Historyja1818

«Minsk nahadvaje saviecki harnizonny haradok». Jak prapanujuć zamianić carskija i kamunistyčnyja nazvy ŭ stalicy?

Vulicy Karła Marksa viarnuć histaryčnuju nazvu Padhornaja, Kiryły i Miafodzija — pierajmienavać u Vialikuju Biernardzinskuju, Kalektarnuju zamianić Habrejskaj, Leninych — u muziej… Hieraldyčnaja rada «Pahonia» prezientavała svoj prajekt pa dekamunizacyi haradskoj prastory Minska.

My raspytali pra jaho bolš padrabiazna niepasrednaha inicyjatara, publicysta i pradstaŭnika Hieraldyčnaj rady «Pahonia» Alesia Čajčyca.

Ilustracyjnaje fota.

«U Minsku ŭdvaja bolš nazvaŭ u honar rasijskich dziejačaŭ kultury i navuki, čym biełaruskich»

Aleś cikavicca temaj dekamunizacyi tapanimiki daŭno, jon napisaŭ pa joj nie adzin publicystyčny artykuł, i ciapier vyrašyŭ padyści da spravy bolš sistemna. Jon rašyŭ pakazać, kolki ŭ Minsku jość nazvaŭ, źviazanych z savieckim režymam i rasijskim kałanijalizmam.

«Hety analiz, karcina, jakuju my atrymali, mianie mocna ŭraziła: u Minsku ŭdvaja bolš tapanimičnych abjektaŭ nazvana ŭ honar rasijskich dziejačaŭ kultury i navuki, čym u honar biełaruskich navukoŭcaŭ i dziejačaŭ kultury. U honar niejkich vajskoŭcaŭ, małaviadomych hienierałaŭ, hierojaŭ Savieckaha Sajuza, jakija, jak praviła, dla Biełarusi nie zrabili ničoha dobraha, taksama ŭdvaja bolš, čym u honar biełaruskich dziejačaŭ navuki i kultury.

Pry hetym u honar biełaruskich niezaležnych dziaržaŭnych dziejačaŭ i palitykaŭ nazvana ŭvohule tolki try vulicy: Taraškieviča, Kalinoŭskaha, Sapiehi. Usiaho try vulicy! A ŭ honar rasijskich i savieckich vajskoŭcaŭ — 114, u honar rasijskich piśmieńnikaŭ i mastakoŭ, navukoŭcaŭ — 110, u honar rasijskich balšavikoŭ i dziejačaŭ savieckaha režymu — 73. Tapanimičny łandšaft Minska nahadvaje tapanimičny łandšaft savieckaha harnizonnaha haradka».

Aleś Čajčyc. Fota: fejsbuk surazmoŭcy.

Minimum 538 abjektaŭ u stalicy patrabujuć pierajmienavańnia

U svaim daśledavańni Aleś Čajčyc abapiraŭsia na napracoŭki adnaho krajaznaŭcy ź Biełarusi (jaho imia nie nazyvajecca ŭ metach biaśpieki) — tablicu z nazvami vulic i mietro. Było praanalizavana, u honar jakich asob jany nazvanyja, paśla — jakija jany majuć histaryčnyja adpaviedniki (kali takoje mieła miesca): tak, siońniašniaja vulica Siarhieja Kirava, adnaho z kiraŭnikoŭ SSSR u časy Stalina, da 1934 hoda nazyvałasia Univiersiteckaj.

A vulica Karatkieviča, jakuju pamyłkova možna pryniać za ŭšanavańnie pamiaci piśmieńnika Uładzimira Karatkieviča, nasamreč, pryśviečanaja Źmitru Karatkieviču, udzielniku savieckaha padpolla. U minułym hetaja vulica nazyvałasia Aeraport.

Atrymanyja vyniki Aleś abmiarkoŭvaŭ z kalehami pa Hieraldyčnaj radzie, a taksama historykami ź Instytuta publičnaj historyi. Ahułam da pracy nad prajektam u tym ci inšym vyhladzie prykłali ruku kala 20 aŭtarytetnych śpiecyjalistaŭ. Zhodna z rekamiendacyjami, jakija robiacca ŭ daśledavańni, minimum 538 abjektaŭ u stalicy patrabujuć pierajmienavańnia ŭ roznaj stupieni pryjarytetnaści.

Nazvy, pierajmienavańnie jakich pryznanaje nieabchodnym, mahčymym ci pažadanym, zhodna z prajektam
Skrynšoty z daśledavańnia. Ciapierašnija nazvy vulic i abhruntavańnie patreby pierajmienavańnia z histaryčnymi alternatyvami, dzie jany mieli miesca: vulica Bialajeva moža być Lasnoj, Vadałažskaha — Palavoj, Vaładarskaha — Turemnaj, Kamsamolskaja — Fielicyjanaŭskaj, Kamunistyčnaja — Michajłaŭskaj, Karala — Abutkovaj. Z usimi prapanovami možna aznajomicca pa spasyłcy.

