Zabiŭ kuratara ad KDB, pravioŭ 20 hadoŭ u turmach — historyja žyćcia palitemihranta Siarhieja Panamarova
Los 72-hadovaha Siarhieja Panamarova pakručasty i poŭny ciomnych plamin. Tracinu svajho žyćcia jon pravioŭ u niavoli. Źviedaŭ paradki ŭ rasijskich, biełaruskich i navat polskaj turmach. Dva dziasiatki hadoŭ tamu pierajšoŭ u apazicyju da Łukašenki, vydavaŭ nievialikuju hazietu «Bojki Kleck». Hety zaniatak prasłaviŭ jaho, ale i pryvioŭ u emihracyju. «Naša Niva» raskazvaje zachaplalnuju historyju žyćcia Siarhieja Panamarova.
Pieršy raz sieŭ za bojku z supracoŭnikam vajenkamata
Siarhiej Panamaroŭ ź siamji represavanych krymskich tataraŭ. Jon ličyć, što savieckaja ŭłada i kamunisty złamali jamu žyćcio. U 1944-m dzieda i dźviuch jaho dačok sasłali ŭ Sibir — na Sajany. Tam Siarhiej i naradziŭsia. Žyli jany ŭ hornym aule z tuvincami.
Pa śmierci Stalina, u 1953-m, maci Siarhieja vyprasiła dazvoł «spuścicca z hor» u Abakan.
U tahačasnaj stalicy Chakasii było šmat ssylnych tataraŭ, finaŭ, pavołžskich niemcaŭ, kalek-frantavikoŭ. Za palohku žančyna miełasia vyračysia proźvišča, nacyjanalnaści i nie raziavać rot.
Zapałochanaja žančyna maŭčała, a syn dajmaŭ pytańniami ab losie baćki i ab tym, čamu ŭvohule siamja apynułasia ŭ ssyłcy.
«Maci płakała i nakazvała maŭčać, a to kaniec budzie!» — zhadvaje Siarhiej.
Pra žyćcio na čužynie jon daviedaŭsia ad starejšaj siastry. Jana raskazała, što baćku na palavańni zžor bars. Paśla hetaha dzied chacieŭ uzarvać abiedźviuch dačok i ŭnuka. Žančynam udałosia vyprasić u staroha paškadavać ich. Dzied tady ŭzarvaŭ siabie.
Siarhiej ros svaim rozumam biez kumiraŭ. Za naturlivy charaktar jamu ŭsiudy pierapadała. Kali chłopcu było 4 hady, maci vyjšła zamuž. Ajčym, pa słovach surazmoŭcy, ździekavaŭsia ź jaho.
Padletkam na skradzienyja ŭ babci 1000 rubloŭ Siarhiej kupiŭ strelbu i chacieŭ zabić kryŭdziciela, ale nie vyjšła. Byŭ aryštavany. Prysudzili 3 hady «małaletki». Ź ich adsiedzieŭ dva.
Z hetaha kryminalnaha epizodu i pačałasia niavolnickaja historyja Panamarova. Adsiedzieŭšy šasnaccacihadovym, jon vypraviŭsia ŭ śviet. Kateharyčna admaŭlaŭsia iści ŭ vojska.
«U 1971-m pryjšła pozva z vajenkamata. Ja zajaviŭ, što ŭ vojska nie pajdu. Major pryhraziŭ, što tady pajdu ŭ turmu. Ja ŭdaryŭ aficera. Skandał. 4 hady łahieraŭ», — kaža emihrant.
Zabiŭ čekista
Pa vyzvaleńni Panamaroŭ asieŭ u Taljaci. Tam prafiesijna zaniaŭsia malavańniem. Malavaŭ jon z malenstva.
Maci nakazvała nie tracić hrošy na «niepatrebščynu», a syn na aščadžeńni nabyvaŭ farbu. Jaho raboty publikavaŭ navat maskoŭski časopis.
«Byŭ pierśpiektyŭnym mastakom, i mianie ŭziali ŭ majsterni Mastackaha fondu Rasii. Zarablaŭ vialikija hrošy. Prymušali ŭstupać u partyju, ja adkazvaŭ, što «nie hodny». Tamu mnie, biespartyjnamu, nie davali prafiesijnaj majsterni, davodziłasia arandavać», — zhadvaje jon.
Siarhiej znaŭsia z zamiežnikami, ad jakich mieŭ mahčymaść pradavać «zahraničnyja šmotki». Padpracoŭvaŭ malavańniem abrazoŭ.
