Hihin prapanavaŭ adznačyć uhodki viciebskaha buntu, padčas jakoha zabili Jazafata Kunceviča
Svaju prapanovu hienieralny dyrektar Nacyjanalnaj biblijateki i staršynia biełaruskaha tavarystva «Viedy» vykłaŭ u Viciebsku padčas kruhłaha stała z pradstaŭnikami kiraŭnictva Sajuznaj dziaržavy. Na dumku Vadzima Hihina, bunt viciebskich pravasłaŭnych mieścičaŭ 1623 hoda, kali zabili ŭnijackaha mitrapalita, źjaŭlajecca značnaj padziejaj, jakuju ŭ Biełarusi doŭha zamoŭčvali.
20.07.2023 / 21:53
Vadzim Hihin. Fota: BiełTA
Zabojstva Jazafata Kunceviča adbyłosia 400 hadoŭ tamu. Pryznačany Połackim mitrapalitam, jon spryjaŭ pašyreńniu ŭnijactva na tutejšych ziemlach u składzie Rečy Paspalitaj. Pravasłaŭnyja vierniki vinavacili jaho ŭ hvałtoŭnych dziejańniach, pieraśledzie duchavienstva i navat «łacinizacyi» cerkvaŭ, u jakich jon zahadaŭ navieści paradak i pačyścić abrazy.
Aktyŭnaje supraćstajańnie pamiž viernikami dźviuch kanfiesij doŭžyłasia paŭtara hoda i dasiahnuła kulminacyi 12 listapada 1623 hoda. U toj dzień raźjušanyja žychary Viciebska atačyli dom Jazafata Kunceviča, i kali toj vyjšaŭ supakoić natoŭp, jamu raśsiekli hałavu. Potym cieła zabitaha, pryviazaŭšy da noh i šyi kamiani, utapili ŭ Dźvinie. Razrabavaŭšy dom mitrapalita i ŭnijackija chramy, najbolš aktyŭnyja ŭdzielniki buntu ŭciakli z horada.
Adzinaviercy spačatku pachavali mitrapalita ŭ połackim Safijskim sabory, a paśla vyvieźli daloka ŭ Rym, i ciapier moščy śviatoha Jazafata zachoŭvajucca ŭ sabory Śviatoha Piatra. U červieni 1867 hoda Papa Pij ICH abviaściŭ Jazafata Kunceviča śviatym.
Jazafat Kuncevič. Ilustracyja: catholic.by
Na dumku Vadzima Hihina, pravasłaŭnyja vierniki adstojvali svaje relihijnyja kaštoŭnaści. Jon pierakanany, što ŭ XVI—XVII stahodździach na ziemlach sučasnaj Biełarusi prachodziła «hvałtoŭnaja vesternizacyja» i nasadžeńnie čužoj jeŭrapiejskaj kultury. Pavodle Hihina, bunt pravasłaŭnych viernikaŭ — heta pratest suprać ucisku pravasłaŭja i žorstkaści Jazafata Kunceviča, jaki ŭvasablaŭ zachodni ŭpłyŭ.
U historykaŭ i pa siońnia niama adzinaha mierkavańnia nakont taho, ci sapraŭdy mitrapalit Połacki zaachvočvaŭ raspravy nad inšaviercami. Jaho nazyvali «dušachvatam», a heta śviedčyć chutčej pra majsterstva pierakanańnia, čym pra pašyreńnie ŭnijactva hvałtoŭnymi zachadami.
Hiendyrektar Nacbiblijateki zajaviŭ, što hatovy prykłaści ŭsie namahańni, kab data 12 listapada 1623 hoda nie prajšła niezaŭvažanaj. Hetyja jahonyja słovy pracytavała hazieta «Viťbiči».
Historyki padkreślivajuć, što ŭ jakaści pakarańnia za raspravu ź Jazafatam Kuncevičam ułady Rečy Paspalitaj pazbavili horad Mahdeburhskaha prava — prava na haradskoje samakiravańnie, atrymanaha 17 sakavika 1597 hoda. Viciebskaja ratuša była razburanaja i spalenaja, z cerkvaŭ źniali zvany i adlili ź ich adzin vialiki — jaki zvaniŭ u pamiać pra zabitaha mitrapalita.
U žyćci horada, jaki doŭha mieŭ samastojnaść, zdaryŭsia adkat u minułaje. Niekalki razoŭ źviartalisia haradžanie z prośbaj pra adnaŭleńnie Mahdeburhskaha prava i paŭtorna atrymali jaho tolki 25 listapada 1644 hoda. Tak karol Uładzisłaŭ IV Vaza adznačyŭ Viciebsk za hieraičnuju baraćbu z rasijskimi ahresarami.
Čytajcie taksama:
«Prapahandujuć polski składnik našaj historyi». Łukašysty apałčylisia na park «Suła»
Čamadanava adkryła nieviadomy raniej «minski pieryjad» tvorčaści Šahała