U haradach sustrakajecca ŭsio bolš babroŭ. Ci niebiaśpiečnyja jany dla ludziej?
Čytačka «Jeŭraradyjo» napisała ŭ redakcyju: «Hulajučy siamjoj uzdoŭž Śvisłačy, my časta bačym pa bierahach raki babroŭ. Čamu ich tak šmat u stalicy i ci mohuć jany nieści niebiaśpieku dla čałavieka?» Kab dać adkaz na hetyja pytańni, vydańnie źviarnułasia da śviedčańniaŭ śpiecyjalistaŭ.
Kali babroŭ vymajuć — ich zabivajuć
«Lubaja dzikaja žyviolina moža być niebiaśpiečnaj, — papiaredžvaje načalnik upraŭleńnia bijałahičnaj i łandšaftnaj raznastajnaści Minpryrody Piatro Nikałajenka. — Kali babior nie chvory, jon nie palezie da čałavieka, a chutčej uciače ad jaho. Ale aściarožnaść nie zaškodzić. Trymajciesia dalej ad babroŭ i nie padpuskajcie da ich dziaciej».
Pa słovach śpiecyjalista, kali čałaviek ličyć, što babroŭ zanadta šmat i jany niečym škodziać (naprykład, hryzuć drevy abo budujuć płaciny, ad čaho paśla padtaplajucca damy), jon moža napisać zajavu ŭ rajonnuju administracyju. Čynoŭniki nakirujuć da raki kamisiju, jakaja pravieryć situacyju i składzie akt. Zatym, u vypadku nieabchodnaści, babroŭ «vymajuć» — z dazvołu Minpryrody i Akademii navuk.
«My ničoha nie robim biez uzhadnieńnia z navukoŭcami, — zapeŭnivaje śpiecyjalist. — Rehulavać papulacyju dazvalajecca vosieńniu (paśla 1 vieraśnia) i zimoj, tak što ciapier nichto hetym zajmacca nie budzie.
Viasnoj babry razmnažajucca, i ich šmat usiudy. U aznačany čas na ich dazvalajecca palavać, ale, zrazumieła, nie ŭ nasielenych punktach. Vychad ź situacyi ŭ horadzie — heta vyjemka babroŭ, a vyjemka, jak vy razumiejecie — heta zabojstva. Babroŭ nichto nie zabiraje i nikudy nie advozić».
Pakusać nie pakusajuć, ale…
«Čym bližej da horada — tym dalej ad pryrodnych vorahaŭ, — tak tłumačać ekołahi pryčynu ŭrbanizacyi babroŭ. — Pakolki ŭ horadzie niama vaŭkoŭ, jakija rehulujuć ich kolkaść u dzikaj pryrodzie, babroŭ stanovicca bolš, u tym liku i ŭ stalicy».
Bijołah Vitalina Łabanava raskazvaje, što za apošnija hady babroŭ u Biełarusi stała sapraŭdy šmat. Taksama šmat andatraŭ, na jakich babry vielmi padobnyja.
Vitalina Łabanava. Fota z asabistaha archiva
U saviecki čas palavańnie na hryzunoŭ było vielmi papularnym, bo karystalisia popytam babrovyja šapki i «babrovy strumień» — rečyva z pryanalnych załoz žyvioły. Ale paśla raspadu SSSR cikavaść da babroŭ siarod palaŭničych patrochi zhasła.
«Niekatoryja śpiecyjalisty ličać, što babroŭ treba častkova likvidavać, tamu što jany mohuć škodzić sielskaj i lasnoj haspadarkam, — kaža surazmoŭca «Jeŭraradyjo». — Ty nie zahadaješ babram, dzie budavać płaciny, a dzie nie. Jany heta robiać jak zachočuć, praz što časam mohuć «vylatać» lasy i navat źmianiacca rečyščy rek.
