Я аднойчы напісаў у школьным выпрацаваньні: "Як я правёў лета" пра тое, як мы з маёю бабкай лёталі ў Вільню й маліліся ў Вострай Браме. Быў 1984 год. Мне 8 год.
Што тады ў школе пачалося? Божачкі! Спачатку мяне "выставілі" на "лінейцы", потым выклікалі маю маці.
Калі яна запытала: А што са свабодай сумленьня, якую нам гарантуе Канчтытуцыя? Міліцыянт зь дзіцячага пакою адказаў, што ў Канстытуцыі выдавочна памылка, што павінна быць не свабода сумленьня, а свабода ад сумленьня.

Па-першае, мама заўсёды верыла больш у камуністычную партыю, чым у Бога. Па-другое, яна ўсё жыццё вучыла мяне таму, што загады начальства трэба выконваць моўчкі, нават калі ты не згодны. Максімум, можна трымаць дулю ў кішэні, але пярэчыць начальніку — не.

Адразу ў галаве ўзніклі прыклады настаўніц, якія фальсіфікавалі выбары (не толькі апошнія) і іншых паслухмяных неасавецкаму кіраўніцтву прадстаўнікоў народа.