Лукашэнка ўжо не першы раз загадаў выпусціць беларускі мабільнік. А чым скончыліся папярэднія спробы?
На мінулым тыдні Аляксандр Лукашэнка паабяцаў выпусціць беларускі мабільны тэлефон. І нават з уласным праграмным забеспячэннем. Гэта ўжо не першая спроба выпусціць беларускі сотавік. Blizko.by вывучыў усе папярэднія такія спробы. І нават знайшоў, як выглядаў першы беларускі сотавы тэлефон.
30.09.2024 / 23:13
Што адбылося?
У пятніцу Аляксандр Лукашэнка наведваў БДУІР і меў зносіны са студэнтамі. Сярод іншага ён расказаў, што ў краіне выпусцяць і беларускім мабільнік, прычым з уласным праграмным забеспячэннем.
«І айчынны мабільны тэлефон, пра які шмат-шмат цяпер кажуць, мы таксама зробім. Абавязаны зрабіць, таму што гаджэты сёння, як вы бачылі ў апошні час, ператварылі ў баявую зброю. Гэта ўжо пытанне нацыянальнай бяспекі».
Што за мабільнік у самога Лукашэнкі?
А яшчэ Аляксандр Лукашэнка паказаў тэлефон, якім карыстаецца сам, некаторыя члены ўрада і найбліжэйшае працоўнае яго асяроддзе — усяго каля 70 чалавек. Праўда, пры сабе Лукашэнка тэлефон не трымае: яго пры неабходнасці прыносіць памочнік.
Лукашэнка патлумачыў, што ў ім выкарыстоўваецца распрацоўка КДБ, якая не дазваляе праслухаць размову: яна кадуецца, а ў эфіры пры спробе перахопу гутаркі чуваць булькатанне. Стварыць дэвайс удалося, маўляў, дзякуючы моцнай крыптаграфічнай школе, якую захавалі ў Беларусі з часоў СССР. І заявіў, што гэтую прыладу, у якой выкарыстоўваецца беларуская распрацоўка, ужо купілі некаторыя краіны.
Больш ніякіх падрабязнасцяў. У кадры прабежна прамільгнуў мабільнік, які выглядае як тыповы Android-смартфон не ад А-брэнда.
Тэлефон гэты вельмі, вельмі моцна падобны на той, што прэзентаваў КДБ яшчэ шэсць з паловай гадоў таму, вясной 2018-га. Тады старшыня КДБ Валерый Вакульчык у эфіры тэлеканала «Беларусь 1» прадэманстраваў распрацаваны ў Беларусі мабільны тэлефон для закрытай урадавай сувязі.
«Існуе і запатрабаваная закрытая ўрадавая сувязь. Але час патрабуе нейкіх новых рашэнняў. Кіраўніком дзяржавы была пастаўлена задача распрацаваць абаронены мабільны тэлефон, які дазваляў бы весці закрытыя перамовы ў любым месцы і ў любы час з любой службовай асобай», — сказаў тады Вакульчык.
Ён адзначыў, што падобныя тэлефоны ёсць усяго ў некалькіх дзяржавах, і беларускі апарат не саступае ім па якасці і нават лепшы па некаторых параметрах. Аднак айчынны тэлефон, маўляў, значна таннейшы ў вытворчасці.
«Мы працуем над тым, каб арганізаваць экспартныя пастаўкі некаторым дружалюбным нам дзяржавам», — дадаў ён.
«Ён выраблены ў закрытым выкананні. Дазваляе весці размовы з высокай ступенню абароненасці ад праслухоўванняў, перахопу. Складаецца з трох частак: мікрафон, крыптамодуль (уяўляе сабой шыфр-апаратуру, гэта сістэма шыфравання і дэшыфравання) і працэсар. [ … ] Тэлефон таксама абаронены ад пранікнення зламыснікаў. Калі будзе спроба выкрыцця, прадугледжваецца самазнішчэнне змесціва гэтага тэлефона».
У Беларусі ж раней ужо выпускалі мабільнікі?
Так, выпускалі, і нават некалькі разоў. Нельга сказаць, гэта быў вельмі ўдалы вопыт. І гісторыя гэтая цягнецца ўжо як мінімум 20 гадоў.
