«Niamała kaštoŭnych lasoŭ apynulisia pa-za miežami achoŭnych terytoryj». Bijołah pra toje, što adbyvajecca ź lesam
Dzie ŭ Biełarusi najbolš lesu i nakolki vyraśli abjomy vysiečki?
27.12.2022 / 09:37
Dzie najbolš lesu ŭ Biełarusi
Biełaruś u pieršaj dziasiatcy lasnych dziaržaŭ Jeŭropy.
Bijołah Inesa Bałocina (z 2014 hoda jana była kaardynatarkaj hramadskaj kampanii za zachavańnie dzikaj pryrody nacyjanalnaha parku «Prypiacki») adznačaje, što za apošnija tryccać hadoŭ płošča lasnoha fondu Biełarusi pavialičyłasia (adnak značna vyraśli i abjomy narychtoŭki). Lasistaść ciapier raspaścirajecca na 40 pracentaŭ terytoryi krainy. Zamiery z vykarystańniem dystancyjnaha zandavańnia ziamli pakazvajuć jašče bolš lesu — da 43 pracentaŭ. Najnoŭšyja technałohii ŭličvajuć navat drobnyja dzialanki.
Pavodle bijołaha, ahulny zapas draŭniny na karani taksama pavialičvajecca z-za taho, što les narastaje.
Samym lasistym rehijonam u Biełarusi ličycca Homielščyna. Amal 47 pracentaŭ jaje terytoryi zajmajuć lasy. Viciebščyna z 43 pracentami — na druhim miescy. A Rasonski rajon maje lesu bolš čym dzie ŭ Biełarusi. Bolš za 70 pracentaŭ płoščy rajona — lasny abšar.
Biełaviežskaja pušča. Fota: pibig.info
Samyja raspaŭsiudžanyja drevy biełaruskaha lesu — chvaina, biaroza, alešyna, jełka. Značna mieniej duba, asiny, hraba i klona. Na Viciebščynie bolej raście biaroz, alešyn, asin. Na poŭdni — razam z chvainaju rastuć duby, hraby, jasieni.
Samy viadomy lasny abšar — Biełaviežskaja pušča. U joj zachavałasia bolš za ŭsio staraŭzrostavych drevaŭ. Heta źmiešany listavy les umieranaha klimatyčnaha pojasa vysokaj stupieni zachavanaści.
U vyniku źmieny klimatu pastupova budzie mianiajecca parodny skład biełaruskaha lesu. Miaža spryjalnych umoŭ dla vyroščvańnia chvajovych vidaŭ dreŭ adsoŭvajecca dalej na poŭnač krainy.
U 20 pracentach achoŭnaha lesu dazvolili haspadarčuju dziejnaść
Inesa Bałocina kaža, što Brestčyna — lidar pa kolkaści achoŭnaha lesu. Za joj iduć Viciebščyna i Homielščyna.
Płošča asabliva achoŭnych lasoŭ składaje 9 pracentaŭ. Heta pomniki pryrody, zakaźniki, nacyjanalnyja parki i zapaviedniki.
Pavodle raźlikaŭ navukoŭcaŭ, achoŭnyja lasy pavinny zajmać 30 pracentaŭ terytoryi krainy.
Inesa Bałocina ličyć, što aptymalna, kab takija lasy zajmali terytoryju ŭ 50 pracentaŭ. U Biełarusi hetaha možna dasiahnuć, pierahledzieŭšy isnujučuju sistemu praviadzieńnia vysiečak. Adnak za apošnija hady 20 pracentaŭ achoŭnych lasoŭ pazbavili takoha statusu i zrabili ekspłuatacyjnymi.
«Urešcie, značeńnie maje nie toje, jak my nazyvajem lasy, a toje, jak da ich stavimsia i karystajemsia imi», — padkreślivaje ekśpiertka.
Radyjacyja niščyła chvojniki
Blizu čverci lasnoha fondu Biełarusi zaznała radyjeaktyŭnaje zabrudžvańnie. Heta 17,3 tysiačy kvadratnych kiłamietraŭ. Ciapier 20 pracentaŭ čarnobylskaha lesu adnosiać da vyśpiełaha. U najbolš zabrudžanych radyjacyjaj miaścinach raście maładniak i siarednieŭzrostyja drevy.
Paleski dziaržaŭny ekałahičny zapaviednik. Fota: zapovednik.by
Na 40 pracentach čarnobylskaha lesu rastuć chvoi. Bahata sasońniku ŭ zonie źniščyła radyjacyja. Zamiest «rudoha lesu» vysadzili chvajovyja sadžancy. Štohod na 300 hiektarach Čarnobylskaj zony vysadžvajuć dreŭcy roznych parod.
