«Advakatka prosta ašaleła». Biełarusy pa-za šenhien-zonaj, u jakich chutka skončycca pašpart — pra svoj płan dziejańniaŭ
Minuŭ hod z padpisańnia sumnaviadomaha ŭkaza Łukašenki, jaki abrubiŭ biełarusam mahčymaść pamianiać pašpart za miažoj i tym samym pastaviŭ u składanuju situacyju tysiačy hramadzian, što nie mohuć pryjechać na radzimu dla abnaŭleńnia dakumientaŭ.
23.09.2024 / 07:00
Ilustracyjnaje fota.
I kali ŭ niekatorych krainach Jeŭrasajuza jość naładžanyja miechanizmy lehalizacyi biełarusaŭ biez pašpartoŭ (toj ža prajazny dakumient u Polščy, pašpart zamiežnika ŭ Litvie), to pa-za jaho miežami paŭstaje šmat pytańniaŭ.
Pahutaryli ź niekalkimi biełarusami z Hruzii i Armienii pra ich płan dziejańniaŭ na momant, kali biełaruski pašpart pieratvorycca ŭ harbuz.
Usie imiony hierojaŭ źmienienyja ŭ metach biaśpieki
«Biełarusaŭ nibyta pieravodziać u «ludziej treciaha hatunku»»
Tolki za apošni čas u Hruzii adbyłosia niekalki hučnych jurydyčnych kiejsaŭ, źviazanych ź biełarusami: admova ŭ mižnarodnaj abaronie biełaruskaj spartoŭcy Marynie Zialonaj (Kalininaj) i zabarona na ŭjezd u krainu žurnalistu Andreju Mialešku. Taksama Hruzija sioleta admoviła ŭ prytułku jurystu Ramanu Kiślaku, namieśniku staršyni Biełaruskaj dyjaspary Adžaryi.
Maryna Zialonaja, jakaja taksama źjaŭlajecca členam Kaardynacyjnaj rady, adznačaje, što biełarusaŭ nibyta pieravodziać u ludziej treciaha hatunku:
«U Hruzii žyvie kala 10 tysiač biełarusaŭ, častka ź jakich maje prablemy z dakumientami praz ukaz ab niemahčymaści zamieny pašpartoŭ za miažoj. Ciapier my ahułam znachodzimsia ŭ šeraj zonie niavyznačanaści. Kožnaha biełarusa mohuć nie puścić u krainu žyćcia paśla štohadovaha vizaranu biez tłumačeńnia pryčyn. Jość prablemy z dakumientami i ŭ narodžanych dziaciej».
Heta tolki častka składanaściaŭ, pad ciažaram jakich mnohija zdajucca i rašajucca na pierajezd u inšyja krainy.
«Da vajny zdavałasia, što Hruzija — prydatnaje miesca dla biełarusaŭ»
Michaił pražyŭ u Hruzii dva z pałovaj hady, ale byŭ vymušany źjechać, bo chutka skončycca jaho pašpart.
«Da vajny zdavałasia, što Hruzija — prydatnaje miesca dla biełarusaŭ, jakija nie mohuć viarnucca dachaty. Ale Hruzija-2021, kali ja pryjechaŭ, i Hruzija-2024 — nibyta dźvie roznyja krainy. Amal usio, što mnie padabałasia ŭ Batumi — nie zasłuha samoj dziaržavy. Družnaja supolnaść biełarusaŭ, mora, hory, subtrapičny klimat.
U 2021-m ja pryjechaŭ u krainu, jakaja zdavałasia, chaj i nie biez chibaŭ, svabodnaj, a ŭ 2024-m tut źbivajuć palityčnych kankurentaŭ, prymajuć zakon pra «zamiežnych ahientaŭ» i z trybun raskazvajuć kanśpirałahičnyja teoryi pra «partyju vajny na Zachadzie». «Jak doma» mnie bolš nie chaciełasia, heta prosta dzikaść».