Panamaroŭ kaža, što stajaŭ na ŭliku ŭ KDB i byŭ abaviazany dakładać ab siabrach i suviaziach z zamiežnikami. Za admovu pabyvaŭ u psichijatryčnaj lakarni.
Z Pavołža ad čekistaŭ uciok u Sajany, ale jaho adšukali. Prystavili kuratara, jakoha 27 kastryčnika 1979 hoda Siarhiej zabiŭ.
«Z aficeram spačatku my chutka damovilisia — ja davaŭ jamu hrošy i jon mianie nie treciravaŭ, ale paźniej staŭ patrabavać jašče i dziaŭčat. Ja admoviŭsia i pasprabavaŭ syści ź jaho kvatery. Zaviazałasia bojka, i ja ŭdaryŭ čekista jahonym ža nažom», — apaviadaje jon pra zdareńnie.
Za zabojstva z asablivaj žorstkaściu prakuror patrabavaŭ prysudzić Panamarovu rasstreł.
Paŭhoda jaho ŭtrymlivali ŭ kamiery dla śmiarotnikaŭ.
Ale ŭrešcie prysudzili 12 hadoŭ źniavoleńnia. U 1989-m niečakana vyzvalili.
Cieły zabitych zekaŭ prabivali łomam
Ahułam Panamaroŭ adsiedzieŭ u Rasii i Biełarusi amal 20 hadoŭ.
Piešyja dźvie chodki adbyvaŭ ŭ sibirskich zonach, uźviedzienych jašče ŭ hułahaŭskija časy. 2,5 hoda prabyŭ u karcarach i adzinočnych kamierach. Z 95 kiłahramaŭ schudnieŭ da 56-ci.
Pa jaho słovach, kab vyžyć u tych kałonijach, treba było ŭmieć baranić siabie i svaju «maleńkuju svabodu», a taksama «imhnienna vyznačać svajo miesca, siłu hałoŭnaha supiernika». I hałoŭnaje — spadziavacca tolki na siabie.
«Krok naleva, ci naprava — i ty ŭ «pietušatniku». Abo trupam płyvieš pa stužcy ŭ jamu, u jakoj spalvali draŭlanyja adychody. Jana hareła niaspynna, a hasili jaje, kali treba było vyciahnuć zabitaha zeka — achviaru niavolnickich razborak», — raskazvaje Siarhiej.
Panamaroŭ źviedaŭ paradki ŭ «čyrvonych» i kryminalnych «čornych» zonach. Byŭ śviedkam niavolnickich buntaŭ.
Pa słovach Panamarova, adzin ź ich adbyŭsia ŭ krasnajarskaj kałonii №14 u 1981 hodzie. Pra jaho amal ničoha nieviadoma. Z asudžanych byli ŭziatyja padpiski ab nierazhałošvańni. Tady było zabita 79 źniavolenych.
«Ich cieły z zony vyvozili na saniach. Pierad bramaj łomam prabivali im hrudzi. Praviły abaviazvali «praščupvać», ci žyvyja kryminalniki. Byvali vypadki, kali mierćviaka padmianiali, i tak zeki ŭciakali. Tady maroz byŭ -50 hradusaŭ. Cieły pramierźli, i ŭdary łoma raznosilisia pa łahieru», — zhadvaje były siadzielec.
«Žonka prahałasavała za Zianona, a ja, durań, — za Łukašenku»
Panamaroŭ, bajučysia pomsty KDB, źjechaŭ u Biełaruś. U Vierchniadźvinsku sustreŭ razvał Savieckaha Sajuza. Tam ža abzavioŭsia novaj siamjoju. Pracavaŭ mastakom-ramieśnikam. Žonka była advakatkaj. Na žyćcio nie narakali.
«Nadyšoŭ 1994, pajšli vybirać prezidenta. Žonka prahałasavała za Zianona [Paźniaka], a ja, durań, — za Łukašenku», — pryznajecca jon.
Z prychodam da ŭłady Łukašenki žyćcio Panamarovych pačało sypacca.
Siarhieju daviałosia skasavać ramieśnickuju licenziju, bo źmianilisia praviły i sumlenna pracavać było niemahčyma. Pradaŭšy majomaść, siamja pierabralisia pad Minsk.
U 1997-ym dekretam Łukašenka zabaraniŭ pryvatnuju advakaturu. Advakataŭ pryviazali da Ministerstva justycyi. «Žonka płača, ja zły», — zhadvaje Siarhiej.
