku dziaržavy. Usiaho dahavor padpisali 500 maory, u tym liku 13 žančyn.
Maory ŭ tradycyjnym adzieńni. Fota: Wikimedia Commons
Kałanizacyja Novaj Ziełandyi spačatku prachodziła mirna, ale ekanamičny kryzis 1850-ch hadoŭ i palityka adčužeńnia ziamiel maory pryviali da kanfliktaŭ, uklučajučy vojny suprać brytanskaj administracyi. Da 1890 hoda maory stracili 95% terytoryj, a ich nasielnictva značna skaraciłasia.
U kancy XX stahodździa ŭrady Vialikabrytanii i Novaj Ziełandyi pryznali anhła-maoryjskija vojny niezakonnymi, prynieśli naščadkam paciarpiełych maory aficyjnyja prabačeńni i vypłacili značnyja hrašovyja kampiensacyi.
Voin maory. Fota: Mike Powell / Getty Images
U kancy XX — pačatku XXI stahodździa maory mieli šerah palityčnych i kulturnych arhanizacyj, jakija aktyŭna zmahalisia za ich pravy. U 1980-ja hady mova maory była pryznanaja adnoj z aficyjnych movaŭ krainy. U 2004 hodzie była zasnavana Partyja maory.
Pa roznych acenkach ciapier maory składajuć ad 17 da 20% nasielnictva krainy. Ich siaredni ŭzrost — 26,8 hoda ŭ paraŭnańni z 38,1 hoda ŭ siarednim pa Novaj Ziełandyi. Pry hetym kožny treci (29,6%) maory va ŭzroście da 15 hadoŭ.
Kala pałovy maory pražyvaje ŭ samych sacyjalna-niebiaśpiečnych rajonach krainy ŭ paraŭnańni z 24% astatniaha nasielnictva. Pry hetym jany składajuć bolš za pałovu źniavolenych. U paraŭnańni ź inšymi etničnymi hrupami ŭ maory vyšejšy i ŭzrovień biespracoŭja. Mienš za pałovu dziaciej maory atrymlivajuć siaredniuju adukacyju. Daśledavańni vyjavili, što ŭ siemjach maory dzieci i žančyny čaściej cierpiać ad chatniaha hvałtu.
Praciahłaść žyćcia ŭ maory mienšaja za siaredniuju pa krainie. Jany bolš za inšyja narody majuć prablemy sa zdaroŭjem, uklučajučy bolš vysoki ŭzrovień ałkahalizmu, narkamanii, kureńnia i atłuścieńnia. U 2021 hodzie ŭrad navat stvaryŭ pieršaje śpiecyjalizavanaje Upraŭleńnie achovy zdaroŭja maory.
Pačynajučy z 1868 hoda za maory zareziervavanyja miescy ŭ parłamiencie krainy (ciapier 7 z 120).
Taniec chaka
Chaka jość rytualnym tancam maory. Viadomaść u śviecie jon atrymaŭ dziakujučy zbornaj kamandzie Novaj Ziełandyi pa rehbi, jakaja vykonvaje jaho pierad kožnym matčam. Hety taniec ciapier časta vykarystoŭvajecca i va Uzbrojenych siłach Novaj Ziełandyi.
Nacyjanalnaja zbornaja Novaj Ziełandyi pa rehbi All Blacks vykonvaje chaku pierad pačatkam hulni suprać Francyi, 2006. Fota: Wikimedia Commons
Pieršapačatkova chaka vykonvałasia pierad bitvami, kab zapužać voraha, padniać bajavy duch voinaŭ i zaklikać na dapamohu prodkaŭ. Hety taniec taksama vykonvajecca na viasiellach i pachavańniach, aficyjnych cyrymonijach i śviatach.
Maory taksama vykonvajuć chaku dla vyražeńnia pratestu ci padtrymki pytańniaŭ, jakija ich tyčacca.
U parłamiencie Novaj Ziełandyi vykanańnie chaki taksama nie źjaŭlajecca niečym niezvyčajnym. Tak, hod tamu, u śniežni 2023-ha, Chana-Ravici Majpi-Kłark vykanała jaho razam ź inšymi deputatami-maory na adkryćci siesii parłamienta. Tady pa ŭsioj krainie maory pratestavali suprać płanaŭ novaha ŭradu ŭnieści źmieny ŭ zakon 1840 hoda.
Adnak zakonaprajekt byŭ pradstaŭleny na abmierkavańnie parłamientu praz hod. Heta vyklikała novuju chvalu masavych pratestaŭ. Da ich dałučylisia i parłamientaryi. Pa prahnozach, niahledziačy na toje, što zakonaprajekt prajšoŭ pieršaje čytańnie, šancy na toje, što jon budzie pryniaty, vielmi niaznačnyja.
Madel Playboy razzłavała maory hołym azadkam na śviatoj hary FOTA
Chto takija tuarehi, jakija razhramili kałonu vahnieraŭcaŭ? I za što jany vajujuć?
Chto takija hahauzy i čamu vystupajuć u padtrymku Rasii
Chto takija inceły i ci ich ahresija sapraŭdy stała prablemaj