У нас страчана ўяўленне пра паняцці мецэнацтва і спонсарства. Ёсць тры складнікі мецэнацтва: бескарыслівасць, добраахвотнасць і ўласныя сродкі. Мне, як менеджару Белгазпрамбанка, пасуе толькі адно — добраахвотнасць. Нас ніхто не прымушае гэта рабіць.

А мецэнаты — нашы акцыянеры. Гэта за іх кошт мы вядзём мецэнацкую дзейнасць. Для нас гэта праект, што звязаны з развіццём краіны, у якой мы жывём.

Аўкцыёны. Любы беларус можа набыць працы вядомых мастакоў праз інтэрнэт на самых вядомых аўкцыёнах. І карціны каштуюць не мільёны. Гэта міф, што там адны мільянеры. Да таго ж, ёсць спецыяльныя рассылкі. Тэхналагічна цяпер гэта рабіць нашмат прасцей.

Аказалася, што ў беларускіх музеях адсутнічае вялікая колькасць важных імёнаў. З гэтага разумення і ўзнік праект Арт-Беларусь. Мы пачалі фарміраваць экспертную раду, узяліся праводзіць даследчую працу. У нас было адно пытанне: якія імёны мусяць вярнуцца ў Беларусь?

За «Малую падарожную кніжку» Скарыны мы таргаваліся некалькі гадоў — патрэбны быў час, каб унармаваць нашыя запыты. Трэці крок — як канцэнтрацыя праектаў — Кастрычніцкая, 16. Там будзе месціцца асноўная інстытуцыя ўсіх нашых праектаў, звязаных з інавацыйным развіццём банка.

У нас ёсць тры асноўныя крытэры пры фарміраванні калекцыі: мастак нарадзіўся ў Беларусі, атрымаў прызнанне за мяжой (выставы, крытыка, наяўнасць у музеях), яго прац няма на радзіме. Калі гэта сыходзіцца, а за гэтым сочыць наша экспертная рада, то нам гэта цікава.

Чакаць, што мы ў гэткіх жа тэмпах будзем развіваць сваю калекцыю, не варта. Мы не канкуруем за тое, каб сабраць найлепшую ў свеце калекцыю Шагала ці Суціна — гэта бессэнсоўна. Але ў чым каштоўнасць нашай: яна адна з самых поўных, калі гаварыць аб прадстаўніках Парыжскай школы з Беларусі. Мы разумеем: тое, што можна пабачыць у Арт-Беларусі, не ўбачыць больш нідзе.

Любая канкурэнцыя, калі яна з'явіцца, будзе радаснай для нас. Беларусь здзіўляе іншым. Людзі тут адмаўляюцца развіваць рынак, развіваючы свой «маленькі агародзік». Канкурэнцыі як такой няма. Ідзе абарона — партнёраў, тэм, прадуктаў. А мы спрабуем развіваць рынак. Чым больш будзе гульцоў, тым шырэйшы будзе рынак. Вось кажуць: «У тэатр ходзіць 200 чалавек». Гэтыя 200 падзелены паміж чатырма тэатрамі. Тут з'яўляецца пяты — і ўсе абураюцца. Маўляў, кепска. Хоць, здаецца, чаму? Мы заўсёды думалі пра развіццё і інтэграцыю як мага большай колькасці людзей у культурніцкія праекты.

X стагоддзяў мастацтва Беларусі — 28 музеяў падзяліліся экспанатамі і выставілі свае скарбы ў адным месцы. Ніхто ў гэта не верыў. Арт-Мінск у нас — 18 экспазіцыйных пунктаў. Трэба не біцца за 200 разумных гледачоў, а рабіць так, каб іх было хоць бы дзве тысячы.

У нас нізкія запыты. «Папіццот» — яркі прыклад чакання беларусаў. Мы хочам нічога не рабіць і атрымліваць грошы — гэта наша мара. Як толькі ў нас падае ўзровень жыцця, то ўся дыскусія ў інтэрнэце не пра тое, як зарабіць больш (тысячу), а пра тое, як выжыць на грошы, якія ў нас ёсць (трыста). Мы не змагары, мы ментальна не гатовыя змагацца. Мы проста хочам, каб нас пакінулі ў спакоі.

