Kultura44

Pustyja ramy ŭ załach. U Mastackim muziei navočna pakazali dramatyčnyja straty biełaruskaha mastactva ŭ čas vajny

Na novaj vystaŭcy pakazali los mastackich kaštoŭnaściej Dziaržaŭnaj karcinnaj halerei — tolki mizernuju častku davajennych kalekcyj udałosia viarnuć u Biełaruś, astatniaja abo zhublena, abo ŭpryhožvaje čyjeści pryvatnyja kalekcyi. 

Pustaja rama na vystaŭcy, pobač etykietka z vyjavaj stračanaha tvora. Fota: telehram-kanał Biełprescentra

5 listapada ŭ hałoŭnym korpusie Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi adkryłasia vystaŭka «Straty i viartańni. Los mastackich kaštoŭnaściej Dziaržaŭnaj karcinnaj halerei. 1939—1957» prymierkavana adrazu da dźviuch jubilejnych dat: 80-hodździa z dnia vyzvaleńnia Biełarusi ad nacystaŭ i 85-hodździa z dnia zasnavańnia samoha muzieja.

Ekspazicyja achoplivaje pieryjad z 1939 pa 1957 hod i raskazvaje pra historyju farmiravańnia i dziejnaści davajennaj Dziaržaŭnaj karcinnaj halerei ŭ Minsku, trahičny fakt jaje razhrableńnia i vyvazu kaštoŭnaściej u čas niamieckaj akupacyi, a taksama historyju budaŭnictva hałoŭnaha korpusa muzieja, jaki byŭ adkryty ŭ 1957.

Jubilejnaja vystaŭka stała adnoj z samych maštabnych siarod vystaŭ hetaj tematyki, pad jaje adviedzieny až čatyry vialikija zały muzieja. U ich razhornuta i kanceptualna raspaviadajuć naviedvalnikam pra stanaŭleńnie ŭstanovy. 

Stvareńnie

Pieršaja zała, u jakuju traplajuć naviedvalniki, nazyvajecca «Stvareńnie». Tam raźmieščany tyja tvory, jakija znachodzilisia ŭ karcinnaj halerei ŭ davajenny pieryjad.

Dziaržaŭnaja karcinnaja halereja praisnavała ŭsiaho dva hady. Pieršamu dyrektaru Mikałaju Michałapu było daručana arhanizavać jaje za 9 miesiacaŭ. Tady halereja raźmiaščałasia ŭ 25 załach budynka pa vulicy Karła Marksa, 29.

Ekspanaty z davajennaj kalekcyi muzieja. Fota: Sputnik

Heta była vialikaja i vielmi bahataja halereja, jakaja mieła ŭ svajoj kalekcyi 48 słuckich pajasoŭ, bolš za 1000 pradmietaŭ zachodniejeŭrapiejskaha farforu, 200 pościłak biełaruskich, karciny, pieradadzienyja centralnymi rasijskimi muziejami, siadzibnyja partrety, karciny savieckich mastakoŭ i mastakoŭ Zachodniaj Biełarusi, tolki dałučanaj da BSSR.

Rabavańnie

Pustyja ramy na vystaŭcy. Fota: Sputnik

Pra samy dramatyčny hod isnavańnia Dziaržaŭnaj karcinnaj halerei, 1941-y, raspaviadaje zała-instalacyja pad nazvaj «Rabavańnie». Tut uvahu adrazu pryciahvajuć pustyja ramy na ścienach.

«Kali niemcy ŭvajšli ŭ karcinnuju halereju, vyrazali karciny z ram, pakavali ŭ valizki i vyvozili, a ramy hetyja zastavalisia, i imi potym uzimku raspalvali piečy halerei. Niemcy abahravalisia mienavita imi, taksama, jak i knihami bahataj biblijateki, jakaja źmiaščała niekalki tysiač tamoŭ», — raspaviadaje Nadzieja Usava, adna z kuratarak vystaŭki.