Tamu — tak, sapraŭdy tearetyčna mahčyma, što ŭ peŭnaj rehulacyi papulacyi jość nieabchodnaść. Ale naohuł babry nie ŭjaŭlajuć asablivaj niebiaśpieki dla čałavieka.
Praŭda, varta mieć na ŭvazie: kali vy budziecie chadzić pa płacinie, to možacie pravalicca ŭ jakuju-niebudź babrovuju chatku abo ŭ naru. Napeŭna, heta adzinaja prablema. Nory mohuć być davoli doŭhimi, tamu jość vierahodnaść złamać nahu».
Ci možna nie zabivać babroŭ?
«Daśledavańni pakazvajuć, što babrovyja płaciny spryjajuć ačyščeńniu rek, zapavolvajuć vymyvańnie minierałaŭ z hleby i źmianšajuć donnuju i bierahavuju eroziju, — praciahvaje Vitalina Łabanava. — Tak što prysutnaść babroŭ dabradziejna adbivajecca na žyćci mnohich nasielnikaŭ lesu, asabliva — chachul, norak, vydraŭ i vadapłaŭnych ptušak».
Pa słovach śpiecyjalistki, uva mnohich krainach Jeŭropy, dzie babry mahli b žyć vielmi kamfortna, hetych žyviołaŭ vielmi mała.
«Pry bolš spryjalnaj situacyi biełarusy mahli b prapanavać prahramu reintradukcyi babroŭ u krainy ES. Na žal, siońnia zajmacca hetym nichto, chutčej za ŭsio, nie budzie. Biełarusam lahčej prosta «rehulavać» častku papulacyi.
Da taho ž dumaju, što hetaja pracedura nie z tannych, jak i luby prajekt reintradukcyi. Tearetyčna prapanoŭvać možna, ale pakul jašče nichto nie prosić», — reziumuje bijołah.
Biez babroŭ nie było b Biarezinskaha zapaviednika
Łabanava raskazvaje, što historyja z babrami ŭ Biełarusi davoli cikavaja. Da 20-ch hadoŭ XX stahodździa babry ŭ nas praktyčna źnikli. Vučony Anatol Fiadziušyn vypraviŭsia ŭ ekśpiedycyju i znajšoŭ ledź nie apošniuju papulacyju babroŭ, jakaja zastałasia ŭ Biełarusi.
Na miescy znachodki arhanizavali pryrodnuju achoŭnuju zonu, jakaja paźniej stała Biarezinskim zapaviednikam. Tut račnych babroŭ razvodzili i potym raśsialali pa ŭsim Savieckim Sajuzie.
«Biarezinski zapaviednik staŭ pieršaj pryrodaachoŭnaj terytoryjaj u Biełarusi, nie ličačy Biełaviežskaj puščy, jakaja była palaŭničymi ŭhodździami z časoŭ vialikich kniazioŭ litoŭskich. Ale aficyjna na terytoryi BSSR heta była pieršaja pryrodaachoŭnaja terytoryja, jakaja źjaviłasia dziakujučy babram».
HUBAZiKu zabaranili publikavać «pakajalnyja videa». Ciapier jany vystaŭlajuć «pakajalnyja aŭdyja»3
HUBAZiKu zabaranili publikavać «pakajalnyja videa». Ciapier jany vystaŭlajuć «pakajalnyja aŭdyja»
Viarnuŭsia z vajny, uładkavaŭsia ŭ Varšavie, pasvaryŭsia z usimi — i źnik. Pryjacieli pra eks-kalinoŭca Maksima Ralko, jakoha zatrymali ŭ Biełarusi1919
Kamientary
tak i było. zachaciełasia mužu pahladzieć na babrovy vostraŭ. pierajšoŭ babrovuju płacinu i na vostravie pravaliŭsia nahoj pa samaje nie budu kazać što. štany tresnuli ŭ tym miescy. viartajecca i kaža - prykidvaju - siadziać takija babry, abiedajuć, jak raptam źvierchu takoje niešta hetkaje...