У межах ВКЛ мы проста дадавалі самастойныя тэрыторыі і ў выніку нарадзілі «ліберум вета». Мы апярэдзілі час са сваёй талерантнасцю, але не былі асноўнымі гульцамі ў гісторыі. Таму мы і не былі нацыяй доўгі час. Ну і нас жа ўсё «вызвалялі»: палякі ад рускіх, рускія ад палякаў. Але ніхто не вызваляў беларусаў. І лепшага рашэння ў канцы ХІХ ст., чым называць беларусаў «тутэйшымі», не знайшлося. Але гэта не песімістычна. Наша талерантнасць, наша негатоўнасць ваяваць апярэдзіла свой час. Бо сучасны свет не будзе ваяваць. Я веру ў гэтую Беларусь. Але мы не верым у сябе. Калі нехта хоць крыху выйшаў за межы нашага атачэння, то гэта ўжо ўспрымаецца як звышдасягненне. Наколькі хутка беларусы бранзавеюць! Як толькі беларускі аўтар атрымлівае маленькую бірульку і прызнанне, то ён адразу перастае размаўляць і пачынае вяшчаць.

Гэта новая гісторыя развіцця, новы прынцып фарміравання эканамічных адносін. Мне пашанцавала, я жыў не толькі ў эпоху злому СССР — гэта быў цывілізацыйны злом экспертнай эканомікі. Дзе на словах усё было пабудавана дзеля чалавека, а насамрэч толькі для тых, хто казаў ад імя гэтага чалавека. Цяпер мы жывём у эпоху пабудовы новых эканамічных адносін. Малое прадпрыемства ці нават адзін чалавек могуць стварыць і рынак, і прадукт.

Я бачу некалькі галін і сегментаў, якія могуць прасунуць Беларусь і ўпісаць яе ў заўтрашні дзень. Гэта ІТ, калі зможам перайсці ад афшорнага праграмавання да стварэння прадуктаў. І гэта фінансавы сектар — прадпрыемствы, якія працуюць на экспартных рынках і з'яўляюцца ўдзельнікамі глабальных рынкаў. Вось гэта тыя драйверы, што вядуць нас у заўтра.

На жаль, я пакуль увогуле не адчуваю жадання прызнаць глабальны свет. Пакуль я толькі чую, што нам трэба «нешта захаваць». Гэта значыць, тое, што было ўчора, перацягнуць у заўтра. А гэта тупіковы шлях. Таму Беларусь у цэлым, на справах і словах (акрамя, магчыма, дэкрэту па ПВТ, скіраванага ў будучыню), — гэта спроба захаваць нешта з учорашняга дня. Самую вялікую крыўду ў мяне выклікае наша сістэма адукацыі. Яна не спрыяе развіццю самастойнага мыслення. Пакуль настаўнікамі могуць быць тыя, хто здаюць тэсціраванне на 10 балаў, я не магу глядзець на гэта без асцярогі.

Каб у Беларусі існавалі спонсары і мецэнаты, трэба, каб тут былі заможныя людзі. Неабходна і цвярозае стаўленне, спецыфічная павага да нешматлікага класа багатых людзей. Пакуль мы назіраем толькі барацьбу з заможнымі людзьмі. Багаты чалавек для беларусаў — вораг. Для мяне гэта шок.

У сённяшніх крытэрах пабудовы Беларусі як сучаснай дзяржавы не знаходзіцца месца для разумных, заможных і прыгожых людзей. Мы будуем сацыяльную дзяржаву роўных. Але роўнымі можна быць толькі ў беднасці. Такая дзяржава не будзе заможнай. У такой структуры спонсары і мецэнаты не з'явяцца і будуць адзінкавымі маргіналамі. Каб гэта змяніць, трэба зрабіць адну простую рэч — сфарміраваць структуру эканомікі як ва ўсім цывілізаваным свеце.