«Niechta nie chacieŭ, kab biełarus zajmaŭ vysokaje miesca ŭ adnym z najlepšych teatraŭ Ukrainy». Dyryžor Čarnucha-Volič daŭ pieršaje intervju paśla zvalnieńnia z adeskaj opiery
Znakamitaha biełaruskaha dyryžora Viačasłava Čarnuchu-Voliča zvolnili z adeskaj opiery za fota z mužam rasijskaj opiernaj śpiavački Hanny Niatrebki, novym dyrektaram bakinskaj opiery, a pierad hetym — ź biełaruskaha opiernaha teatru za padtrymku mirnych pratestaŭ. Ciapier dyryžor pracuje ŭ Kišynioŭskaj opiery. Što nasamreč adbyłosia i jakaja pazicyja samoha dyryžora, jon raskazaŭ u intervju «Radyjo Svaboda».
09.01.2024 / 21:40
Jak źjaviłasia fota z mužam śpiavački Niatrebki, jakaja znachodzicca pad ukrainskimi sankcyjami
— Vy pracavali hałoŭnym dyryžoram Adeskaj opiery z 2019 hoda. U žniŭni 2020-ha stali hałoŭnym dyryžoram i Vialikaha teatra ŭ Minsku (pa sumiaščalnictvie), ale praz dva dni vas zvolnili z palityčnych matyvaŭ — za padtrymku mirnych pratestaŭ. Da krasavika 2023 hoda vy pracavali ŭ opiery ŭ vajennaj Adesie. I vas zvolnili, jak tłumačycca, za fota z mužam rasijskaj opiernaj śpiavački Hanny Niatrebki Jusifam Ejvazavym, novym dyrektaram bakinskaj opiery. Sama śpiavačka znachodzicca pad ukrainskimi sankcyjami. Raskažycie, što adbyłosia, ci zhodnyja vy z arhumientacyjaj kiraŭnictva adeskaha teatra opiery i baletu, što pakolki vy kantaktavali z pradstaŭnikami «russkoho mira», značyć, «nie majecie dakładnaj hramadzianskaj i patryjatyčnaj pazicyi».
— Ja nikoli ŭ žyćci nie zajmaŭsia palitykaj, ja zajmaŭsia i zajmajusia muzykaj. Što tyčycca hetaha znakamitaha fota sa spadarom Ejvazavym. My ŭsie razumiejem, u jakim stanie znachodzicca Ukraina. Heta sucelny bol, heta sapraŭdnaja vajna i hora dla miljonaŭ žycharoŭ Ukrainy. Mnie padajecca, što emocyi, jakija jość u hramadstvie, panujuć nad racyjaj.
— Nakolki ja razumieju, vy byli aficyjna zaprošanyja na pradstaŭleńnie ŭ Bakinski opierny teatr. Jak hetaje fota źjaviłasia? Ci ŭjaŭlali vy, što mohuć być takija nastupstvy i takaja reakcyja ŭkrainskaha boku?
— Ja absalutna ŭpeŭnieny ŭ tym, što ni ŭ kaho nie było navat dumak ab tym, što moža takoje zdarycca. Ja atrymaŭ zaprašeńnie na śpiektakl ad inšaha dyrektara bakinskaj opiery, jaki pakinuŭ svajo miesca pracy litaralna na nastupny dzień, jak ja prylacieŭ dla repietycyj. Heta fors-mažornaja situacyja. Ja pačaŭ repietyravać. Nichto navat u svaim teatry nie viedaŭ, chto budzie nastupnym dyrektaram, navat u samim teatry. I litaralna ŭžo pierad śpiektaklem abviaścili, što novym dyrektaram staŭ Jusif Ejvazaŭ.