Michaił zadumaŭsia pra pierajezd u 2023-m, adrazu paśla źjaŭleńnia ŭkaza pra niemahčymaść zamieny pašpartoŭ za miažoj. Situacyja ŭskładniłasia tym, što paśla pačatku vajny jon zhubiŭ pracu praz sankcyi i žyŭ na źbieražeńni.
«Mahčyma, kali b ja moh biaśpiečna viarnucca ŭ Biełaruś pa novy pašpart, zastaŭsia b žyć u Hruzii… Ale pry ŭsich siońniašnich składnikach apynucca ŭ 2026-m hodzie nielehałam mnie nie chaciełasia».
Praz hod sprob Michaiłu ŭdałosia patrapić u polskuju ambasadu i atrymać humanitarnuju vizu. Hetaja kraina padałasia jamu samym nadziejnym varyjantam z ulikam siońniašniaj palityki ŭ dačynieńni da biełarusaŭ i biesprablemnym šlacham atrymańnia prajaznoha dakumienta na zamienu pašpartu. Pry pierajeździe jon pradaŭ bolšaść rečaŭ, a samaje kaštoŭnaje pieravioz u bahažy samalotam.
«Takoje adčuvańnie, što idealny dla ŭład vybarščyk i ŭ Biełarusi, i ŭ siońniašniaj Hruzii — całkam zaležny ad dziaržavy, niedaloki, pažadana biedny hramadzianin, mary jakoha zvodziacca da vyžyvańnia (skažam, da čačy i mčadzi). A svabodnyja, hramadska aktyŭnyja hramadzianie niezaležna ad nacyjanalnaści ŭsprymajucca jak pahroza», — dzielicca dumkami Michaił.
«Płanuju dačakacca parłamienckich vybaraŭ i potym prymać rašeńnie pra pierajezd»
U jašče adnoj biełaruski Hanny pašpart skančajecca ŭ vieraśni 2025 hoda. Dziaŭčyna žyvie ŭ Hruzii z 2018 hoda. Płanuje dačakacca vosieńskich vybaraŭ u parłamient, i ŭžo pa ich vynikach prymać rašeńnie, ci zastavacca ŭ krainie.
«Ja žyvu tut užo šeść hadoŭ, Hruzija stała mnie druhim domam. U mianie tut praca, kotka, siabry. Ja chaču zastacca i dumaju pasprabavać padacca na mižnarodnuju abaronu, kali pašpart skončycca. Ale, kaniečnie, baču vakoł prykłady, što biełarusam admaŭlajuć. Tamu zapasny varyjant — pierabiracca ŭ Jeŭrasajuz, tam u mianie svajaki».
Hruzija. Fota z archiva hieraini.
Dziaŭčyna vieryć, što, kali bolšaść budzie za apazicyjaj, to situacyja moža palepšycca, a nadziei na kirujučuju «Hruzinskuju maru» ŭ spravie padtrymki biełarusaŭ amal nijakaj.
«Toje, što adbyvajecca, naprykład, z žurnalistam Andrejem Mialeškam i ahułam — sproba źmienšyć kolkaść lubych aktyvistaŭ pierad vybarami», — razvažaje Hanna.
Hruzija. Fota z archiva hieraini.
«U armian nibyta poŭnaje nierazumieńnie, što rabić z našaj situacyjaj»
Ludmiła emihravała ź Biełarusi paśla nastojlivych zvankoŭ i listoŭ z Departamienta finansavych rasśledavańniaŭ. Z ulikam jaje aktyŭnaści paśla vybaraŭ-2020 i dvuch administratyvak za plačyma jana vyrašyła nie ryzykavać i źjechać ź Biełarusi.
«My spačatku dumali pra Hruziju (tamu što tam biaźviz, addavać ža pašpart u konsulstva pa vizu było niejak strašna), ale majmu mužu prapanavali fajnuju pracu ŭ Armienii. Tamu my vybrali hetuju soniečnuju krainu», — raskazvaje Ludmiła.