Ale takoje pierajmienavańnie ŭ budučym mahčyma tolki pry zhodzie hramadstva.

«Tamu pavinna vieścisia aśvietnickaja, tłumačalnaja praca: i historykami, i palitykami, i žurnalistami. Ja za toje, kab, pieradusim, była dyskusija pa hetaj temie».

«Tema moža padacca nieaktualnaj i ŭtapičnaj na siońniašni čas. Ale chto heta budzie rabić, kali nie ciapierašniaja hramadzianskaja supolnaść? Kab u momant, kali heta sapraŭdy stanie patrebna, užo była jakasna padrychtavanaja pazicyja».

Dla samoha Alesia nieabchodnaść źmien tapanimiki nie tolki ŭ Minsku, ale i ŭ inšych biełaruskich haradach, jak heta ŭ svoj čas zrabili ŭ Maładziečnie, vidavočnaja.

Hazietnaja abviestka pra pierajmienavańnie vulic u Maładziečnie, pieršaja pałova 1990-ch

«U svajoj pracy ja pradstaŭlaju peŭny pohlad, jaki padzialaje i Hieraldyčnaja rada «Pahonia». Jon dastatkova strohi da savieckaha i rasijskaha minułaha. Dla nas heta adnaznačna pra akupacyju krainy. U Biełarusi była svaja zakonnaja dziaržaŭnaść u vyhladzie BNR, jakuju abvieścili sami biełarusy. A saviecki režym zajmaŭsia palityčnym teroram, rusifikacyjaj, i z hetaha dla nas vynikaje, što luboje supracoŭnictva z hetym režymam — kałabaracyja z akupantam. Stupień kałabaracyi mahła być roznaj: niechta byŭ čekistam i rasstrelvaŭ ludziej, a chtości byŭ prosta členam kamunistyčnaj partyi abo chaj navat jaje funkcyjanieram. I tut pytańnie: nakolki apošniaje drenna ci nie? Ci nie dastatkova hetaha, kab proźviščy ŭsich partyjnych čynoŭnikaŭ biełarusy prybrali z svaich vulic?

Ci varta nam zapluščyć vočy na adkaznaść Mašerava za palityčnyja represii i rusifikacyju, tamu što jon nibyta ŭmacoŭvaŭ biełaruskuju dziaržaŭnaść? Pra ŭsio heta važna razvažać, heta nie čorna-biełaja tema. Ale ŭsio heta daje razumieńnie svajoj historyi: jak stavicca da minułaha i jak na im budavać budučyniu».

Skrynšot vokładki prajekta.

Što rabić z pomnikami časoŭ carskaj Rasii i SSSR?

Taksama ŭ daśledavańni havorycca, što važnym aśpiektam desavietyzacyi i derusifikacyi haradskoj prastory Minska pavinien stać demantaž abo rekanstrukcyja pomnikaŭ, raźmieščanych na vulicach i płoščach u časy carskaj Rasii, savieckaj akupacyi, a taksama padčas isnavańnia režymu Łukašenki. Naprykład, ustalavany ŭžo ŭ 1999 hodzie pomnik Puškinu, jaki, jak i mnohija inšyja biusty, prapanoŭvajecca pieradavać u muziei.

Da niekatorych ža pamiatnych šyldaŭ možna dadavać QR-kod sa spasyłkaj na pašyranuju, praŭdzivuju daviedku pra asobu ci padzieju. Takim čynam užo rabili, naprykład, našy susiedzi ŭ Estonii i Łatvii.

Adnym z kamianioŭ spatyknieńnia ŭ takich rečach časta robicca košt pytańnia.

«Hety arhumient časta hučyć, kali prychilniki savieckaha ładu supraćstajać prapanovam pierajmienavańnia, — kaža Aleś Čajčyc. — Na heta mahu skazać tolki, što heta nie buduć vialikija hrašovyja vydatki. Asabliva, kali ŭsie bazy danych aličbavanyja, sama ž zamiena šyldaŭ i dakumientaŭ — heta kapiejki. Tym bolš, možna rabić usio nie adnym dniom, a ciaham pierachodnaha pieryjadu, naprykład, u piać hadoŭ».

Tak ci inakš, historyki ŭpeŭnienyja, što ŭ dadzienym vypadku meta apraŭdvaje srodki, bo nazvy vulic i pomniki źjaŭlajucca adnoj z najbolš važnych rečaŭ, što słužać farmavańniu identyčnaści hramadstva. A dastojnych biełarusaŭ sapraŭdy dastatkova.

