Jak u Biełarusi mohuć adbycca pieramieny? Apazicyja razhladaje čatyry varyjanty
Demakratyčnyja siły apisali svajo ciapierašniaje bačańnie taho, jak moža adbycca tranzit ułady ŭ Biełarusi. Razhladajuć čatyry bazavyja scenary pačatku pierachodnaha pieryjadu.
13.12.2023 / 17:18
Tut apisany tyja hipatetyčnyja scenary, jakija pryvodziać da źmienaŭ. Jany pryvodziacca ŭ Stratehii pierachoda da Novaj Biełarusi, padrychtavanaj demsiłami.
Scenar 1. Pieramieny jak vynik pieramovaŭ
Rasija asłabła z-za vajny i ŭžo nie moža ŭ raniejšym abjomie padtrymlivać (ekanamična i palityčna) Biełaruś. U Biełarusi paharšajecca sacyjalna-ekanamičnaje stanovišča ŭ vyniku sankcyj i nastupstvaŭ saŭdziełu ŭ vajnie z Ukrainaj. Pradstaŭniki biełaruskaj namienkłatury sprabujuć ustupić u pieramovy z krainami Zachadu i demakratyčnymi siłami dla źniaćcia sankcyj i adnaŭleńnia adnosinaŭ, pakolki resursaŭ dla padtrymańnia režymu i vyrašeńnia prablemaŭ, jakija ŭźnikli, u ich niedastatkova, a pahroza ich asabistaj biaśpiecy zanadta vialikaja.
U vyniku ahulnych damoŭlenaściaŭ pačynaje pracavać Ahulnanacyjanalny kruhły stoł — kab urehulavać palityčny kryzis. Farmirujecca Urad pierachodnaha pieryjadu, u jaki ŭvajšli jak pradstaŭniki namienkłatury, tak i pradstaŭniki demakratyčnych siłaŭ. Pieramovy prachodziać nie biez kanfliktaŭ.
Pa vynikach uzhadniajuć, jak buduć vyzvalać palitźniavolenych, pravodzić kanstytucyjnuju reformu, vybary, zdymać sankcyi. Dajucca harantyi biaśpieki dla bakoŭ-pieramoŭcaŭ i harantyi vykanańnia damoŭlenaściaŭ.
Scenar 2. Pieramieny pad unutranym ciskam hramadstva
U Rasii mianiajecca ŭłada paśla parazy ŭ vajnie z Ukrainaj. Rasija źniasilenaja vajnoj, sankcyjami, i joj nie da Biełarusi. U Łukašenki bolš niama takoj palityčnaj i finansavaj padtrymki z boku Rasii, jak raniej.
Fota: Contributor Getty Images
U Biełarusi rezka paharšajecca sacyjalna-ekanamičnaje stanovišča ŭ vyniku sankcyj i źnižeńnia rynku zbytu dla biełaruskich tavaraŭ u Rasii. Pry hetym namienkłatura i siłaviki pačynajuć razumieć, što ŭ Łukašenki bolš niama źniešniaj padtrymki, a Rasija zaniataja ŭnutranymi spravami i nie maje siłaŭ padtrymlivać prychilnikaŭ «ruskaha śvietu» ŭ Biełarusi.
U Biełarusi pačynajecca zabastoŭka adnaho z bujnych pradpryjemstvaŭ praz ekanamičnyja pryčyny. Da zabastoŭki dałučajucca inšyja pradpryjemstvy. U krainu viartajecca častka dobraachvotnikaŭ, jakija atrymali vajenny dośvied va Ukrainie. Prachodziać akcyi pratestu. Pačynajucca siłavyja sutyknieńni z unutranymi vojskami. Armija trymaje niejtralitet. Adbyvajecca raskoł u siłavych strukturach.
Pratestoŭcy zachoplivajuć administracyju Łukašenki i inšyja abjekty krytyčnaj infrastruktury. Łukašenka abo aryštavany, abo ŭciakaje z krainy.
Stvorany Urad pierachodnaha pieryjadu, padkantrolny pradstaŭnikam demakratyčnych siłaŭ.
Pry nieabchodnaści demakratyčnyja siły dałučajuć da pracy va ŭradzie ci z uradam šerah asobaŭ, jakija raniej pracavali ŭ śfiery dziaržaŭnaj ułady i kiravańnia. Urad pierachodnaha pieryjadu vyzvalaje palitźniavolenych, pravodzić novyja vybary i kanstytucyjnuju reformu pad nazirańniem BDIPČ ABSIE, jakija pryznajucca mižnarodnaj supolnaściu.
Scenar 3. Pastupovaja transfarmacyja režymu
Pa jakoj-niebudź pryčynie (śmierć, ciažkaja chvaroba, niaŭdzieł u čarhovych prezidenckich vybarach i hetak dalej) Łukašenka addaje ŭładu.
Asnoŭnym tut źjaŭlajecca toje, što spynieńnie vykanańnia abaviazkaŭ adbyvajecca nie pad ciskam źniešnich faktaraŭ.
Rasija asłabła praz vajnu i ŭžo nie moža vykarystoŭvać uvieś śpiektr instrumientaŭ uździejańnia na Biełaruś.