U 1997 hodzie Panamaroŭ traplaje znoŭ u kryminalny zamies.
Jon z synam pracavaŭ u Raŭbičach na stajni biznesoŭca Viktara Markava. Siarhiej nastojvaje, što pradprymalnik byŭ źviazany z mafijaj i mieŭ suviazi ŭ milicyi. Nie raspłačvaŭsia z rabotnikami dy zajmaŭsia finansavymi machinacyjami.
«Ja šmat čaho viedaŭ pra niezakonnyja dziejańni Markava. Z žonkaj źviartalisia ŭ milicyju, ale tam skazali: «Panamaroŭ, ciabie jašče nie zarezali? Jak zarežuć — pryjdzieš!» — apaviadaje Siarhiej.
Tady Panamaroŭ źviarnuŭsia ŭ presu. Niezadoŭha da sustrečy z žurnalistkaj haziety «Imia» jaho schapili i 17 dzion utrymlivali ŭ sutareńniach rajonnaj milicyi. Adšukaŭ niavolnika Aleh Ałkajeŭ pa prośbie žonki.
Urešcie Siarhieju inkryminavali chulihanstva i adpravili ŭ kałoniju na 4 hady. Vyzvalili pa amnistyi ŭ 2000-ym.
«Vyrvaŭšysia na volu, vyrašyŭ dapamahčy razumniejšym ludziam zrynuć režym Łukašenki», — havoryć Siarhiej.
Jon kaža, što ŭ 2005 hodzie ŭ jaho niezakonna zabrali meblevy cech. Akramia taho, naviesili vializny štraf pa niekalkich pazovach. I tak zrabili ź jaho biazdomnika.
U toj čas Siarhiej uziaŭsia vydavać biuleteń «Bojki Kleck». Administravaŭ sajt «Moj Kleck».
Za piać hadoŭ pabyvaŭ fihurantam 9 kryminalnych spraŭ, sabraŭ bolš za 50 administracyjnych pratakołaŭ. Jaho vinavacili ŭ źniavazie čynoŭnikaŭ. Byvała, što ź niekatorymi ŭdavałasia załahodzić kanflikty.
«Zrazumieŭ, što [napieradzie] znoŭ nary, prablemy siamji. Siabry paraili ŭciakać. Tamu z 8 žniŭnia 2010 hoda ja ŭ emihracyi. U Polščy paprasiŭ palityčnaha prytułku», — adznačaje surazmoŭca.
Kali Panamaroŭ byŭ za miažoj, u Biełarusi ŭ jaho apisali majomaść.
«Niaŭžo turemščykaŭ nielha padkupić»
U Polšču Panamaroŭ pryjechaŭ u 58 hadoŭ. U takim uzroście jamu ciažka było znajści pracu, tamu dziesiać hadoŭ zarablaŭ nieaficyjna.
U 2012-ym u jaho zdaryŭsia kanflikt ź miascovym pradprymalnikam praź niaspłačany zarobak.
Kab źviarnuć uvahu na niespraviadlivaść, emihrant spaliŭ dva katedžy biznesmiena. Jamu pahražała da 10 hadoŭ źniavoleńnia, ale ŭ polskaj viaźnicy jon prabyŭ tolki 5 miesiacaŭ.
Polskija turmy — dziciačy sadok u paraŭnańni z Rasijaj i Biełaruśsiu, adznačaje jon.
«U polskaj turmie niama «kuma» (načalnika apieratyŭnaj častki kałonii. — «NN»), a jość vychavalnik. Kalidornyja, jak i administracyja, staviacca da źniavolenych pavažliva i biez pahardy», — dadaje palituciekač.
U polskaj viaźnicy Panamaroŭ na 380 staronkach apisaŭ pienitencyjarnyja sistemy Rasii, Biełarusi i Polščy. Na apublikavańnie svaich miemuaraŭ u jaho niama srodkaŭ.
Siarhieja nie kłapocić, jakoj jon nacyjanalnaści. Pryznajecca, što za ruskuju movu jamu čaściakom pierapadaje, adnak admaŭlacca ad jaje nie źbirajecca. Kaža, što na joj vyras.
Jamu padabajecca «piavučaja biełaruskaja i miakkaja ŭkrainskaja movy, ale vyvučyć ich u 72 hady nie zdolny». Zatoje z voknaŭ polskaj kvatery vyviesiŭ ukrainski i bieł-čyrvona-bieły ściahi.