Navat u hetaj situacyi nie było ničoha takoha dramatyčnaha, tamu što spadar Ejvazaŭ — hramadzianin Azierbajdžana. Vielmi štučnaja sprava kazać, što jon «russkij mir». Toje, što jahonaja žonka — znakamitaje saprana Hanna Niatrebka, jakaja sapraŭdy znachodzicca ŭ sankcyjnych śpisach, u hetym ničoha niama suprać samoha Jusifa Ejvazava. Jahonaja pazicyja vielmi jasnaja, u svaim błohu na pačatku vajny jon zajaviŭ, što jon suprać vajny i zaklikaje da taho, kab vajna chutčej skončyłasia. Na pačatku vajny i Niatrebka, i Ejvazaŭ spynili svaje vystupy ŭ Rasijskaj Fiederacyi i vystupali tolki ŭ Jeŭropie.
Ja dumaju, što hetaja situacyja nia tolki pra mianie. Ja dumaju, što heta adnosiny Ukrainy da ŭsich rasiejcaŭ i biełarusaŭ. Kamuści vielmi nie chaciełasia, kab biełarus zajmaŭ takoje vysokaje miesca ŭ adnym z najlepšych teatraŭ Ukrainy.
— Vy praciahvali pracavać padčas vajny ŭ opiernym teatry Adesy. Vaša hramadzianskaja pazicyja nakont vajny była šyroka viadomaja. Ci sprabavali vy parazumiecca z kiraŭnictvam teatra, patłumačyć, što adbyłosia?
— Kaniečnie. Naša z vami razmova — pieršaja paśla zvalnieńnia ŭ krasaviku letaś. Naŭmysna ja nie davaŭ nijakich intervju, tamu što sprabavaŭ znajści parazumieńnie nie tolki ŭ teatry, ale i ź Ministerstvam kultury. Na praciahu doŭhaha času išła pierapiska sa spadarom ministram. Jość adkazy teatra… Skončyłasia zusim pa-šekśpiraŭsku — napisali, što maestra nie vyjšaŭ z błakitna-žoŭtaj chustkaj, ź jakoj pavinien byŭ vyjści. Nie viedaju, kaho mnie jak Ateła treba było zadušyć, ci spadara Ejvazava, ci jašče kaho. Aniekdot.
— Dyk vy miarkujecie, što padčas vajny biełarus, biełaruski dyryžor na čale viadomaha opiernaha teatra nie daspadoby kamuści?
— Ja zrabiŭ takija vysnovy. Peŭna, nie ŭsie biełarusy pra heta chočuć havaryć, ale z pačatku vajny ŭsie ludzi, jakija majuć biełaruskija ci rasijskija pašparty, byli finansava abmiežavanyja — usie bankaŭskija rachunki byli zakrytyja, usie kartki byli zabłakavanyja. Heta zrazumieła ŭ pieršyja dni vajny, kali dziaržava robić ahulnyja zachady dla ŭsich. Ale ž chaciełasia b, kab adnosiny dziaržavy byli nie da ŭsich adnolkavyja, a pa spravach ludziej.
My z majoj žonkaj Alenaj uvieś čas byli va Ukrainie, pieražyvali razam z usimi ŭkraincami i bambiožki, i pavietranyja tryvohi. Taja zima, jakuju my pieražyli… Nikomu nie pažadaješ takich vyprabavańniaŭ, kali ludzi žyvuć bieź śviatła, aciapleńnia, vady i kanalizacyi. Ale ž jany praciahvajuć pracavać (heta maralny supraciŭ) i padtrymlivać adzin adnaho.
Chaciełasia b adpaviednaha staŭleńnia da biełarusaŭ, jakija praciahvajuć žyć siarod ukraincaŭ, praciahvajuć zmahacca razam z Ukrainaj, kab i SBU dy inšyja słužby nie bačyli vorahaŭ tolki pa adnym pašparcie. Ale, na žal, uražańnie, što takoje adbyvajecca.