Pustyja ramy na vystaŭcy. Fota: telehram-kanał Biełprescentra
Instalacyja, jakaja pakazvaje praces razrabavańnia kalekcyi Dziaržaŭnaj halerei niemcami. Fota: telehram-kanał Biełprescentra

Z pačatkam vajny Michałap rychtavaŭ kalekcyju da evakuacyi, ale nie zdoleŭ vyvieźci. Zatoje całkam zmahli vyvieźci ź Minska archivy NKUS i NKDB. U savieckich uładaŭ byli svaje pryjarytety.

U zale «Rabavańnie» tranślujecca dakumientalny film pra naviedvańnie Himleram Minska ŭ žniŭni 1941 hoda. Mienavita paśla hetaj padziei byŭ addadzieny zahad ab adpraŭleńni kalekcyi lepšych tvoraŭ u Hiermaniju. Ekspanaty vyvozilisia płanamierna ŭ niamieckija harady — Kionihśbierh, Frankfurt-na-Majnie, Miunchien. Budynak mastackaj halerei zachopniki abstalavali pad kamiendaturu i pastoj niamieckich aficeraŭ.

Etykietka z fotazdymkam stračanaj u čas vajny karciny «Pieradača vopytu» Valancina Vołkava. Fota: Sputnik

Admysłovuju navukovuju kaštoŭnaść ujaŭlaje stvoranaja na asnovie fatahrafij i katałohaŭ taho času prezientacyja «Zastalisia tolki na fatahrafijach».

Adradžeńnie

Treciaja zała nazyvajecca «Adradžeńnie». Tut raźmieščany tolki tyja tvory, jakija byli zakupleny ŭ 1944 hodzie, praź niekalki miesiacaŭ paśla vyzvaleńnia Minska. Hetyja karciny nabyvalisia biez nadziei na toje, što staraja kalekcyja kali-niebudź vierniecca.

Zhodna z Vopisam strat, składzienym paśla vyzvaleńnia Minska ŭ 1944 hodzie, hałoŭnaja mastackaja halereja BSSR straciła 223 tvory ruskaha žyvapisu, 32 — zachodniejeŭrapiejskaha, meblu z «Siniaj spalni» Alaksandra II u Zimovym pałacy, 60 abrazoŭ XVI-XVIII stahodździaŭ, 8 słuckich pajasoŭ, 480 pradmietaŭ ruskaha farforu, 800 — zachodniejeŭrapiejskaha, 200 biełaruskich tkanych pałotnaŭ, sotniaŭ tvoraŭ biełaruskich mastakoŭ kanca XIX — pačatku XX stahodździa.

Karciny na vystaŭcy. Fota: telehram-kanał Biełprescentra
Adna z załaŭ vystaŭki. Fota: telehram-kanał Minkultury

Adrazu paśla zaniaćcia biełaruskaj stalicy savieckimi vojskami Mikałaj Michałap, jaki ŭ čas akupacyi źbierahaŭ reštki razrabavanaj kalekcyi, byŭ abvinavačany ŭ stracie fondaŭ i źniaty z pasady. Na pasadu dyrektarki halerei była pastaŭlena Alena Aładava.

Ź jaje imiem źviazanaje adnaŭleńnie muzieja ŭ paślavajenny čas. Mienavita jana inicyjavała ŭ 1949 hodzie budaŭnictva sučasnaha korpusa muzieja pa vulicy Lenina, 20. Halereja adnaviła kolkaść davajennych fondaŭ i atrymała status Dziaržaŭnaha mastackaha muzieja BSSR, ale viartańnie pradmietaŭ mastactva z roznych krynic prachodziła jašče kala paŭstahodździa.

Viartańnie

U apošniaj zale «Viartańnie» pradstaŭleny karciny z davajennych fondaŭ muzieja, jakija ŭdałosia viarnuć paśla vajny. Viarnuć udałosia niašmat, usiaho tolki 1/8 častku ad taho, što kaliści mieli.

«Jany źjaŭlajucca honaram našaj kalekcyi. Heta i partrety ź Niaśviža, i tvory Michaiła Filipoviča, i abrazy biełaruskija, i mnohija partrety znakamitych minčan, u tym liku ŭładalnikaŭ i zasnavalnikaŭ hatela «Jeŭropa». Mnohija tvory vystaŭlajucca ŭpieršyniu. A ŭvohule ŭsio ž jość nadzieja, što my znojdziem niešta jašče. My navat padrychtavali prezientacyju, dzie stračanyja tvory adlustravany ŭ presie taho času», — adznačyła Nadzieja Usava.