Дваццаць гадоў таму, у жніўні 2004-га, Лукашэнка правёў нараду па пытаннях далейшага развіцця сотавай сувязі ў Беларусі. І тады ж заявіў: сотавыя тэлефоны, перадатчыкі могуць і павінны вырабляцца ў Беларусі.
«Чаму мы — інтэлектуальная, высокаадукаваная нацыя — не можам самі зрабіць гэта ўсё ў сябе? Трэба падключыць айчынны вытворчы патэнцыял. Мяркую, магчымасці для гэтага ў нас ёсць немалыя. Трэба толькі перапрафіляваць і прывязаць нашыя канкрэтныя прадпрыемствы да патрэбаў галіны. [ … ]
Можна сельскагаспадарчыя камбайны закупляць за мяжой. Але мы пайшлі іншым шляхам: развіваем сваю, айчынную збожжаўборачную, ільноўборачную, кармаўборачную тэхніку. А чаму тут мы закупляем «Сімэнс», іншае? Ніхто гэтым не займаўся ці не хоча займацца па розных прычынах. Так лягчэй: прыйдуць іншаземцы, грошы прывязуць. Сваё абсталяванне паставяць, запчасткі будзем купляць, яны прыбытак атрымаюць — вывезуць. А чаму па максімуму не працаваць?»
Вынікам той вялікай сустрэчы стала наступнае рашэнне, што трэці GSM-аператар у краіне будзе дзяржаўным, — так пасля з'явілася ЗАТ «БеСТ». Неўзабаве ў інтэрнэце з'явіліся здымкі першага беларускага сотавага тэлефона.
Аказалася, што гэта фэйк (хоць тады яшчэ такое слова не выкарыстоўвалі): проста адрэдагавалі выяву сотавіка Siemens Marathon.
«Еўратэф»
Мабільнік, які назвалі першым беларускім сотавым, з'явіўся ў красавіку 2008 года. Мінскі завод «Прамсувязь» выпусціў мабільнік пад назвай «Еўратэф-М». Прычым ён адначасова працаваў і як сотавы тэлефон стандарту GSM, і як радыётэлефон, чыя база падключаецца да правадной сеткі «Белтэлекам».
«Еўратэф-М» падтрымліваў розныя мабільныя праграмы (Е-mail, WAP 2.0, SMS, MMS і інш.), абсталяваны каляровым дысплеем, вібравыклікам, паліфаніяй, камерай, тэлефоннай кнігай на 500 нумароў, гучнай сувяззю і іншымі дадатковымі функцыямі.
Праўда, многіх карысных і абавязковых для мабільніка 2008 года функцый у ім не было. Bluetooth, інфрачырвоны порт, карты памяці — гэтага няма. Экран — малюсенькі: усяго 128х128 пікселяў. Камера — на 0,3 мегапікселя без магчымасці здымання відэа. Тэлефон паступіў у продаж па цане прыкладна ў 160 даляраў.
Вельмі хутка журналісты высветлілі, што ў аснове апарата ляжыць распрацаваны кампаніяй Hitachi для аператара Deutsche Telecom тэлефон мадэлі TC300. Таксама невялікая партыя гэтых тэлефонаў прадавалася ў Італіі аператарам Pirelli пад гандлёвай маркай Discus DP-L10. На падставе пагаднення паміж Deutsche Telecom і кампаніяй «Прамсувязь» было русіфікаванае праграмнае забеспячэнне і наладжаная беларуская зборка з гатовых камплектаў.
Праз тры гады адбыўся нечаканы працяг: «Прамсувязь» вывеў на рынак мадэлі «Еўратэф Е1» (выглядае як смартфон Nokia E71 з QWERTY-клавіятурай), «Еўратэф Е2» («бабуляфон» з вялікімі кнопкамі) і «Еўратэф Е3» (звычайны кнопкавы тэлефон і таксама з «закосам» пад Nokia).
Veon
У тым жа самым 2008-м, калі з'явіўся першы «Еўратэф», але пазней на некалькі месяцаў, у Беларусі пачалі выпускаць яшчэ адзін «першы беларускі мабільнік».