«Tolki vielmi śmiełyja i vielmi ščyryja ludzi praciahvajuć padtrymlivać biełarusaŭ, jakija žyvuć siarod ukraincaŭ»
— A vam davodziłasia ŭ tvar čuć paproki, što vy biełarus, jak časta kažuć, «vy, biełarusy, słabaki, čamu tanki nie spynili»?
— Na žal, nieadnarazova. Z 2022 hoda staŭleńnie da našych ziemlakoŭ raźviarnułasia na supraćlehłyja znaki. Kali da hetaha heta byŭ adnaznačny plus, to ciapier adnaznačny minus, i tolki vielmi śmiełyja i vielmi ščyryja ludzi praciahvajuć padtrymlivać biełarusaŭ, jakija žyvuć siarod ukraincaŭ. Heta vielmi niepryjemna, heta vielmi baluča. U mianie skłałasia ŭražańnie, što heta ŭsio nie aficyjna, nie adkryta robicca, a jak raniej u Savieckim Sajuzie, praz telefonnaje prava. Ničoha suprać nie skažaš, a kali takaja nahoda źjaŭlajecca, jak fatahrafija, tady adrazu zapuskajucca ŭsie miechanizmy.
Dyryžor Viačasłaŭ Čarnucha-Volič
Z majho boku nie było nivodnaha kroku suprać Ukrainy. Ja vykonvaŭ usie zahady, jakija byli. Zahad byŭ ź Ministerstva kultury — nie hrać rasijskuju muzyku, kali vyjazdžaješ za miežy krainy, nie kantaktavać i nie vystupać u niejkich prahramach razam z rasijskimi muzykami. Nivodnaha z hetych punktaŭ ja nie parušyŭ.
Hetaje fota było zroblena paśla śpiektakla. Sa spadarom Ejvazavym ja nie pracavaŭ. U nas pryniata paśla kancertu ci śpiektakla rabić fota. Heta robicca zaŭsiody va ŭsich fiłarmonijach, teatrach. Fota na pamiać z artystami — heta toje, što zastajecca ŭ ciabie paśla śpiektakla.
Kali my rabili hetaje fota, na scenu vyjšaŭ spadar Ejvazaŭ z pradstaŭnikami Ministerstva kultury Azierbajdžana, takaja ministerskaja delehacyja. I jak možna było admovicca rabić fota z haspadarom teatra? Ja nie ŭjaŭlaju, što možna było zrabić. I jak admovicca? Ja i ciapier nie baču nijakaha parušeńnia nivodnaha punktu ŭ hetym.
— Ź jakim pačućciom vy pakidali Ukrainu, jakoj addali vialikuju častku svajho prafiesijnaha i čałaviečaha žyćcia? Dumaju, što vy razumiejecie pryčyny taho, čamu heta adbyłosia. Vajna šmat što tłumačyć. Ci škadavali vy, ci byli pakryŭdžanyja? Ci budziecie viartacca va Ukrainu?
— Ja vielmi lublu Ukrainu, vielmi lublu Adesu. U nas mnoha siabroŭ, šmat ludziej, jakija nas padtrymlivajuć dahetul. U mianie vielmi dobryja kantakty z maimi kalehami pa ŭsioj Ukrainie. Mnostva ludziej mnie napisali asabista słovy padtrymki. Mnoha ludziej mnie dapamahli jurydyčna i ciapier praciahvajuć dapamahać.
Majo staŭleńnie da Ukrainy i da ŭkraincaŭ — jak da našych najbližejšych rodzičaŭ pa kultury, pa mientalitecie, pa historyi. Kaniečnie, nijakaj kryŭdy da Ukrainy ŭ mianie niama. Ja razumieju, što Ukraina, jakaja dekłaruje jeŭrapiejskija kaštoŭnaści, šlach da demakratyi, to jana i pavinna tak dziejničać. I tut u mianie vialikija pytańni da kiraŭnictva Ukrainy. Zrabili spravu ź ničoha… Mnie kryŭdna tolki za heta.
— Vy majecie imia, viadomaje ŭ śviecie. Jak chutka znajšli pracu? Raskažycie pra ciapierašniuju pracu ŭ Kišynioŭskim opiernym teatry.
— Z Małdovaj suviazi ŭ mianie stałyja. Kali pačałasia vajna, dyrektar małdaŭskaj opiery adrazu zaprasiŭ mianie pryjazdžać i pracavać. Tady ja admoviŭsia ad hetaj prapanovy. Ja ličyŭ niemažlivym tak rabić, kali tvoj teatr u składanym stanie. Kali ty hałoŭny dyryžor, to, jak kapitan karabla, pavinien być sa svaimi ludźmi ŭvieś čas. Kali situacyja źmianiłasia, prapanova znoŭ pastupiła, nie tolki z Małdovy, ale i z Rumynii i inšych krain. My abrali Kišynioŭ jak najbližejšy punkt da Ukrainy, da Adesy, kab być pobač.
Jak budzie dalej, ciažka skazać, ale ciapier my tut. Ja pracuju ŭ teatry, my zajmajemsia mastactvam. Zaraz budziem rychtavać novuju premjeru opiery Rachmaninava «Aleka» pavodle Puškina. «Cyhanie šumnoju tołpoj po Biessarabii kočujut». Hetaja opiera pavinna być u repiertuary teatra, my pačynajem pracu nad śpiektaklem.
Što adbyvajecca ŭ biełaruskim Teatry opiery i baletu
— Davajcie pahavorym pra toje, što ciapier adbyvajecca ŭ Nacyjanalnym teatry opiery i baletu ŭ Minsku, adkul sa žniŭnia 2020 hoda, akramia vas, byli zvolnienyja znakavyja artysty i muzyki: salist opiery Illa Silčukoŭ, hałoŭny kancertmajstar Rehina Sarkisava, dyryžory Andrej Hałanaŭ, Ivan Kaściachin, Aleh Lasun, skrypačka Ała Džyhan, altystka Alaksandra Paciemina, chormajstar Ivan Citoŭ dy inšyja. Syšli pa ŭłasnym žadańni adzin z najlepšych maładych dyryžoraŭ Dźmitryj Maćvijenka i režysiory Darja Pataturka i Alena Miedziakova. Raniej syšła z teatru śpiavačka Marharyta Laŭčuk. «Zdradnikam nia miesca na scenie, navat kali heta budzie dziaržśpiecmierapryjemstva ci kancert u ahraharadku», — takim čynam vykazaŭsia ministr kultury Anatol Markievič pra artystaŭ, jakija nie padtrymlivajuć ułady. Chto pryjšoŭ naŭzamien zvolnienych? Jak vy aceńvajecie prafiesijny ŭzrovień Vialikaha teatra ŭ Minsku?
— Mnie dahetul niezrazumieła, jak mahli muzyki pieraškodzić, jak jany mohuć tak upłyvać na palityku, što treba ad ich tak pazbaŭlacca? Niezrazumieła, čym maje kalehi tak vinavatyja pierad krainaj. Z tych, z kim ja pracavaŭ, tolki adzin Mikałaj Kaladka zastaŭsia dyryžoram, nikoha nie zastałosia z astatnich maich kalehaŭ, ź jakimi ja pracavaŭ apošnija 20 hadoŭ. Kamu heta patrebna? Navošta taki stres dla kalektyvu, dla arkiestra, dla ŭsich salistaŭ?
Naša prafiesija — heta štučnaja sprava. Jana doŭha rychtujecca, adzinki z muzykaŭ stanoviacca opiernymi dyryžorami. Vielmi kryŭdna, što niama Uładzimira Piatrova, Illi Silčukova i mnohich inšych salistaŭ. Ciapier tam mnoha moładzi. Ale reč u tym, što heta vialikaja adkaznaść — vychodzić na takuju scenu. Vychodzić treba padrychtavanym. Ciažka biez dapamohi prafiesijnych dyryžoraŭ, režysioraŭ, a kali ich vyšturchoŭvajuć z teatra… Ciažka skazać pra prafiesijny ŭzrovień, tamu što heta treba bačyć i čuć. Zaraz naziraju za teatram, baču, što šmat novych rabot. Heta vielmi dobra, ale ž chaciełasia b pačuć i pahladzieć, što sapraŭdy adbyvajecca.
