Čamu ŭ vieraśni 2023 Ziamla dzieviać dzion vibravała
U minułym hodzie siejsmołahi pa ŭsim ziamnym šary zafiksavali dziŭnyja vibracyi — nie takija, jak pry ziemlatrusie. Sihnał paŭtaraŭsia 90-siekundnymi intervałami na praciahu dzieviaci dzion. Vučonym spatrebiŭsia hod, kab razabracca.
13.09.2024 / 12:57
Dyksan-fijord paśla schodu apoŭźnia. Skryn videa: abjadnanaje arktyčnaje kamandavańnie armii Danii
Jak piša The Wall Street Journal, siejsmołahi narešcie razhadali zahadku vibracyj, jakija dzieviać dzion skałanali Ziamlu ŭ vieraśni minułaha hoda. U hetym im dapamahli zasakrečanyja karty marskoha dna, pieradadzienyja im dackim vajskovym viedamstvam, źviestki hłabalnaj sietki siejśmičnych datčykaŭ, a taksama videa ź miesca padziej va ŭschodniaj Hrenłandyi dy inšyja materyjały.
Usio pačałosia 16 vieraśnia 2023 hoda, kali siejśmičnyja datčyki na manitorynhavych stancyjach pa ŭsim śviecie zafiksavali vibracyi, zusim niepadobnyja da tych, jakija vyklikajucca ziemlatrusami. Sihnał paŭtaraŭsia ź intervałam 90 siekund i tak ciahnułasia niekalki dzion. U adroźnieńnie ab bolšaści siejśmičnych padziej, jakija chutka słabiejuć, hety davoli doŭha zachoŭvaŭ svaju amplitudu.
Pa słovach staršaha navukovaha supracoŭnika Hieałahičnaj słužby Danii i Hrenłandyi Kryścijana Śvienieviha (Kristian Svennevig), jaki staŭ viadučym aŭtaram daśledavańnia, apublikavanaha ŭ časopisie Science, «niekatoryja z našych amierykanskich kaleh spačatku śpisali heta na zboj u pryborach. Jany nikoli raniej nie fiksavali ničoha padobnaha».
Kamanda z 68 ekśpiertaŭ z 40 ustanoŭ 15 krain z dapamohaj raznastajnych danych i kampjutarnaha madeliravańnia pryjšła da vysnovy, što dziŭnyja sihnały — nastupstvy cunami, jakoje było vyklikana abrušeńniem hornaj viaršyni vyšynioj 1200 mietraŭ na terytoryi Dyksan-fijorda ŭ Hrenłandyi.
Jak tłumačyć Śvienievih, 25 miljonaŭ kubamietraŭ kamieniu i lodu praniesłasia pa fijordzie nie mienš za 2200 mietraŭ, vykinuła abłomki na najbližejšuju skału i vyklikała cunami z vyšynioj chvali prykładna 200 mietraŭ.
Chvala paśla źmienšyłasia da 7,6 mietraŭ, ale na praciahu nastupnych dzieviaci dzion plochałasia z adnaho boku fijorda da inšaha, bjučy ŭ bierahi z takoj siłaj, što jaho schiły ruchalisia, pasyłajučy siejśmičny sihnał pa ŭsioj płaniecie.
Jak miarkujuć daśledčyki, apoŭzień vyklikała rastavańnie ledavika la viaršyni hary. Śvienievih adznačyŭ, što hetaja padzieja prymusiła vučonych pierahledzieć vidy pryrodnych katastrof, jakija mahčymyja va ŭmovach paciapleńnia Arktyki.
Vyhlad Dyksan-fijorda da i paśla schodu apoŭźnia. Fota: materyjały artykuła
Pa słovach śpiecyjalistki pa madelavańni apoŭźniaŭ ź Instytuta fiziki ziamnoha šara ŭ Paryžy prafiesarki An Manžene (Ann Mangeney), padobnyja źjavy stanuć bolš raspaŭsiudžanymi, bo tempieratura atmaśfiery praciahnie padvyšacca.
«Bolš za toje, upieršyniu my možam całkam jasna bačyć, što hetaja padzieja, jakaja źjaŭlajecca nastupstvam źmieny klimatu, vyklikała hłabalnuju vibracyju pad našymi nahami pa ŭsim śviecie. Hetyja kałychańni ziamnoj kary raspaŭsiudzilisia ad Hrenłandyi da Antarktydy mienš čym za hadzinu. Takim čynam, my stali śviedkami ŭździejańnia źmieny klimatu na ŭvieś śviet usiaho za hadzinu».
Što adbyvajecca z klimatam? Takaja śpioka letam budzie zaŭsiody?
Klimatyčny kryzis prymušaje palarnych miadźviedziaŭ sparvacca z hryźli — atrymlivajucca «piźli»