Кампанія «Элсідзі сэрвіс» расійскага бізнэсмена Аляксея Пячонкіна наладзіла адкрутачную зборку дзвюх мадэляў у Мінску ў арандаваным памяшканні Інстытута цепла– і масаабмену Нацыянальнай акадэміі навук, дзе працавалі пяцёра мантажніц і ў дзень збіралі да 300 апаратаў. Нават адкрыўся монабрэндавы магазін у ГЦ «Сталіца», дзе выставілі абедзве мадэлі прадпрыемства: Т10 і двухсімачнік А280 коштам ад 120 да 225 даляраў.
Тэлефон T10 меў класічную монаблочную канструкцыю са злёгку закругленымі бакамі. Ён мог пахваліцца падтрымкай картаў памяці і сэнсарным TFT-экранам з дыяганаллю 2,2 дзюйма, 1,3-мегапіксельнай камерай з магчымасцю запісу відэа, 760 кілабайтамі ўбудаванай памяці, арганайзерам, WAP і GPRS.
Галоўнымі асаблівасцямі мадэлі А280 сталі два GSM-модулі з падтрымкай дзвюх актыўных SIM-картаў. У тэлефона аказаўся сэнсарны TFT-экран з дыяганаллю 2,4 дзюйма і разрозненнем 240х320 кропак. У тэлефона таксама былі ўбудаваная камера на 1,3 мегапікселя з магчымасцю здымання відэа, MP3-плэер, 64-танальная паліфанія, падтрымка картаў памяці, арганайзер, WAP і GPRS.
Абедзве мадэлі прадаваліся з запасным акумулятарам.
Міністр сувязі і інфарматыкі Беларусі Мікалай Панцялей расказваў:
«Такая вытворчасць у сілах пазмагацца з «шэрымі» тэлефонамі, якія сталі вялікай праблемай для беларускага рынку тэхнікі. Бо тэлефоны Veon могуць скласці годную канкурэнцыю прадукцыі найбуйнейшых вытворцаў сродкаў сувязі і па цане, і па якасці».
А Аляксей Пячонкін гаварыў у інтэрв'ю:
«Як мінімум адна мадэль цягам 2009 года будзе цалкам распрацаваная ў Мінску».
Зрэшты, абедзве мадэлі былі тыповымі «кітаяфонамі» той эпохі, без патрэбных функцый і з крыва перакладзеным меню. Многіх прыхільнікаў яны сабе не знайшлі, і пасля мінская зборка іх спынілася.
Мабільнікі Veon і пасля гэтага працягвалі прадавацца ў Беларусі, але былі зробленыя ўжо цалкам у Кітаі. У Мінску так нічога і не распрацавалі.
Snami
У 2010 годзе гучна заявіла пра сябе кампанія «ГЦ Знамі». Да гэтага яна ўвозіла ў краіну электроніку, а цяпер вырашыла выпусціць мабільнікі пад уласным імем Snami.
Першымі з'явіліся двухсімкавыя мадэлі W301 і AF103. Сцвярджалася, што ўсе яны распрацаваныя ў Беларусі, хоць і збіраюцца ў Кітаі. «Айфону» ўжо чатыры гады, у свеце стандартызацыя і раз'ёмы microUSB, але ў Snami свой уласны прапрыетарны раз'ём зарадкі.
Потым пайшлі тры простыя кнопкавыя «званілкі» — мадэлі С220, М200 і GS121, далей з'явіліся мадэлі S280, X301 і i616 з сэнсарнымі экранамі, мадэль Е74 адразу на 4 SIM-карты, простыя манаблокі D201 і D400.
Чым больш мадэляў выходзіла, тым меншай была ўпэўненасць, што іх распрацоўвалі ў Беларусі, а не ў Кітаі.
Усе мадэлі тэлефонаў «Еўратэф», Veon і Snami, выпушчаныя да гэтага часу, былі самымі простымі «званілкамі» нават без магчымасці ўсталяваць на іх Java-праграмы. Затое яны маглі пахваліцца нізкай цаной — ад 30 даляраў.