— Chaču padzialicca z vami ŭražańniami niekalkich ludziej, jakija naviedali opierny teatr u Minsku napiaredadni Novaha hoda. Heta stałyja naviedniki opiery, i jany byli mocna ŭražanyja, jak źmianiłasia publika ŭ teatry — i pa vyhladzie, i pa pavodzinach, ludzi razmaŭlali praz telefon padčas pradstaŭleńnia, byli apranutyja vielmi nieadpaviedna, reahavali na muzykaŭ, niby jany na kancercie pop-zorak. Vyhladaje, što stałaja publika, jakija chadziła ŭ Teatr opiery i baletu, była vymušanaja źjechać, jak i vialikaja kolkaść muzykaŭ. Jak vam bačycca ciapierašniaja aŭdytoryja kłasičnaj muzyki ŭ Biełarusi?
— Kłasičnaja muzyka i pachod u teatr — heta ŭ peŭnaj stupieni vychavańnie. Padrychtoŭka, što ty nadzienieš, jak budzieš siabie pavodzić. Uražańnie, što ludziej litaralna z vulicy zaprasili, jany šukali, kudy pajści — u cyrk ci na niejki pop-kancert, a ŭbačyli kvitki ŭ opieru — pojdziem hlaniem, što heta takoje. Heta vielmi kryŭdna. My bačym pa ŭsim, što adbyvajecca ŭ hramadstvie, vielmi nizkija standarty kultury, amal što roŭnyja nulu. Opiera i balet — heta najvyšejšaje dasiahnieńnie dramatyčnaha teatra i muzyčnaha mastactva. Kaniečnie, publiku treba taksama vychoŭvać. U teatry pavinna być słužba, jakaja budzie rabić zaŭvahi.
— My z vami razmaŭlajem, kali jašče praciahvajucca vielmi haračyja dyskusii ŭ sacyjalnych sietkach, vyklikanyja aryštam muzykaŭ papularnaha hurta Nizkiz, čyje pieśni stali simvałam mirnaha pratestu. Jany nie źjazdžali ź Biełarusi, viedajučy pra ŭsie ryzyki i majučy, napeŭna, svaje pryčyny dla hetaha. Jak vy hledzicie na maralnyja dylemy, jakija ciapier paŭstajuć i vielmi horača abmiarkoŭvajucca?
— Mahu skazać, što heta vielmi mužnyja ludzi. Jany pryniali rašeńnie nikudy nie źjazdžać. Jany, jak i ja, ličać, što nie zrabili ničoha suprać svajho naroda, suprać hramadstva. Jakaja tut palityka ŭ tym, što čałaviek vykazvaje svaju hramadzianskuju pazicyju, u tym, što jon za zakonnaść, za toje, kab zakon byŭ roŭny dla ŭsich? U nas pavinna być adna adkaznaść za heta i pierad hramadstvam, i pierad Boham. Tamu peŭna, što hetyja časy projduć, źmieny ŭ hramadstvie nieabchodnyja. I hetyja muzyki i ŭsie, chto zastaŭsia na radzimie, sapraŭdy mužnyja ludzi, i jany vielmi hodnyja taho, kab ich padtrymali.
Čytajcie taksama:
Hałoŭnym dyryžoram minskaha Opiernaha staŭ rasijanin. Svaich pazvalniali za palityku
Ukrainski śpiavak vystupiŭ u Vialikim teatry ŭ Minsku
Biełaruski Opierny teatr vyrašaje kadravyja prablemy praz zaprašeńnie rasijan?