Prahnaść, šavinizm, mizahinija i ŭsie hrachi našaha śvietu, zamknionyja razam u Sikstynskaj kapele, kab vybrać namieśnika Boha z koła niedaskanałych ludziej. Jakim atrymaŭsia vatykanski tryler?
21 listapada na ekranach kinateatraŭ Biełarusi vyjšaŭ film «Kankłaŭ» (Conclave) niamieckaha režysiora Edvarda Bierhiera. Siužet filma hruntujecca na adnajmiennym ramanie-bestselery anhlijskaha piśmieńnika Robierta Charysa pra vybary Papy Rymskaha.
Bierhier zdabyŭ suśvietnuju słavu ŭ 2022 hodzie, kali vyjšaŭ jahony film «Na Zachodnim froncie ničoha novaha» pa ramanie Erycha Maryi Remarka. Film zasłužyŭ vysokija acenki krytykaŭ i publiki i atrymaŭ mnostva prestyžnych uznaharod. Da svajoj novaj raboty režysior padyšoŭ z ułaścivymi jamu razmacham i skrupuloznaj uvahaj da detalaŭ.
Sede Vacante
U Vatykanie niečakana pamiraje Papa Rymski. Raźvitacca z pantyfikam śpiašajecca anhlijski kardynał Tomas Łoŭrens, dekan Kalehii kardynałaŭ, jakaja musić ciapier abrać novaha Papu. Jaho rolu vykanaŭ vydatny anhlijski akcior Rejf Fajns. Łoŭrens pieražyvaje kryzis viery i chacieŭ syści da śmierci Papy, ale toj nie dazvoliŭ jamu.
U pakoi pamierłaha ŭžo sabrałasia mnostva ludziej, u tym liku jak ściarviatniki da božaj paścieli źlacielisia kardynały, jakija pretendujuć zaniać Śviaty Prastoł. Kardynały pa tradycyi razłomvajuć piarścionak rybaka i abviaščajuć Sede Vacante, pieryjad niezaniataha prastoła.
Pryciemnienyja pakoi, tryvožnyja strunnyja i rospyty Łoŭrensa, jaki nie zaŭvažaŭ nijakaj chvaroby ŭ Papy, jakaja mahła stać pryčynaj jaho śmierci, stvarajuć napružanuju atmaśfieru tajamnicy.
Sikstynskuju kapełu, kudy pryjeduć vybrać za začynienymi dźviaryma novaha pantyfika bolš za sotniu kardynałaŭ z usiaho śvietu, rychtujuć da kankłavu — staviać na vokny hłuchija žaluzi, aścierahajučysia, što ich mohuć padsłuchać dziakujučy sučasnym technałohijam.
In pectore
Pierad tym, jak kardynały buduć aharodžany ad źniešniaha śvietu, kab ništo nie paŭpłyvała na ichni vybar, zdarajucca dźvie padziei, jakija tolki pierakonvajuć Łoŭrensa ŭ tym, što adbyvajecca niešta nadzvyčajnaje. Ad vielmi ŭschvalavanaha biskupa Voźniaka (Jacak Koman), davieranaj asoby spačyłaha Papy, Łoŭrens atrymlivaje infarmacyju, što toj pierad samaj śmierciu źniaŭ kardynała Tramble (Džon Lithau), adnaho z favarytaŭ budučych vybaraŭ. Tramble ŭsio admaŭlaje, i dekan Łoŭrens vymušany pačać svajo rasśledavańnie, kab vyśvietlić praŭdu.
Druhaja padzieja — źjaŭleńnie na parohu kalehii nieviadomaha raniej kardynała. Niejki Bienites (Karłas Dyjes) zajaŭlaje, što jon archibiskup Kabuła i byŭ pryznačany spačyłym papam kardynałam «in pectore», to-bok tajemna. Łoŭrens spačatku dumaje, što jon ašukaniec, ale paśla dapuskaje jaho da ŭdziełu ŭ vybarach, paličyŭšy, što tajemnaje pryznačeńnie źviazanaje ź niebiaśpiekaj u krainie, dzie jon słužyŭ.
«Heta Kankłaŭ, a nie vajna»
Kardynałaŭ zamykajuć i pačynajecca sapraŭdny palityčny tryler. Za Śviaty Prastoł zmahajucca adrazu niekalki partyj, jakija padtrymlivajuć roznych kardynałaŭ na vybarach. Hałoŭnuju pahrozu dla dziesiacihodździaŭ prahresu ŭ Carkvie prychilniki libieralnaha kryła bačać u asobie italjanskaha kardynała Tedeska (Sierdžya Kastelita), charyzmatyčnaha tradycyjanalista, jaki žadaje viarnuć byłuju słavu Ryma i adradzić takija pieražytki, jak liturhija na miortvaj łacinskaj movie. Jamu ŭ piku vystupaje amierykanski kardynał Bielini (Stenli Tučy), jakoha padtrymlivaje ŭ tym liku i sam dekan Łoŭrens.