Jerevan. Fota z archiva hieraini
Ahułam ich siamju ŭ krainie ŭsio zadavalniała. Pa słovach dziaŭčyny, ich pryniali vielmi vietliva, va ŭsim dapamahali. Lehalizoŭvalisia jany na padstavie pracy muža, sama dziaŭčyna adkryła IP usiaho za piać chvilin.
Jerevan. Fota z archiva hieraini
Ale čym mienš miesiacaŭ zastavałasia da skančeńnia pašparta (jon dziejsny da śniežnia 2025 hoda), tym Ludmiła bolš pieražyvała za svaju budučyniu.
«U armian nibyta poŭnaje nierazumieńnie, što rabić z našaj situacyjaj, hatovych schiem dziejańnia ŭ ich niama (moža, u tym liku tamu što biełaruskaja dyjaspara nie takaja vialikaja). Ja źviartałasia da miascovaha advakata, jana mnie prapanavała pamianiać pašpart u Biełarusi. Ja skazała, što nie mahu, tady jana prapanavała ambasadu. Ja patłumačyła, čamu i tudy nie chaču iści — jana prosta ašaleła i nie viedała, što mnie jašče paraić.
Rabočy varyjant — padavacca na ŭciakactva, možna taksama sprabavać atrymlivać armianski pašpart praz try hady žyćcia tut, ale, na žal, ja ŭsio roŭna nie adčuvaju siabie ŭ hetaj krainie ŭ poŭnaj biaśpiecy. Pa-pieršaje, pieražyvaješ praź vierahodnaść vajny z Azierbajdžanam. A pa-druhoje, tut zaŭsiody isnuje vierahodnaść zatrymańnia pa palityčna matyvavanym vyšuku z boku Biełarusi. Armienija zatrymlivaje biełarusaŭ i, zdajecca, pakul nikoha nie vydała, tamu što jany na baku biełaruskaha naroda, ale sama vierahodnaść na niejki čas apynucca za kratami mianie pužaje. Ja tamu nikudy dahetul nie vyjazdžała z krainy z momantu našaha pierajezdu siudy».
Jerevan. Fota z archiva hieraini
Dla padstrachoŭki Ludmiła vyrašyła rabić šenhienskuju vizu, što stała sapraŭdnym čelendžam.
«Ja sprabavała zrabić vizu samastojna, ale nie zmahła zapisacca praz sajt, bo forma nie pracuje, šukała turystyčnyja ahienctvy, pačała hrukacca va ŭsie mahčymyja arhanizacyi, što dapamahajuć biełarusam. Ale adny navat nie adkazvali, inšyja nie mahli ničoha zrabić mienavita tamu, što ja ŭ Armienii.
U vyniku mnie dapamoh prajekt «Ziamla» Biełaruskaj asacyjacyi palitviaźniaŭ «Da voli», im ja vielmi ŭdziačnaja. Praz bolš čym paŭhoda čakańnia jany zmahli zapisać mianie da konsuła, i ŭ vyniku ja atrymała humanitarnuju vizu ŭ Polšču».
Biełaruskija pradukty ŭ armianskaj kramie. Fota z archiva hieraini.
U niekatorych biełarusaŭ pašparty robiacca nieprydatnymi raniej za termin pa pryčynie taho, što tam skančvajucca staronki dla viz. «Płanujem prosta dačakacca pašpartu krainy, dzie žyviem ciapier», — prakamientavała nam niekalki čałaviek z krainy pa-za šenhienskaj zony.
Hajd pa lehalizacyi i «pašpartach zamiežnikaŭ» u Litvie i Polščy
Padličyli, kolki biełarusaŭ žyvie ŭ Polščy i Litvie
Zamiena pašparta ŭ Biełarusi: što treba viedać i jak chutka vydajuć dakumient