U najmienš zabrudžanych rajonach viadziecca lesahaspadarčaja dziejnaść. Štohod prykładna 35 tysiač kvadratnych kubamietraŭ lesu vysiakajecca i vykarystoŭvajecca ŭ haspadarčych metach.
Štučna stvorany les niaŭstojlivy ŭ navakolnym asiarodździ
Lasnoj płoščy nie stanoviacca mieniej, ale sami lasy źmianiajucca, akcentuje ŭvahu Inesa Bałocina.
Heta vynik haspadarčaj dziejnaści i pryrodnych kataklizmaŭ — vietravałaŭ dy chvarobaŭ. Za apošnija 20 hadoŭ da 35 pracentaŭ lesu zahinuła z-za pryrodnych kataklizmaŭ. U asobnych lashasach straty siahajuć da 70 pracentaŭ.
Najbolš lesu vietravały źniščyli ŭ Smalavickim, Červieńskim, Mahiloŭskim i niekatorych inšych rajonach.
Z-za nastupstvaŭ źmianieńnia klimatu i praviedzienaj mielijaracyi vysadžany 30-50 hadoŭ tamu adnaparodnymi kulturami les akazaŭsia niaŭstojlivym ŭ navakolnym asiarodździ.
Narychtoŭka draŭniny pavialičvajecca
Pramysłovaj drevapierapracoŭkaj zaniatyja 50 pradpryjemstvaŭ. Abjomy vysiakańnia lesu apošnija hady pavialičvajucca.
Pa słovach Inesy Bałocinaj, pa nabyćci mocy ŭ 2016 hodzie novaha Lasnoha kodeksa dola ekspłuatacyjnych lasoŭ rezka pavialičyłasia z 50 pracentaŭ da 70-80. Heta adbyłosia z-za pazbaŭleńnia achoŭnaha statusu lasnych abšaraŭ, dzie raniej haspadarčuju dziejnaść abmiažoŭvali.
Narychtoŭka lesu. Fota: greenbelarus.info
Pavodle bijołaha, na pačatku 2000-ch hadoŭ u Biełarusi vysiakali 3,5 miljona kubamietraŭ draŭniny ŭ hod.
U 2018 hodzie ŭžo 28 miljonaŭ. Da 2025 hoda zapłanavana narychtavać 25,5 miljona kubamietraŭ draŭniny za hod, ale biez uliku nastupstvaŭ vietravałaŭ ci hibieli lesu ad karajedaŭ.
Da 2035 hoda źbirajucca pavialičyć abjom lesanarychtoŭki da 30 miljonaŭ kubamietraŭ.
U 2015 hodzie ekołahi zaścierahali, što normy, zakładzienyja ŭ Lasnym kodeksie, jaki tady abmiarkoŭvaŭsia, sadziejničajuć źniščeńniu najbolš kaštoŭnaj častki lasnoha fondu, kab dahadzić imhniennym ekanamičnym intaresam. Tady pazicyja hramadskaści była praihnaravanaja.
Nastupstvy lesanarychtoŭki
Inesa Bałocina kaža, što za apošnija 20 hadoŭ Biełaruś u siarednim straciła ad haspadarčaj dziejnaści 12 pracentaŭ lasoŭ. U asobnych lashasach straty vahajucca ad 5 da 25 pracentaŭ.
Ad 2013 pa 2020 hod lesu pamienieła pryblizna na 5 pracentaŭ. Jaho straty vyraśli ŭdvaja ŭ paraŭnańni z kancom 1980-ch hadoŭ. Płošča abiaźlesieńnia štohod stała pavialičvacca na 83,4 tysiačy hiektaraŭ. Z 1985 pa 2015 hod u siarednim mienšała lesu na 36,2 tysiačy hiektaraŭ.
«Usio heta pryviało da źmianieńnia struktury lasoŭ, ich ekałahičnaha stanu. Źmianšajecca ŭpłyŭ lesu na padtrymańnie bijaraznastajnaści, klimatu i jaho zdolnaści zapavolvać niehatyŭnyja pryrodnyja i technahiennyja nastupstvy», — kamientuje situacyju ekśpiertka.
Tak vyhladaje les paśla vysiakańnia dzialanak. Fota: gorod214.by
Pa słovach Inesy Bałocinaj, haspadarčaja dziejnaść pryviała da istotnaha źmianšeńnia lasnych abšaraŭ u Pietrykaŭskim rajonie. Tam les vysiekli, kali ŭzvodzili budaŭnictva kalijnaha kambinata. Paciarpieŭ les i vakoł Mahilova. Jaho puścili na patreby miascovaj drevapierapracoŭčaj pramysłovaści.