Adsutnaściu źviestak pra los palitviaźniaŭ Siarhiej šakavany.
«Kryminalniki majuć bolš pravoŭ, čym našy niavolniki. Jany adharodžanyja nie tolki kalučym drotam, ale pazbaŭlenyja pieradač, listavańnia, advakataŭ. A biełaruski narod zapałochany i biaśsilny», — emacyjna vykazvajecca były źniavoleny.
Jon nie vieryć, što nielha padkupić «viertuchajaŭ» ci turemnych miedykaŭ, kab ad ich atrymać viestku pra palitviaźniaŭ.
Jak prykład pradažnaści turemščykaŭ zhadvaje, jak jamu ŭdavałasia zakazvać harełku i narkotyki nie tolki z rasijskich, ale i ź biełaruskich kałonij.
U Biełarusi jon siadzieŭ na Vaładarcy i ŭ vaŭkavyskaj kałonii z byłym meram Niaśviža, namieśnikam Minskaha traktarnaha zavoda, niamała było kamiersantaŭ. Palityčnych, kaža, u toj čas jašče nie było.
«U viartańnie na radzimu i pieramieny nie vieru»
U emihracyi Panamaroŭ žyvie 14 hadoŭ. Z žonkaj pierad uciokami ź Biełarusi jamu daviałosia raźvieścisia. Jana adbyła chatniuju chimiju i ciapier nievyjaznaja. Syna i ŭnuka nie ryzykuje zaprašać, bo pa viartańni na radzimu ich mohuć aryštavać.
Sa svajho žyćcia vykraśliŭ zambavanych rasijskaj prapahandaj siastru i syna ad pieršaj žonki.
U Polščy na staraść atrymaŭ dvuchpakajovuju kvateru. U joj žyvie z sabakam Flintam, jakoha ŭratavaŭ ščaniukom. Pieranios dźvie apieracyi.
«Maju svoj padvorak i sadok. Niama zuboŭ, z nahami prablemy, byvaje, što kružycca hałava. Adno vucha hłuchoje. Zastalisia mocnymi ruki i serca», — apaviadaje Siarhiej.
Usim svaim nutrom, pryznajecca jon, choča viarnucca na radzimu, ale razumieje, što pamirać jamu daviadziecca na čužynie. U łukašenkaŭskuju Biełaruś palitemihrantu darohi niama.
«Mianie šukali ŭ žonki, u syna ŭ Klecku, a taksama ŭ Rasii, u siastry cełych 10 hadoŭ», — adznačaje jon.
Na jaho pohlad, biełarusy biazdumna addali svabodu ŭ łapy Łukašenki ŭ 1994 hodzie. A z 2001-ha zmarnavali mahčymaści zrynuć režym — «bajaźlivaściu, prahnaściu, pradažnaściu lidaraŭ, pacałunkami z AMAPam, vyhukami «milicyja z narodam!» dy kvietkami.
«Nadziei na viartańnie i pieramieny na radzimie pry maim žyćci niama, — padsumoŭvaje Siarhiej. — Ja zakansiervavaŭ svaju dušu i serca ad letucieńniaŭ i bolu. Prosta dažyvaju sa svaim siabram Flintam svajo žyćcio na emihracyi».
Siarhiej Panamaroŭ dahetul z baradoj. Jon pastanaviŭ, što zholić jaje, kali nie budzie Łukašenki. Administracyja polskaj viaźnicy z razumieńniem pastaviłasia da pazicyi źniavolenaha i nie nastojvała, kab barady nie było.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
Katavańni palityčnych u IČU: «Byvałyja zeki škadujuć i dzielacca čym mohuć»
-
«Jana nie ŭ turmie, a na śpiecdačy KDB!» Kanśpirołahi nakinulisia na Kaleśnikavu
-
«Jak ludzi na takoje viaducca? Dy vielmi prosta». Raspoviedy biełarusaŭ, jakija pracavali telefonnymi ašukancami
-
Aleksijevič pra maršy pratestu: Ciapier było b bolš žorstka, była b kroŭ. A tady my dumali, što heta śviata
Kamientary
"U Polščy na staraść atrymaŭ dvuchpakajovuju kvateru. U joj žyvie z sabakam Flintam, jakoha ŭratavaŭ ščaniukom. "
https://d3kcf2pe5t7rrb.cloudfront.net/336831