І вось летам 2013-га Snami выпускае першы смартфон: мадэль М340 на Android 2.3.6 коштам усяго ў 88 даляраў! Праўда, аказалася, што за гэтыя грошы карыстальнік атрымлівае не толькі смартфон са старой версіяй «андрушы» і зрэзанай функцыянальнасцю, але таксама і невыдаляльную праграму з распранутымі, аголенымі, голымі кітаянкамі, з якімі можна было тут жа заняцца чатам. Праграма пастаянна надакучвала апавяшчэннямі — і пазбавіцца ад іх не было ніякай магчымасці. Якія яшчэ доказы вам патрэбныя, што гэта цалкам беларуская распрацоўка?
Быў анансаваны яшчэ і смартфон Snami Z320, але ён да прылаўкаў так і не дабраўся. А пасля 2013 года і пра саму кампанію не стала чутно.
І ўсе астатнія
У 2016 годзе з'явіліся некалькі брэндаў, якія пазіцыянавалі сябе як вытворцы першых беларускіх смартфонаў. Кампанія «ІТЦ-М» вывела на рынак брэнд Flycat (смартфон мадэлі Optimum 5001), а «Надзейныя мабільныя сістэмы» — Venso (мадэль Creon F5).
Смартфоны Venso прадаваліся і ў наступныя гады, потым кампанія пераключылася на бесправадныя навушнікі, дзясяткі мадэляў якіх прадаюцца да гэтага часу.
Дык а які тэлефон стаў першым беларускім сотавікам?
У Савецкім Саюзе яшчэ ў канцы 1950-х распрацавалі сістэму рухомай радыёсувязі «Алтай», частку абсталявання для якой выпускалі і ў БССР. Потым услед рушылі больш сучасныя распрацоўкі «Вілія», «Карт», «Раса-Т».
А ў канцы 1980-х распрацавалі сістэму «Валемат» («Варонеж, Ленінград, Маладзечна, Тарнопаль»), якая магла працаваць як правобраз сучасных сотавых сістэм: пераключацца з адной базавай станцыі на іншую без страты сувязі.
Тэлефоны памерам з чамадан выпускалі ў Маладзечне да канца 1990-х, а сама сетка працягвала працу да канца нулявых.
Тым не менш, «Валемат», хоць і валодаў прыкметамі паўнавартаснай сотавай сувязі, усё ж да канца не быў ёю.
А першы ўласны сотавы тэлефон у Беларусі з'явіўся ўжо пасля таго, як у краіне запрацавалі аператары сотавай сувязі стандартаў NMT (Belcel) і GSM (Velcom).
І быў ён — ні за што не здагадаецеся якім.
У 2004 годзе на выставе Tibo-2004 кампанія «Агат-сістэм» дэманструе мадэль тэлефона, якая, відаць, і стала першым беларускім сотавым. Не мабільным, але сотавым. Як такое магчыма?
Мадэль называлася «Агат-09». Па сутнасці, гэта быў звычайны грамадзянскі таксафон мадэлі «Агат-071», якія і цяпер яшчэ сустракаюцца па ўсёй краіне, з прыкручаным сотавым GSM-мадэмам Wavecom Fastrack M1203A-ON. Яго апісанне і малюнак знайшліся ў галіновым часопісе «Веснік сувязі». У верхняй частцы корпуса можна заўважыць антэну.
Вядома, што з канца 1990-х у Беларусі ставіліся сотавыя таксафоны «Белсел»: на аўтазапраўках, у гатэлях і ў матэлях. Дарэчы, сотавыя таксафоны ставілі таксама ў цягніках на Маскву, Санкт-Пецярбург, Кіеў, Варшаву, Талін, і прапрацавалі яны ў беларускіх цягніках прыкладна да 2007 года, калі сетка NMT ужо была згорнутая і старыя таксафоны «Белсел» не маглі працаваць.
Таму ёсць верагоднасць, што ў цягніках працягвалі працаваць якраз такія «Агаты-09», першыя беларускія GSM-сотавікі, якія, хоць першапачаткова і не былі мабільнікамі, усё ж сталі мабільнымі дзякуючы чыгунцы.
Для чыноўнікаў распрацавалі месенджар Depesha. У чым яго галоўная праблема?
Лукашэнка: Мы абавязаны зрабіць айчынны мабільны тэлефон
Лукашэнка на сустрэчы са студэнтамі паказаў свой мабільнік
Лукашэнка зноў заявіў, што яму не трэба мабільнік