Bielini vystupaje za ŭsio, za što nie vystupaje Tedeska, jon za zdarovy padychod da takich pytańniaŭ jak hiei, razvody i kantracepcyja, za pavahu da inšych vieravańniaŭ i ciarpimaść da roznych pohladaŭ u miežach Carkvy, i za toje, kab žančyny adyhryvali bolšuju rolu ŭ papskaj Kuryi. Apošniaje, praŭda, vyklikaje piarečańni navat siarod jaho prychilnikaŭ: «Davajcie nie zhadvać žančyn».
Miž tym žančyny prysutničajuć i na Kankłavie, jany niabačnymi cieniami, nad jakimi staić strohaja siastra Ahnies (Izabieła Rasielini), absłuhoŭvajuć kardynałaŭ u čas vybaraŭ. I jak lubaja strelba, jakaja visić na ścianie, hetaja musić urešcie strelić, źmianiŭšy historyju.
Pałymianaja pramova Łoŭrensa pra raznastajnaść, skiravanaja suprać kansiervatyŭna-šavinistyčnaha kryła, škodzić samim libierałam. Pa vynikach pieršaha dnia Kankłava, Bielini akazvajecca tolki na trecim miescy, peŭnuju častku hałasoŭ niečakana pieraciahvaje sam Łoŭrens. Napieradzie akazvajecca nie tolki Tedeska, ale i nihieryjski kardynał Adejemi (Łusijan Msamaci), jašče bolš reakcyjny kandydat, jaki vystupaje za toje, kab «adpraŭlać hiejaŭ u turmy ŭ hetym śviecie i ŭ piekła ŭ zamahilnym».
Libierały razumiejuć, što Bielini nie zmoža pieramahčy i vyrašajuć addać svaje hałasy najmienš ludažernamu z kansiervataraŭ.
«My śmiarotnyja ludzi, my słužym ideału, ale my nie možam zaŭsiody być idealnymi», — kamientuje svoj vybar adzin ź libieralnych kardynałaŭ.
Problisk realnaści
U čas Kankłava stanovicca zrazumieła, što niešta adbyvajecca pa-za jahonymi ścienami, ale kardynały nie pavinny viedać što. Ništo nie musić praniknuć zvonku ŭ hety hiermietyčny śviet. Rasśledavańnie ŭnutry Kankłava pryvodzić dekana Łoŭrensa da vykryćcia niepryjemnych faktaŭ, jakija źmianiajuć bałans hulni.
Kali vynik Kankłava zdajecca vyrašanym, zdarajecca sapraŭdy cudoŭnaje zdareńnie — u hiermietyčnuju prastoru Kankłava ŭryvajecca realny śviet. Promień dzionnaha śviatła aśviatlaje pryciemki tajamnic Vatykana, jak sonca adhaniaje cień ad ałtara ŭ kaściole. Heta padzieja pieravaročvaje ŭsio z noh na hałavu. Carkva nie moža być asobna ad śvietu, adharadzicca da jaho prablem, vyklikaŭ i čakańniaŭ. «Carkva heta nie tradycyja, Carkva heta nie minułaje, Carkva — heta jak my budziem dziejničać dalej».
Film pakidaje adkrytym pytańniem, što jość providam Božym i što jość bolšym hrachom — być nie takimi, jakimi nas chočuć bačyć inšyja, abo sprabavać źmianić toje, jakimi nas stvaryŭ Usiavyšni.
Habemus Papam
Vatykan zaŭsiody byŭ pryciahalnym: takaja zakrytaja i mahutnaja struktura, jak Katalickaja carkva, što maje dźvie tysiačy hadoŭ tradycyi i stolki ž zachoŭvaje svaje tajamnicy za blaskam bahaćcia chramaŭ i pałacaŭ, zavarožvaje mnohich. U kinastužkach, ad ekranizacyj ramanaŭ Dena Braŭna da «Maładoha papy» i «Dvuch papaŭ», my prahniem dakranucca da hetaj tajamničaj vieličy tradycyj i sakralnaj abradnaści. I «Kankłaŭ» całkam zadavolvaje hetu prahu.
Apieratar, francuz Stefan Fanten, razam z režysioram pieratvaraje kožny kadr filma ŭ vysokaje mastactva. Adny kadry nahadvajuć karciny starych majstroŭ ź biessaromnym zaihryvańniem z hulnioj śviatła i cieniu i baročnaj kampazicyjaj, inšyja ciahnucca da strohaj simietryi i hrafičnaha minimalizmu. Stvaralniki filma smakujuć charastvo pyšnych, kalarovych carkoŭnych abłačeńniaŭ, abradaŭ, bahatych architekturnych dekaracyjaj, i raznastajnych ludskich typažoŭ na radaść hledačam.
