Navukoŭcy adradzili vymierłuju žyviolinu biez kłanavańnia. Jakim čynam im heta ŭdałosia?
Ab paśpiachovym vopycie adradžeńnia kvahi — vymierłaj u 19 stahodździ ziebry, piša The Wall Street Jornal.
13.11.2024 / 22:16
Kvaha Rau. Fota: Wikimedia Commons
Kvahi žyli na adnosna abmiežavanaj terytoryi paŭdniovaj Afryki. U vyniku ahresiŭnaha palavańnia ich papulacyja była źniščana. Apošniaja kvaha pamierła ŭ zaaparku Amsterdama ŭ 1883 hodzie.
Kvaha. Zdymak 1870 hoda. Fota: Wikimedia Commons
Heta žyvioła adroźnivałasia ad inšych ziebraŭ śpiecyfičnaj afarboŭkaj: pałosy pakryvali tolki hałavu, šyju i častkova śpinu, u toj čas jak zadniaja častka i nohi zastavalisia karyčnievymi i amal całkam pazbaŭlenymi pałosak. Nazva «kvaha» pachodzić ad hatentockaha słova, jakoje pierakładajecca jak «ziebra», i źjaŭlajecca hukapierajmańniem kryku, jaki vydavali hetyja žyvioły.
Pieršapačatkova kvaha była kłasifikavana jak asobny vid. U 1984 hodzie z vysachłaj myšcy muziejnaha ŭzoru kvahi była zdabyta DNK, što zrabiła jaje pieršaj vymierłaj žyviołaj, z ekzemplara jakoha ŭdałosia atrymać DNK.
Analiz hetaj DNK, a taksama šerah inšych nastupnych daśledavańniaŭ, dazvoliŭ vyznačyć raźmiaščeńnie kvahi ŭnutry vidu burčełavych ziebraŭ (Equus quagga), što paćvierdziłasia dalejšymi daśledavańniami.
U 1987 hodzie byŭ pačaty prajekt «Kvaha» (Quagga Project), zasnavalnikam jakoha staŭ taksidermist Rajnchold Rau, jaki pierajechaŭ z Hiermanii ŭ Paŭdniovuju Afryku. Jon vyrašyŭ, što dziakujučy sielekcyjnamu raźviadzieńniu mahčyma viarnuć kvahu. U adroźnieńnie ad kłanavańnia, jakoje stvaraje hienietyčnuju kopiju, taki šlach dazvalaje adnavić cełuju papulacyju z naturalnaj hienietyčnaj raznastajnaściu, što asabliva aktualna dla padvidaŭ.
Navukoŭcy adbirali ziebraŭ ź blednymi, karyčnievymi ci mienš vyjaŭlenymi pałosami, kab atrymać patomstva z bolš pryhłušanymi pałosami na zadniaj častcy cieła i nahach.
Sielekcyjnaje raźviadzieńnie patrabuje vialikich namahańniaŭ i pastajannaha manitorynhu. Naprykład, navukoŭcy kožnyja dva hady aceńvajuć patomstva na pradmiet adpaviednaści kryteryjam afarboŭki.
Kab źnizić ryzyku inbrydynhu (blizkasvajackaha skryžavańnia pamiž asobinami ŭ papulacyi), raz na piać hadoŭ samcoŭ pieramiaščajuć u novyja statki. Časam jany nie chočuć sparvacca z samkami ŭ novym asiarodździ na praciahu dvuch-troch hadoŭ, što zapavolvaje praces adboru.
U 2005 hodzie źjaviłasia žarabia treciaha pakaleńnia pa imieni Hienry, afarboŭka jakoha akazałasia vielmi padobnaj da afarboŭki sapraŭdnaj kvahi, viadomaj pa muziejnych ekspanatach.
Na siońnia prajekt naličvaje bolš za 150 žyvioł, ź jakich kala 10% źniešnie amal identyčnyja kvaham XIX stahodździa. Kiraŭnik prajekta Marč Ternbuł (March Turnbull) śćviardžaje, što niekatoryja žyvioły nastolki padobnyja da aryhinalnaj kvahi, što mahli b arhanična ŭpisacca ŭ histaryčny statak. Takija ziebry atrymali nazvu «kvaha Rau» ŭ honar zasnavalnika prajekta. Adnoj ź placovak dla vypasu hetych žyvioł staŭ park u Vierhielehienie, niedaloka ad Kiejptaŭna.
Niahledziačy na dasiahnieńni, prajekt maje niamała krytykaŭ. Niekatoryja navukoŭcy ličać vyviedzienych žyvioł tolki paviarchoŭnaj kopijaj kvahi, zajaŭlajučy, što ŭ vyniku «prosta zrabili ziebru mienš pałasataj».
Adnak prychilniki prajekta padkreślivajuć, što hałoŭnaja meta — heta nie prosta źniešni vyhlad, a vypraŭleńnie pamyłki čałavieka, jaki źniščyŭ kvahu. Vopyt sielekcyjnaha adradžeńnia kvahi možna prymianiać i dla adnaŭleńnia papulacyj inšych vidaŭ, jakija znachodziacca na miažy źniknieńnia.
Kitajskija daśledčyki stvaryli pieršuju zdarovuju kłanavanuju małpu-rezus
Brytanskaja łabaratoryja prapanuje pasłuhi pa kłanavańni chatnich hadavancaŭ
Navukoŭcy znajšli sposab padmanuć śmierć