Budaŭniki kładuć kamunikacyi na terytoryi byłoha łahiera śmierci pad Minskam.
Uviečary 4 krasavika TUT.BY paviedamili niepryjemnuju navinu: padobna, što brackuju mahiłu "Ručaj kryvi", u jakoj pachavanyja viaźni kancłahiera "Drazdy", sabralisia pierakapać. Jaje voś-voś pierasiače śviežaja kanava. Miž tym miesca pachavańnia vajennapałonnych i mirnych hramadzian časoŭ Vialikaj Ajčynnaj vajny źjaŭlajecca historyka-kulturnaj kaštoŭnaściu.
- Siońnia my pryjechali na miesca (pamiž haražami na vulicy Navavilenskaj i Śvisłačču) i ŭbačyli, što pierpiendykularna rovu idzie kanava. Mabyć, układvajucca kamunikacyi - u kanavie lažyć bietonny korab.
Da pachavańnia časoŭ Vialikaj Ajčynnaj zastałosia kala dziesiaci mietraŭ. Budaŭniki voś-voś zalezuć na kostki, jak by ni kapali dalej - naprava ad hetaha miesca roŭ idzie prykładna na 80 mietraŭ, naleva - na 220.
Ščyt, jaki infarmavaŭ ab tym, što heta brackaja mahiła "Ručaj kryvi", źnik,- raskazaŭ staršynia adździaleńnia mižnarodnaha miemaryjała ŭ RB i siabra Biełaruskaha tavarystva achovy pomnikaŭ historyi i kultury Uładzimir Ramanoŭski, - niepadalok staić pamiatny kamień, ale na jaho, mabyć, nie źviartajuć uvahi.
Tryvožycca sapraŭdy jość pra što. Zarehistravali pachavańnie ŭ Drazdach jak historyka-kulturnuju kaštoŭnaść 3-j katehoryi mienš za dva hady tamu (pastanova Savieta Ministraŭ RB №1351 ad 21 vieraśnia 2010). Napiaredadni rehistracyi historyki ŭściešylisia, maŭlaŭ, ciapier užo brackaja mahiła ŭniknie zabyćcia i chutčej za ŭsio budzie dobraŭparadkavanaja. Adnak, jak bačym, zdaryłasia naadvarot - pachavańniu pahražaje niebiaśpieka.
- Kali tam tak nieabchodna ŭkładvać, naprykład, kamunikacyi, ja nie vyklučaju, što možna pravieści ekshumacyju, ale heta musić rabicca cyvilizavana.Kali praciahvać kapać dalej - heta budzie čarhovaje budaŭnictva pa kaściach, - aburany Uładzimir Ramanoŭski.
Historyja pytańnia
U lipieni 1941 hoda nacysty stvaryli pad Minskam pieršy ŭ Biełarusi łahier śmierci.
"Łahier raźmiaściŭsia na terytoryi kałhasa Krupski, jaki znachodziŭsia na levym baku raki Śvisłač, u paŭnočnaj častcy Minska, na adlehłaści 3-ch kiłamietraŭ ad horada. Płošča łahiera składała prykładna 150 tys. kv.m... Na paŭnočny ŭschod ad łahiera, prykładna za 500 m, niemcy vykarystali tranšeju ad vodapravodnaj linii dla pachavańnia pamierłych, rasstralanych.Hetaja tranšeja maje daŭžyniu 350 m, šyryniu - 2,5 m, hłybiniu - 2,5 m. Sa słovaŭ miascovaha žychara Miłašeŭskaha vyśvietlena, što za pieryjad isnavańnia łahiera hetaja tranšeja całkam była zapoŭnienaja trupami savieckich ludziej, trupy kłalisia ŭ hetuju tranšeju ŭ niekalki šerahaŭ..." - pisaŭ u pratakole starejšy lejtenant dziaržbiaśpieki Husieŭ, jaki pravodziŭ ahlad terytoryi łahiera ŭ 1944 hodzie. Krychu paźniej Nadzvyčajnaja dziaržkamisija pa vyśviatleńni i rasśledavańni złačynstvaŭ niamiecka-fašysckich zachopnikaŭ i ich saŭdzielnikaŭ (ČHK) vyznačyła, što
ŭ łahiery było źniščana kala 10 tysiač čałaviek.
Adnak nijakich sprobaŭ paznačyć miesca pachavańnia pa vynikach ČHK nie rabiłasia. Pastupova terytoryja pačała vykarystoŭvacca ŭ sielskahaspadarčaj dziejnaści. Pachavańnie znachodziłasia la ŭzvyšša, jakoje da łahiera śmierci nazyvałasia Kajdasavaj haroj, a paśla jaho stała nazyvacca "Sałdackaj horkaj".
Padčas majskich pasiaŭnych rabot 1972 hoda tut znajšli čałaviečyja pareštki. Dziakujučy nastaŭniku škoły №104 Mikałaju Michieju pra heta stała viadoma orhanam ułady. Adnak ustalavali nievialikuju pamiatnuju plitu pa vuł. Navavilenskaj, pierad KPP v/č 22210 "D" (jakoj užo niama) tolki ŭ 1995 hodzie.
Plita, jakaja raskazvała, što tut byŭ łahier śmierci, była ŭstalavanaja za hrošy fabryki imia Krupskaj, adnak stajała nie na histaryčnym miescy. U 1996 było praviedzienaje pieršaje sapraŭdnaje daśledavańnie pachavańnia. Pry dapamozie šurfavańnia miascovaści ŭdakładnili miežy pachavańnia, a rabotniki Akademii navuk Biełarusi praviali daśledavańnie pareštkaŭ. Pavodle słovaŭ Uładzimira Ramanoŭskaha, u archivach zachoŭvajecca zvarot aficera Šumskaha, što kiravaŭ raskopkami, u jakim jon prosić zabiaśpiečyć maksimalnuju zachavanaść pachavańnia. Paśla raskopak pablizu brackaj mahiły ŭstalavali kamień z nadpisam: "Tut u lipieni 1941 h. niamiecka-fašysckija akupanty rasstralali viaźniaŭ kancłahiera "Drazdy": vajennapałonnych, mirnych žycharoŭ h. Minska i navakolnych viosak (kala 10 tysiač čałaviek). Naščadki pamiatajuć pra vas". U 2009 hodzie miesca vakoł pomnika dobraŭparadkavali, a ŭ 104-j škole stvaryli muziej, kudy pieradali znojdzienyja pošukavaj hrupaj pradmiety, jakija naležali zakatavanym u łahiery. U 2010 hodzie, jak užo adznačałasia, historykam udałosia damahčysia, kab pachavańnie ŭklučyli ŭ śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ. Uładzimir Ramanoŭski ŭžo tady vykazvaŭ aściarohu, što niepryniaćcie mieraŭ pa paznačeńni i achovie miežaŭ pachavańnia rana ci pozna pryviadzie da volnaha abo mižvolnaha vandalizmu.
Kamientary