Пах цела — як адбітак пальцаў. Хутка можа надысці час, калі па паху цела пра нас можна будзе счытаць усё, у тым ліку хваробы
Ваш унікальны пах можа выдаць вашую асобу, падобна як гэта робяць адбіткі пальцаў. Водар чалавека можа быць выкарыстаны для адсочвання і вызначэння знаходжання канкрэтнага чалавека, а таксама выяўлення хвароб.
30.09.2023 / 16:18
Фота: vecteezy
Ваш водар — гэта складаны прадукт, на які ўплывае шмат фактараў, у тым ліку ваша генетыка. Даследчыкі мяркуюць, што пэўная група генаў, галоўны комплекс гістасумяшчальнасці, адыгрывае вялікую ролю ў вытворчасці водару. Гэтыя гены ўдзельнічаюць у імуннай рэакцыі арганізма і, як мяркуюць, уплываюць на пах цела, кадуючы выпрацоўку спецыфічных бялкоў і хімічных рэчываў.
Але ваш водар не фіксуецца, як толькі ваша цела выпрацоўвае яго. Калі пот, тлушч і іншыя вылучэнні трапляюць на паверхню вашай скуры, мікробы расшчапляюць і ператвараюць гэтыя злучэнні, змяняючы і дадаючы пахі, якія складаюць ваш водар, які пакідае след у навакольным асяроддзі.
Навука пра пах цела
Калі вы знаходзіцеся побач з іншым чалавекам, вы можаце адчуць цяпло яго цела, не дакранаючыся да яго. Магчыма, вы нават зможаце адчуць іх пах, не набліжаючыся вельмі блізка. Натуральнае цяпло чалавечага цела стварае розніцу тэмператур з навакольным паветрам. Вы награваеце найбліжэйшае да вас паветра, у той час як паветра далей застаецца прахалодным, ствараючы цёплыя патокі паветра, якія атачаюць ваша цела.
Даследчыкі мяркуюць, што амаль незаўважны шлейф паветра (які ўтвараецца ад перападу тэмператур між целам і навакольным асяроддзем) дапамагае рассейваць ваш водар, выштурхоўваючы мільёны клетак скуры, якія вы губляеце на працягу дня. Гэтыя клеткі скуры дзейнічаюць як лодкі або плыты, якія «перавозяць» сакрэты залоз і вашых мікробаў — тую самую камбінацыю інгрэдыентаў, якія складаюць ваш непаўторны водар.
Лятучыя арганічныя злучэнні, якія фармуюць ваш пах, уключаюць камбінацыю поту, тлушчу і мікраэлементаў, якія вылучаюцца з залоз вашай скуры. Асноўныя кампаненты вашага паху залежаць ад унутраных фактараў, такіх, як раса, этнічная прыналежнасць, біялагічны пол і іншыя прыкметы. Другасныя кампаненты, што таксама аказваюць уплыў, залежаць ад такіх фактараў, як стрэс, дыета ці наяўнасць нейкай хваробы. Кампаненты трэцяга парадку кшталту духоў і мыла з’яўляюцца надбудоўкай над вашым прыкметным профілем пахаў.
Індывідуальнасць паху
З такой вялікай колькасцю фактараў, якія ўплываюць на пах любога чалавека, гэтая адметнасці могуць быць выкарыстаныя ў якасці ідэнтыфікацыйнай прыкметы. Сабакі-шныпары, шукаючы падазраванага, могуць адрозніваць і не зважаць на ўсе іншыя пахі на іх шляху, каб прасачыць за пахавым следам, пакінутым чалавекам, якога яны шукаюць. Таму даследчыкі даўно выказваюць здагадку, што пах кожнага чалавека дастаткова выразны, каб яго можна было адрозніць ад паху любой іншай асобы.
Эксперымент 1988 года прадэманстраваў, што сабака можа адрозніваць ідэнтычных, адназіготных блізнят, якія жывуць асобна і падвяргаюцца ўздзеянню розных умоў навакольнага асяроддзя, толькі па іх паху. Адметна, што адрозніць іх немагчыма нават пры выкарыстанні метадаў аналізу ДНК, бо адназіготныя блізняты маюць аднолькавы генетычны код.
Таму поле аналізу чалавечага паху пашырылася з гадамі ў пошуках таго, як яго можна выкарыстоўваць у якасці судова-медычнага доказу. Даследчыкі ўбачылі адметнасці, якія можна класіфікаваць па полу, расе і этнічнай прыналежнасці. Даследаванне 2017 года з удзелам 105 удзельнікаў паказала, што спецыфічныя камбінацыі 15 лятучых арганічных злучэнняў, сабраных з рук людзей, могуць адрозніваць расавую і этнічную прыналежнасць з дакладнасцю 72% для белых, 82% для ўсходнеазіяцкіх людзей і 67% для лацінаамерыканцаў. На падставе камбінацыі з 13 злучэнняў удзельнікаў можна было адрозніць ад мужчын і жанчын з агульнай дакладнасцю 80%.
Сёння з развіццём ШІ даследчыкі таксама ствараюць мадэлі для прагназавання характарыстык чалавека на аснове яго паху. Так, з выбаркі ў 30 жанчын і 30 мужчын адна з каманд навукоўцаў стварыла мадэль машыннага навучання, якая магла прадказаць біялагічны пол чалавека з дакладнасцю 96% на аснове паху рук.
Пах здароўя
Даследаванні пахаў працягваюць даваць інфармацыю і пра хваробы. Спецыяльна навучаныя сабакі могуць па паху разумець і папярэджваць сваіх апекуноў пра тое, што набліжаецца прыпадак, або паведамляць дыябетыкам, калі ім трэба скарэктаваць узровень глюкозы ў крыві, распавядае The Conversation.
У той час як падобныя жывёлы часта працуюць толькі з адным пацыентам, медычныя сабакі могуць таксама вызначаць, ці хварэе канкрэтны чалавек. Ёсць прыклады, калі сабак можна навучыць выяўляць рак у людзей ці адрозніваць інфекцыі COVID-19 з дакладнасцю 90%. Грунтуючыся на сабачым досведзе, даследчая група выявіла, што праз лабараторны аналіз узораў паху рук можа вызначаць хворых на COVID-19 людзей з дакладнасцю 75%.
Даследчыкі навучылі сабак вынюхваць COVID-19
Крыміналістыка пахаў
У перспектыве чалавечы пах можа стаць найважнейшай формай судова-медычных доказаў, таму гэтая галіна ўсё яшчэ развіваецца. Уявіце сабе супрацоўніка праваахоўных органаў, які бярэ ўзор паху з месца злачынства ў надзеі, што ён можа супадаць з падазраваным.
Такім чынам, далейшыя даследаванні могуць дапамагчы запоўніць прабелы ў нашым разуменні індывідуальнасці чалавечага паху, у перспектыве спрасціўшы працу ў судова-медычных і біямедычных лабараторыях, а заадно зрабіўшы сачэнне за людзьмі яшчэ больш дасканалым.
Чытайце таксама:
Крычыш на сабаку? Расказваем, чаму гэта бессэнсоўна і як лепш дзейнічаць