Pamior Kastuś Vierabiej
Jon pražyŭ 92 hady. Da samaha apošniaha jon čytaŭ «Našu Nivu» i aktyŭna adhukaŭsia na materyjały papiarovymi listami.
24.01.2024 / 14:15
Kastuś Vierabiej
10 studzienia na 93-m hodzie žyćcia ŭ Ńju-Jorku pamior biełaruski hramadzki dziejač Kastuś Vierabiej (1931—2024), paviedamlaje Biełaruski instytut navuki i mastactva.
Kastuś Vierabiej naradziŭsia 25 vieraśnia 1931 h. u vioscy Ivankavičy (ciapier Baranavicki r-n). Pachodziŭ z zamožnaj sialanskaj siamji. Baćka byŭ sołtysam.
Pra žyćcio pad savieckaj uładaj spadar Kastuś zhadvaŭ:
«Na tyja časy žyli my davoli zamožna, pry kancy 1930-ch mieli čatyry karovy. Byli ŭ śpisie na vyvaz u Sibir, nasušyli piać miachoŭ sucharoŭ, pryhatavali dva miachi z syrami. I kali b nie vajna, pajechali b uśled za tymi čatyrma-piaćciu ivankavickimi siemjami».
U časie niamieckaj akupacyi ź vioski daviałosia pierabracca ŭ Baranavičy, kab uniknuć cisku partyzanaŭ. Va ŭspaminach zachavaŭsia taki epizod:
«Try partyzany razam pryjšli ŭ našuju chatu pa baćkavy boty. Matka pryniesła im boty, adzin pačynaje ich abuvać, a druhi kryčyć: «U jaho jość lepšyja! Niachaj addaje lepšyja!» Matka niasie lepšyja. «Addavaj zbroju, što dastałasia tabie ad savietaŭ!», — nie supakojvajucca niazvanyja hości. Nijakaj zbroi ŭ našaj chacie, viadoma, nie było, ale na hetym ździeki nie skončylisia: «Addavaj svajho niamieckaha kania!» Maci pačynaje dakazvać, što koń svajoj hadoŭli, choć i vialiki, ale nijaki nie niamiecki! Usio roŭna addavaj! Zabrali jany taho kania, ale doŭha na im nie prajechali: jon skinuŭ ź siabie partyzana j viarnuŭsia da nas».
U čas vajny razam z baćkami Kastuś Vierabiej vyjechaŭ na Zachad. Pa skančeńni vajny apynuŭsia ŭ biełaruskim łahiery DP u Vatenštecie. Vučyŭsia ŭ biełaruskaj himnazii, braŭ udzieł u skaŭtynhu. Z uspaminaŭ:
«Mienavita ŭ Vatenštecie ja bližej paznajomiŭsia ź biełaruskaj historyjaj, movaj, litaraturaj. Heta byli niezabyŭnyja časy achviarnaj i addanaj pracy na biełaruskaj nivie. Tyja ž nastaŭniki, jakija vučyli nas u škole j himnazii, pracavali zadarma. … Zbudavali carkvu, mieli piać śviataroŭ, ale nichto nie zhadžaŭsia słužyć u carkvie pa-biełarusku. Pahadziŭsia tolki adzin rasiejec Ražanovič, jaki da rasijskich słovaŭ prymiešvaŭ kryšačku biełaruskich»…
U 1951 h. Kastuś Vierabiej z baćkami pryjechaŭ u ZŠA. Pasialiŭsia ŭ Ńju-Jorku. Spačatku pracavaŭ «na fiermie», potym na firmie pa vyrabie voknaŭ. Šmat hadoŭ pracavaŭ na dziaržaŭnaj pracy: kasiŭ travu, papraŭlaŭ darohi, piłavaŭ drevy, čyściŭ śnieh i h.d.
Spadar Kastuś byŭ aktyŭnym u biełaruskim carkoŭnym žyćci. Jon zhadvaŭ:
«Da biełaruskaha žyćcia ja dałučaŭsia pavoli. Čytaŭ abviestki ŭ «Biełarusie», dapamahaŭ u roznych spravach. Tak, razam ź inšymi maładymi chłopcami pryvodziŭ da paradku budynak bruklinskaj carkvy, jaki spačatku byŭ u zaniadbanym stanie. Vaziŭ pa Ńju-Jorku japiskapa Vasila».
I jašče:
«Ja byŭ śviedkam usich tych sprečak, skandałaŭ, što ŭnieśli raskoł u biełaruskaje relihijnaje žyćcio. Adnak sam udziełu ŭ ich nia braŭ. Jak raniej, tak i ciapier pryjazdžaju na słužby va ŭsie biełaruskija prychody, nie zvažajučy na nazvy, pryviazki da taho ci inšaha patryjarchatu».
Kastuś Vierabiej pisaŭ zaciemki ŭ roznyja emihracyjnyja pieryjodyki, najpierš, hazietu «Biełarus». Byŭ siabram Biełaruska-amierykanskaha zadzinočańnia (BAZA). U 1982—1993 hh. byŭ siabram upravy Ńju-Jorkskaha adździeła arhanizacyi. Doŭhi čas byŭ raspaŭsiudnikam biuletenia «Viestki j paviedamleńni Ńjujorkskaha adździełu BAZA».
Kastuś i Maryja Vierabji jašče pry žyćci zamovili sabie nadmahilny pomnik. Fota: BINIM
Kastuś Vierabiej byŭ pachavany 20 studzienia na mohiłkach carkvy Žyrovickaj Božaj Maci BAPC u Ist-Branśviku pobač z žonkaj.
Uspaminy spadara Kastusia na pačatku 2000-ch zapisaŭ žurnalist Alaksandr Adziniec dla svajoj knihi «Biełaruskaja emihracyja: skryžavańni losaŭ».
Kastuś Vierabiej byŭ padpisčykam i fundataram «Našaj Nivy», dasyłaŭ nam zaciemki pra biełaruskaje žyćcio ŭ ZŠA. Da samaha apošniaha jon čytaŭ «Našu Nivu» i aktyŭna adhukaŭsia na materyjały papiarovymi listami.
Čytajcie taksama: