«I dumki nie było ratavać ekanomiku, ratavali ludziej». Rudy pra dośvied Kitaja ŭ baraćbie z karanavirusam
Eks-pasoł Biełarusi ŭ Kitai i eks-daradca prezidenta Biełarusi Kirył Rudy raskazaŭ u intervju tut.by pra toje, jak Kitaj chutka pieramoh epidemiju.
— Vopyt Kitaja ŭ samych roznych halinach tradycyjna vielmi zapatrabavany ŭ Biełarusi, ale z pandemijaj pytańnie asablivaje. Jana ŭ Kitai pačałasia, dosyć chutka skončyłasia, ale pytańni zastalisia. Pra zabłakavany žorstkim karantynam Uchań viadoma, a što adbyvałasia ŭ Piekinie? I jak na heta reahavali ludzi?
— My hladzim na Kitaj praz svaje stereatypy. Bačym toje, što chočam ubačyć. Tak, Kitaj nie adrazu zrazumieŭ, što adbyvajecca. Byŭ pieršym. Ale potym zaryjentavaŭsia. Źmianiŭsia da niepaznavalnaści i pieramoh chutčej i ź mienšymi achviarami. Jak?
Pa-pieršaje, pieradaŭ paŭnamoctvy na miescy.
Ułady haradoŭ sami prymali rašeńni zakryvać darohu ci nasieleny punkt na karancin, a škoły i ŭniviersitety — kali admianiać vučobu. Kali vyniku nie było i kolkaść tych, chto zaraziŭsia, rasła, to Piekin prymaŭ kadravaje rašeńnie i mianiaŭ miascovaha kiraŭnika.
Pa-druhoje, hramadstva samaarhanizavałasia. Uźnikli miascovyja družyny, što błakavali svaje vioski. Biźnies kinuŭsia pa śviecie zakuplać maski. Akazvali dapamohu niaŭradavyja arhanizacyi, u tym liku mižnarodnyja. Navat biełaruski samalot z humanitarnaj dapamohaj kitajskija ŭłady spačatku nie viedali, jak aformić, a hruz prymała pryvatnaja kampanija, jakaja adpraviła jaho va Uchań.
Pa-treciaje, Kitaj uzbroiŭsia IT. Byli mabilnyja dadatki, u jakich adznačalisia zachvarełyja, ich kantakty i kožny bačyŭ ad kaho varta dystancyjavacca. Davali adzin dazvoł na siamju dla apłaty praz WeChat, kab u kramu išoŭ tolki adzin čałaviek. Skanavali QR-kody pry ŭvachodzie ŭ budynki, kab viedać maršrut čałavieka. Pastajanna mierali tempieraturu.
Siońnia, padobna, Rasieja vykarystoŭvaje kitajski vopyt.
— Što z kitajskaha dośviedu varta było b vykarystoŭvać u Biełarusi?
U Kitai padčas karanavirusa byŭ taki łozunh «Vier navucy!». Pačynajecca ŭsio z taho, u što my vierym. Tak i stavimsia, tak i dziejničajem. Takija i vyniki.
— Aficyjnaj statystycy pa zachvarełych, pamierłych, pratestavanych u Kitai vierać?
— Inšaj niama. Dy i jak možna čaplacca da kitajskaj statystyki, kali spačatku i testaŭ nie było, i virus nie vyznačany byŭ. Usio ŭ pieršy raz. Dumaju, ułady Kitaja adrazu sami dakładna nie viedali. Zmahalisia ź nieviadomaściu. Hałoŭnaje — vyžyć.
Razmovy ab palitycy, ekanomicy tady byli prosta niedarečnyja i biesčałaviečnyja. Navat ciapier kitajskija kampanii, jakija pracujuć u Biełarusi, štodnia dajuć spravazdaču ŭ Kitaj nie ab svajoj vyručcy, a pra tempieraturu svaich rabotnikaŭ, prykładajučy fatahrafii hraduśnikaŭ.
— A naohuł važna, vierać uładam ci nie vierać? Urešcie, ciapier krynic infarmacyi šmat, možna i biez zahadu ŭładaŭ dystancyjavacca, ekipiravacca, izalavacca…
— U nadzvyčajnych situacyjach ŭsie hladziać na ŭładu. Tam usia infarmacyja, kampietencyja, resursy. Da vystupu ŭ ŚMI Si Czińpina 20 studzienia 2020 hoda my ŭ pasolstvie pravodzili sustrečy z delehacyjami z Uchani. Potym za dzień usio źmianiłasia.
Viadoma, možna biez ukazańniaŭ uładaŭ rabić pa-svojmu. Ale tak, zdajecca, budzie daŭžej, kali pa vulicach buduć inšyja chadzić i raznosić virus. Heta vyklik nie asobnamu čałavieku, a asiarodździu pražyvańnia, hramadstvu. Kitajcy abjadnalisia i pieramahli.
— Zaraz, kali mnohija krainy aceńvajuć maštaby padzieńnia ekanomiki, usie taksama aryjentujucca na Kitaj. VUP Kitaja ŭ pieršym kvartale ŭpaŭ na 6,8%. Na vaš pohlad, heta mnoha ci mała?
— Paŭtaru. U Kitai tady i dumki nie było pra vyratavańnie ekanomiki, ratavali ludziej. Ciapier paličyli pieršy kvartał: tak — padzieńnie 6,8%. Ale ŭ hadavym vymiareńni heta aznačaje, što pryrost skarocicca z 6,1% u minułym hodzie, da 2—3% u hetym, a ŭ bližejšyja try hady siaredniehadavy temp składzie 3—5%.
Kali ŭ hadavym vyličeńni ŭpaduć ZŠA i ES, to Kitaj budzie vyciahvać suśvietnuju ekanomiku. Tamu heta chutčej nie padzieńnie, a zapavolvańnie. Pakul kitajcy praciahvajuć svaje reformy i adkryvajucca, jany nie ŭpaduć.
— Čatyry hady za miežami krainy, heta dastatkova, kab pa prybyćci zirnuć na radzimu novymi vačyma. Što pamianiałasia? Noravy? Nastroi?
— Kamandziroŭka była mienšaja za čatyry hady. Advyk ad ruskaj movy na vulicach. Raniej niejak nie zaŭvažaŭ, ale ciapier reža słych mat na vulicach, u tym liku na dziciačych placoŭkach.
U cełym, pamianiałasia niašmat. Choć nie — za apošni miesiac źmianiajecca. Ja ŭžo tydniaŭ piać, napeŭna, chadžu ŭ miedycynskaj mascy. Adrazu na vulicy niaŭchvalna pazirali, u čarzie ŭ kramie abmiarkoŭvali, adzin znajomy navat skazaŭ, «heta niepalitkarektna». Zaraz usie pradaŭcy ŭ kramach u maskach. Na vulicach ludzi ŭ maskach źjavilisia. Niešta ŭ hałavie źmianiajecca.
Kamientary