Tryvožnuju niavyznačanaść i niebiaśpieku padtrymlivaje saŭndtrek askaranosnaha niamieckaha kampazitara Haŭški, ź jakim Edvard Bierhier užo supracoŭničaŭ u filmie «Na Zachodnim froncie ničoha novaha». Rezkija huki strunnych byccam stvorany dla taho, kab nahniatać atmaśfieru. Muzyku niamieckaha ekśpierymientatara chiba što ŭsiaho adzin raz pieraryvaje ŭzvyšanaja baročnaje piesnapieńnie «Miserere mei, Deus» (Daruj mnie, Boža).
Ale sam saŭndtrek zasłaniaje nievierahodnaja praca z hukam, jaki stanovicca važnaj častkaj pahružeńnia ŭ atmaśfieru filma. Ad samaha pačatku my čujem ciažkaje dychańnie dekana Łoŭrensa, u im adčuvajecca i ciažar uskładzienaj na jaho adkaznaści, i niemałady ŭzrost kardynała. Kožny epizod, kožnaja detal u filmie raskryvajucca praz palitru hukaŭ, pra jakija zabyli b u inšym filmie: i niepryjemny skryp abutku pa padłozie, i šelest arkušaŭ, i zvon nacielnych kryžoŭ, i huki dužak akularaŭ, kali ich składajuć.
Huki hetyja, zdajecca, nastolki drobnyja, niavažnyja, što pačuć ich my b zmahli tolki prysutničajučy tam asabista, u ciele samoha Łoŭrensa — u hetym, zdajecca i chavajecca sakret poŭnaha adčuvańnia prysutnaści i datyčnaść. U kancy filma my litaralna čujem pavieŭ pieramien u Sikstynskaj kapele, a pierad citrami Łoŭrens simvalična adčyniaje naściež akno, upuskajučy ŭnutr huki sapraŭdnaha žyćcia.
U filmie sabranaja vydatnaja plejada viadomych dramatyčnych akcioraŭ — Rejf Fajns, Stenli Tučy, Džon Lithau i Izabieła Rasielini. Mnostva bujnych płanaŭ dajuć mahčymaść atrymać asałodu ad hulni Fajnsa ŭ roli dekana Kalehii kardynałaŭ, jakoha turbujuć dušeŭnyja muki i kłopat pra dabrabyt Carkvy. Jarki vobraz charyzmatyčnaha i vybuchnoha kardynała Tedeska atrymaŭsia ŭ małaviadomaha dla nas italjanskaha akciora Sierdžya Kastelita. Dla Rasielini, jakaja vykonvaje nievialikuju, ale značnuju rolu, heta taksama viartańnie ŭ vialikaje halivudskaje kino paśla dziesiacihodździa nievialikich stužak i sieryjałaŭ.
U subjektyŭnym rejtynhu «Kankłaŭ» zaniaŭ by adno ź pieršych miescaŭ siarod filmaŭ hetaha hoda. Chočacca viarnucca da jaho, kab jašče raz atrymać dźvie hadziny asałody ad idealna padahnanych elemientaŭ, dzie ničoha nie razdražniaje i nie vyhladaje lišnim. Heta jakasnaje kino, jakoje budzie cikavaje tym, chto cikavicca i palityčnymi trylerami, i histaryčnymi dramami, a voś uražlivaj kansiervatyŭnaj publicy varta padrychtavacca da niepryjemnaha šoku.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆZdajuć u arendu katedž zahinułaha chakieista Cypłakova. Voś interjery FOTY6
Kamientary
10. ale nia ŭvohule z błudadziejami śvietu hetaha, ci ź lichaździrcami, ci z drapiežnikami, ci z bałavachvałami, bo inakš treba było b vam vyjści ź śvietu hetaha,
11. a pisaŭ ja vam nia supolničać z tym, chto, nazyvajučysia bratam, zastajecca błudadziejem, ci lichaździrcam, ci bałvachvałam, ci lichasłovam, ci pjanicaju, ci drapiežnikam; z takim navat i nia jeści razam.
12. Bo što mnie sudzić i starońnich? Ci ž nie svaich vy sudzicie?
13. A starońnich sudzić Boh. Vykińcie raspusnaha spasiarod vas.
A voś sapraŭdny šok paśla vybaraŭ u ZŠA dalej trymaje levych "prahresiŭnych", u tym liku častku niesumlennych i praduziatych žurnalistaŭ 😉