Siarod tych, čyju pamiać prapanoŭvaje ŭšanavać Hieraldyčnaja rada, naprykład, takija asoby jak kniazi Vitaŭt, Hiedymin, Mindoŭh i Jahajła, Jefrasińnia Połackaja, Tadevuš Kaściuška, Kłaŭdzij Duž-Dušeŭski, Anton Łuckievič, Stanisłaŭ Šuškievič, Barys Kit, Łarysa Hienijuš i inšyja.

Kamientary18

  • .
    07.11.2024
    Spasyłka "prajekt" viadzie na huhł-dysk. Fakt prahladu dakumienta na huhł-dysku zastajecca ŭ historyi akaŭnta, što moža być niebiaśpiečnym dla tych, chto ŭ Biełarusi, i tych, chto jeździć u Biełaruś.
    Nie ŭsie heta viedajuć, tamu taki fakt budzie niepryjemnym siurpryzam.
    Da taho ž takaja spasyłka zachavana pad skaračalnikam spasyłak tinyurl, heta značyć, karystalnik zahadzia nie viedaje i nie moža pravieryć, kudy jaho nakirujuć (technična mohuć i ŭ miesca našmat horšaje za huhł-dysk).
    (Artykuł tut pra pieršuju niebiaśpieku: https://d3kcf2pe5t7rrb.cloudfront.net/327179. Tym, chto paśpieŭ adkryć, na ŭsialaki vypadak skarystacca instrukcyjaj pa ačystcy historyi z hetaha artykuła).

    Prośba inicyjataram hodnych prajektaŭ dumać pra biaśpieku biełarusaŭ. Redakcyi taksama praviarać usie spasyłki, jakija publikujuć.

    Varyjant rašeńnia: usim inicyjatyvam mieć ułasny sajt i vykładvać dakumienty tudy, nie karystacca praktykami 2019 h. z huhł-dyskam i skaračalnikami spasyłak.
  • Imia
    07.11.2024
    U siebia v Rihie pierieimienovyvajtie ili hdie vy tam nachoditieś
  • Kašmar
    07.11.2024
    Pavažaju Čajčyca, ale da marazma dachodzić nie patrebna. Tak, usialakim Kalininym, Kiravym i Kujbyšavym (i inšym savieckim dziejačam), jakija navat ni razu nie byli ŭ Biełarusi (nie kažučy ŭžo pra toje, što vyniki ich dziejnaści jaŭna niehatyŭnyja) nie miesca ŭ haradskoj tapanimicy. Ale čym Mikałaj Vaviłaŭ, naprykład, praviniŭsia? Vydatny bijołah, zakatavany ŭ HUŁAHu, achviara stalinisckaha teroru, jak i naš Taraškievič, darečy. To bok jaho treba vykreślivać tolki tamu što jon ruski?

KDB vypadkova vydaŭ dvuch supracoŭnikaŭ, adkaznych za stvareńnie śpisa «terarystaŭ»7

KDB vypadkova vydaŭ dvuch supracoŭnikaŭ, adkaznych za stvareńnie śpisa «terarystaŭ»

Usie naviny →
Usie naviny

«Asad paŭ. Nie bojciesia». Jak vyzvalajuć viaźniaŭ sumna viadomych turmaŭ Siryi6

Pastajanny pradstaŭnik RF ab situacyi z Asadam: Rasija zastajecca viernaj svaim siabram u biadzie9

Asad byŭ ździŭleny, jak dziejničała jaho armija3

Milicyja budzie ŭzmocniena praviarać vakzały i ciahniki3

Leśnika sa Śvisłačy sudziać za kamientary ŭ telehramie pa šaści kryminalnych artykułach. Jamu pahražaje da 12 hadoŭ1

«Nie padajcie ducham, paručyk Špakoŭski». Jak biełaruskija prapahandysty i analityki reahujuć na padziei ŭ Siryi15

Minabarony: Biełaruś nie płanuje stvarać nastupalnych hrupovak vojskaŭ6

U turmie Asada vyjavili sakretnuju turmu, jakaja idzie pad ziamlu na čatyry pavierchi3

ZŠA nanieśli ŭdary pa abjektach Isłamskaj dziaržavy ŭ Siryi

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

KDB vypadkova vydaŭ dvuch supracoŭnikaŭ, adkaznych za stvareńnie śpisa «terarystaŭ»7

KDB vypadkova vydaŭ dvuch supracoŭnikaŭ, adkaznych za stvareńnie śpisa «terarystaŭ»

Hałoŭnaje
Usie naviny →