Normy Lasnoha kodeksa dazvolili skaracić lesaachoŭnyja pałosy vakoł pasieliščaŭ. Ich šyrynia ciapier składaje ŭsiaho 50 mietraŭ.
«Faktyčna les siakuć u samich pasieliščach, što maje niehatyŭnyja sacyjalnyja i pryrodnyja nastupstvy. Małaja płošča lasoŭ vakoł pasieliščaŭ uździejničaje na fizičny i psichałahičny stan nasielnictva», — adznačaje ekśpiertka.
Sankcyi nie ratujuć biełaruski les
Les — resurs, jaki aktyŭna vykarystoŭvajecca dla pramysłovaści i prodažy. Draŭninu vyvoziać za miažu, niahledziačy na ŭviedzienuju ŭ sakaviku 2022 hoda Jeŭrasajuzam zabaronu na impart pradukcyi drevaapracoŭki.
Jak śćviardžajuć žurnalisty Biełaruskaha rasśledavalnickaha centra, u 2020 hodzie Biełaruś vyjšła na 9-je miesca ŭ rejtynhu najbujniejšych pastaŭščykoŭ draŭniny i vyrabaŭ ź jaje ŭ krainy Jeurapiejskaha sajuza. U 2021 hodzie suśvietnyja ceny na draŭninu pačali aktyŭna raści, a ŭviesnu i ŭvohule dasiahnuli rekordnych pakazčykaŭ. Pa vynikach hoda naša kraina pastaviła na ekspart draŭniny i vyrabaŭ ź jaje na 2,3 miljarda dalaraŭ.
Pavodle Inesy Bałocinaj, pavieličeńnie abjomaŭ lesanarychtoŭki tłumačycca tym, što les, jaki sadzili ŭ 1940-50 hadach, dasiahnuŭ svajoj śpiełaści dla haspadarčaj dziejnaści.
Jana kaža, što les choć i ličycca ŭznaŭlalnym resursam, ale dla jaho adnaŭleńnia patrabujecca 80-100 hadoŭ.
Połacki les. Fota: gorod214.by
U apošnija hady niby z-za paškodžańnia lesu karajedam pravodzilisia sucelnyja sanitarnyja vysiečki, i kali takaja praktyka budzie tryvać dalej, to heta adabjecca na źmianšeńni lasistaści Biełarusi.
Siakuć staraŭzrostavyja lasy, jakija majuć vialikuju pryrodaachoŭnuju kaštoŭnaść, davodzić bijołah. Jany zachoŭvajuć redkija bijatopy, čyrvanaknižnyja vidy žyvioł i raślin. Da hetych lasoŭ prakładajuć darohi, čaho raniej nie rabiłasia.
Z 2016 pa 2020 hod, u časie realizacyi prahramy «Biełaruski les», było prakładziena 457 kiłamietraŭ lesahaspadarčych daroh. Śpiecyjalisty davodzili: u hetym pytańni varta było abapiracca na toje, kolki patrebavałasia daroh dla lashasaŭ, ale hetaje mierkavańnie praihnaravali.
Da 2025 hoda płanujuć prakłaści ŭžo 580 kiłamietraŭ daroh.
«Takija padychody nieabačlivyja. Les i tak pakutuje praź niespryjalnyja ŭmovy, cierpić ad źmianieńnia klimatu, i nam nieabchodna dbać pra jaho zachavańnie, kab zapavolić pryrodnyja pracesy i źmienšyć ich nastupstvy», — adznačaje Inesa Bałocina.
Les u Połackim rajonie. Fota: gorod214.by
Kaštoŭnyja lasy apynulisia pa-za miežami achoŭnych terytoryj
Inesa Bałocina kaža, što navuka raić dyfierencyjavany padychod u haspadarčaj pracy ź lasami roznaha pachodžańnia. Kali heta štučna stvoranyja monakultury, płantacyi — užyvajuć vysiakańnie. Kali heta lasy vysokaj pryrodaachoŭnaj kaštoŭnaści — vysiečki treba źvieści da minimumu ci uvohule nie pravodzić nijakich.
«U nas niamała vysokaŭzrostavych, kaštoŭnych lasoŭ apynulisia pa-za miežami achoŭnych terytoryj. Tamu dla ich zachavańnia nieabchodna ŭvieści maratoryj na vysiakańnie», — ličyć ekołah.