«Mora. Ałušta» Siarhieja Malucina pieršaj viarnułasia ŭ Dziaržaŭnuju karcinnuju halereju. Fota: Sputnik

Na vystavie pradstaŭlena i pieršaja viernutaja karcina — heta nievialikaje žyvapisnaje pałatno Siarhieja Malucina (1859-1937) «Mora. Ałušta», napisanaje ŭ 1906 hodzie. Hetaja karcina była viernutaja ŭ halereju 9 śniežnia 1944 hoda.

Usiaho na vystaŭcy pradstaŭlena kala 200 tvoraŭ z usich fondavych kalekcyj Nacyjanalnaha mastackaha muzieja i dakumienty Nacyjanalnaha histaryčnaha muzieja Respubliki Biełaruś, Nacyjanalnaj biblijateki i inšych ustanoŭ.

Naviedać ekspazicyju možna da 20 studzienia.

Vierahodna, što praviadzieńnie vystaŭki «Straty i viartańni» častkova pradyktavana žadańniem vystavić novy rachunak Hiermanii za škodu, naniesienuju Biełarusi ŭ čas vajny i akupacyi. Pra takoje žadańnie biełaruskich uładaŭ zajaŭlali nie adnojčy.

Niadaŭna Minkultury zaćvierdziła Pieralik kulturnych kaštoŭnaściej, pieramieščanych z terytoryi BSSR u hady Vialikaj Ajčynnaj vajny i jakija padlahajuć viartańniu, jaki byŭ składzieny pa inicyjatyvie Hienprakuratury. Ciapierašniaja vystaŭka vyhladaje častkaj hetaj palityčnaj kampanii.

«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny

PADTRYMAĆ

Kamientary4

  • Jefrasińnia
    07.11.2024
    A što maskali ŭžo viarnuli moj kryž ?
  • Imia
    07.11.2024
    Viartać svajo treba nie tolki z zachadu, a taksama i z rasiei, bo ŭ maskoŭskich i picierskich muzejach i archivach šmat našaha, što maskavity skrali i vyvieźli.
  • Ups
    07.11.2024
    Usie viedajuć, dzie treba šukać bolšuju častku skradzienaha- niedzie na ŭschod ad Smalenska.

«Na što pavinna pajści Rasija? Pažadana na try litary». Na sustrečy z Šolcam Zialenski nie byŭ dypłamatyčnym24

«Na što pavinna pajści Rasija? Pažadana na try litary». Na sustrečy z Šolcam Zialenski nie byŭ dypłamatyčnym

Usie naviny →
Usie naviny

Biełarusa, jakoha zatrymali na pratestach u Hruzii, vyzvalili ź SIZA2

Oksfardski słoŭnik nazvaŭ słovam hoda «zaśmiečvańnie mozhu»

Hałoŭčanka patłumačyŭ, čamu padaje biełaruski rubiel13

Trahičnaja sutyčka na futbolnym matčy ŭ Hviniei zabrała žyćci kala 100 čałaviek

Śvietłavy abjekt u vyhladzie NŁA źjavicca ŭ Minsku da navahodnich śviataŭ

Palicyja znoŭ razahnała akcyju ŭ centry Tbilisi1

Bielhija stała pieršaj krainaj u śviecie, jakaja pryraŭniała rabotnic seks-industryi da zvyčajnych pracoŭnych

Džo Bajden pamiłavaŭ svajho syna28

Na terytoryi Polščy paškodžany naftapravod «Družba»2

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

«Na što pavinna pajści Rasija? Pažadana na try litary». Na sustrečy z Šolcam Zialenski nie byŭ dypłamatyčnym24

«Na što pavinna pajści Rasija? Pažadana na try litary». Na sustrečy z Šolcam Zialenski nie byŭ dypłamatyčnym

Hałoŭnaje
Usie naviny →