Prezidentam stanovicca čałaviek z namienkłaturnaha asiarodździa. Jon nie maje niehatyŭnaha bahažu złačynstvaŭ, ździejśnienych Łukašenkam. Adnak jon atrymlivaje ŭ spadčynu krainu, jakaja znachodzicca pad sankcyjnym ciskam, ź pierakosami ŭ ekanomicy, mnostvam sacyjalnych prablemaŭ. Novy prezident choča narmalizavać stasunki z Zachadam, źniać sankcyi i adnavić handlovyja stasunki ź ES i Ukrainaj, i tamu pačynaje praces deeskałacyi.
Źjaŭlajucca partyi, padkantrolnyja roznym hrupam vykanaŭčaj viertykali i biznesu, u jakich źjaŭlajucca svaje pretenzii na ŭładu. Novy prezident spyniaje represii, častkova vyzvalaje palitźniavolenych i pahadžajecca na pieraraźmierkavańnie paŭnamoctvaŭ pamiž prezidentam i parłamientam, a taksama na nadańnie bolšych paŭnamoctvaŭ miascovym orhanam ułady. Heta pryvodzić da častkovaha źniaćcia sankcyj.
Unosiacca źmieny ŭ Kanstytucyju 2022 hoda. Demakratyčnyja siły advakatujuć svaje prapanovy pa ŭniasieńni źmienaŭ u Kanstytucyju. Pa novaj Kanstytucyi likvidujecca Usiebiełaruski narodny schod (abo pieratvarajecca ŭ kanstytucyjny schod, jaki sklikajecca tolki dla metaŭ źmianieńnia Kanstytucyi). Pa źmienienaj Kanstytucyi kraina stanovicca sa źmiašanaj formaj kiravańnia. Pravodziacca vybary pa novaj Kanstytucyi, u jakich taksama ŭdzielničajuć kandydaty ad demakratyčnych siłaŭ, i jakija pryznajucca mižnarodnaj supolnaściu.
Scenar 4. Pieramieny pad źniešnim ciskam
Stupień saŭdziełu Biełarusi ŭ rasijskaj ahresii praz aŭtarytarny režym uzrastaje ažno da taho, što biełaruskaja armija niepasredna ŭstupaje ŭ vajnu z Ukrainaj na baku Rasii, uvajšoŭšy na terytoryju Ukrainy. Z hetaha momantu na Biełaruś raspaŭsiudžvajucca ŭsie sankcyi, jakija ŭžo ŭviedzienyja suprać Rasii.
Terytoryja Biełarusi traplaje pad vajennyja ataki z boku Ukrainy. Adnačasova z hetym pry kontrnastupie z poŭdnia terytoryi Ukrainy ŭ Biełaruś uvachodziać ukrainskija vojski z padraździaleńniami biełaruskich dobraachvotnikaŭ u avanhardzie.
Pieravaha ŭ bajavym dośviedzie i ŭzbrajeńniach zabiaśpiečvaje chutkaje prasoŭvańnie vojskaŭ uhłyb krainy. U vyniku adbyvajecca faktyčny zachop ułady bajavym šlacham, aryšt Łukašenki, siłavoje adchileńnie ad ułady ŭsiaho kiroŭnaha vierchu, pierachod u režym časovaha ŭrada z vajskoŭcami na čale pad mižnarodnym kantrolem.
Mirnaja damova pa zakančeńni vajny, jakaja skončyłasia pieramohaj Ukrainy, uklučaje reparacyi ad Biełarusi, novuju sistemu rehijanalnaj biaśpieki i praduhledžvaje praviadzieńnie vybaraŭ orhanaŭ ułady i kanstytucyjnuju reformu ŭ Biełarusi pad kantrolem mižnarodnych arhanizacyj, harantaŭ novaj rehijanalnaj biaśpieki.
Jakija sa scenaroŭ najbolš imavierny?
Daradca Cichanoŭskaj Alaksandr Dabravolski zaŭvažaje, što zaraz situacyja vajennaja, tamu na heta pytańnie ciažka adkazać. Na jaho dumku, najbolš imavierny scenar — pahłynańnie Biełarusi Rasijaj ci zaciahvańnie źmienaŭ, ale jany nie pryvodziać da źmienaŭ, tamu nie apisvajucca ŭ stratehii.
Najlepšy scenar — pieramovy, kab byŭ kansensus u hramadstvie i my ruchalisia dalej. Ale dla jaho niama žadańnia z boku uładaŭ vieści dyjałoh.
Dabravolski dadaje, što ŭviadzieńnie Kanstytucyi, pryniataj u 2022-m, (toje ž utvareńnie Usiebiełaruskaha narodnaha schodu) moža pryvieści da niestabilnaści i niaŭstojlivaści režymu.
Na zaŭvahu, što ciapier ustupleńnie biełaruskaj armii ŭ vajnu vyhladaje małaimaviernym, daradca Cichanoŭskaj i pradstaŭnik Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta Valer Kavaleŭski adznačaje, što taki scenar nie vyklučaŭ by. Bo pa-raniejšamu pravodziacca biełaruska-rasijskija vučeńni, na terytoryi našaj krainy znachodzicca blizu 2 tysiač vajskoŭcaŭ. Plus u vypadku, kali zdaracca radykalnyja źmieny na froncie, heta taksama moža paŭpłyvać.
Čytajcie taksama: