Mova33

«Chaj chto-niebudź užo narešcie skaža: treba vyvučać biełaruskuju jak zamiežnuju movu»

Juryst Narodnaha antykryzisnaha ŭpraŭleńnia Michaił Kiryluk ličyć, što nie varta spadziavacca na raptoŭnaje abudžeńnie «biełaruskaj» kryvi, a treba rabić ź siabie biełarusa štodzionnymi namahańniami. Jak heta atrymlivajecca kankretna ŭ jaho, jon raskazaŭ vydańniu BG.Media.

Michaił Kiryluk

Dzieci za miažoj vučać movu dziaržavy znachodžańnia značna chutčej za darosłych. Kahości heta pužaje: maŭlaŭ, dzieci emihrantaŭ asimilujucca i ŭžo nikoli nie buduć biełarusami. Situacyju ŭskładniaje toje, što i baćki čaściej za ŭsio nie byli biełaruskamoŭnymi, a stali pierachodzić na rodnuju movu ŭ apošnija burnyja hady, časam užo ŭ emihracyi.

Pryblizna z takimi prablemami sutyknuŭsia Michaił Kiryluk, juryst NAU, jaki taksama pracuje ŭ mižnarodnaj IT-kampanii. Michaił žyvie ŭ Polščy z 2020 hoda. U jaho dvoje dziaciej: 10-hadovy syn i 6-hadovaja dačka. Juryst raskazaŭ, što dapamahaje jamu padtrymlivać biełaruskamoŭnaje asiarodździe dla siabie i dziaciej, i čamu jon ličyć, što ŭ spravach biełaruskaści treba pakładacca nie na cudy, a na štodzionnyja namahańni. 

Michaił Kiryluk. Fota sa staronki ŭ fejsbuku

Sistemnaść vyvučeńnia movy

— Ciapier jość vialikaje kamjunici, jakoje ličyć, što možna heta zrabić (pierajści na biełaruskuju. — Red.) lohka i imhnienna, i ŭvohule čamu heta nie robiać 9 miljonaŭ ludziej, jany durnyja ci što? Ale ž 200 hadoŭ rusifikacyi — nie prostaja reč. Heta jak uziać i skazać usim myškam pieratvarycca ŭ vožykaŭ. Ja ŭśviedamlaju dla siabie, što dla hetaha treba rabić mientalnaje namahańnie. 

Na pracy ja vykarystoŭvaju anhielskuju i polskuju movy, i mnie kožnaje pieraklučeńnie — z anhielskaj na polskuju, na ruskuju ŭ pryvatnaj razmovie z kimści, potym na biełaruskuju — patrabuje vysiłkaŭ. 

Nie treba čakać, što niejkaja tam kroŭ pračniecca, i ŭ ciabie źjavicca słoŭnikavy zapas i razumieńnie hramatyki cudam, jak u kino, — padklučyŭsia da biełaruskamoŭnaj matrycy i viedaješ kunh-fu — treba vyvučać biełaruskuju jak zamiežnuju movu. Chaj heta chto-niebudź užo narešcie skaža.

Ja dumaju, dla bolšaści biełarusaŭ vyvučać biełaruskuju movu — heta vysiłki jak pry vyvučeńni zamiežnaj movy. Treba da hetaha tak i padychodzić. Kali ty ŭ heta inviestuješ čas, siły, to ŭ ciabie niama rasčaravańnia, što ty nie atrymaŭ imhniennaha vyniku. Kali ty vyvučaješ movu ŭ emihracyi, to adnosišsia spakojna: hod pažyŭ — A1, hady dva pažyŭ — A2, hady try — V1, a moža, užo i V2. Nielha čakać V2 praz paŭhoda.

Supracoŭnictva z «Biełsatam» 

Ź biełaruskaj movaj asabista mnie dapamoh «Biełsat», tamu što jany svaimi intervju zahaniali mianie ŭ biełaruskamoŭnaje asiarodździe. Prymusam biełarusizavali. Pierakładali maje artykuły, intervju, źviartalisia da mianie pa-biełarusku. Ja jak čałaviek z kansałtynhu, klijentaaryjentavany, zaŭsiody starajusia razmaŭlać na movie surazmoŭcy. I ja patrochu, patrochu padciahvaŭsia.

 

Supolnaść

Jašče adzin moj siabar, taksama praŭnik, syhraŭ dobruju rolu. Nu i, viadoma, paŭpłyvała toje, što pačałasia vajna, — šmat chto z majho asiarodździa staŭ pierachodzić na biełaruskuju movu, i heta dadało supołki.

Bo, naprykład, kali ja žyŭ u Biełarusi da 2020-ha, u mianie było tolki dva znajomych čałavieki z tysiačy kantaktaŭ u telefonie, jakija sistemna razmaŭlali pa-biełarusku. Ja razmaŭlaŭ ź imi.

A tut ich kolkaść pavialičyłasia, nie viedaju, u 20 razoŭ. Niekalki dziasiatkaŭ čałaviek z majho asiarodździa stała biełaruskamoŭnymi. Heta, mnie zdajecca, za apošnija dziesiacihodździ najvialikšy ŭsplesk cikavaści da biełaruskaj movy — na žal, pa takoj drennaj pryčynie. 

Kali ŭ ciabie źjaŭlajecca bolš ludziej u asiarodździ, jakija razmaŭlajuć pa-biełarusku, heta vielmi palahčaje zadaču. Ja staraŭsia vykarystoŭvać movu z usimi, chto z maich znajomych papierachodziŭ na biełaruskuju paśla 2022 hoda i ŭ pierapiscy, i ŭ vusnych razmovach. 

Dumańnie ad užyvańnia

Čuŭ razmovu ŭ našym ajcišnym openspejsie (ofisnaja prastora bieź pieraharodak i zanavańnia. — Red.): biełaruska dapytvałasia va ŭkrainca: «Čamu ty sa mnoj razmaŭlaješ zaŭsiody ŭkrainskaj? Ty ž na joj nie dumaješ». Jana pa-rasiejsku da jaho źviartałasia.

A ja dumaju: jano pracuje naadvarot. Kali ja, naprykład, daju 40-chvilinnaje intervju «Biełsatu», tłumaču jakoje-niebudź praŭnaje pytańnie pa-biełarusku, ja potym pačynaju dumać pa-biełarusku. Ty nie pačynaješ užyvać ad dumańnia — naadvarot, pačynaješ dumać ad taho, što ŭžyvaješ. Tut niama nijakaha «sakretnaha inhredyjentu»: čym bolš užyvaješ, tym bolš dumaješ, u ciabie pavialičvajecca słoŭnikavy zapas, tamu što ty hladziš u słoŭnik, kab pazbaŭlacca rusizmaŭ, pałanizmaŭ, anhlicyzmaŭ. Heta jak trava raście. Sprava nie niekalkich miesiacaŭ, a, ja dumaju, niekalkich hadoŭ. 

Razmovy ź dziećmi

Kali ja vychoŭvaŭsia ŭ źmiešanym asiarodździ — babula na vioscy, niekatoryja siabry, svajaki byli biełaruskamoŭnyja, nakolki heta mahčyma — to ŭ maich dziaciej zaraz užo takoho kamjunici niama. I pieršaje, što ja zrabiŭ, kali jašče byŭ u Biełarusi, u 2020 hodzie, — adpraviŭ syna ŭ biełaruskamoŭnuju škołu. Viadoma, tady pra adjezd nijaki nie dumali. 

Michaił Kiryluk u Varšavie. Fota sa staronki ŭ fejsbuku

Kali daviałosia źjechać, pieršy čas uvohule było nie da taho: imknulisia adaptavacca na novym miescy, vyvučyć polskuju. Viadoma, dzieci chadzili ŭ polskuju škołu i polski dziciačy sadok. Potym ja ŭbačyŭ, što prablem z kamunikacyjaj na polskaj movie ŭ dziaciej niama, jość tolki ŭ mianie. A dzieci razmaŭlajuć biez akcentu, u ich słoŭnikavy zapas bolšy, vopyt kamunikacyi ŭsmaktany. 

Dzieci časam pytalisia: «Kak eto po-biełaruski?» To bok jany razmaŭlajuć sa mnoj pa-rasiejsku, ale viedajuć, što my ź Biełarusi, i ličać, što razmaŭlajuć pa-biełarusku. Tamu ja pačaŭ im kazać, jak heta pa-biełarusku. Pačaŭ patrochu razmaŭlać ź imi na biełaruskaj movie. Starajusia ich miakka padšturchoŭvać, nie krytykavać, a prosta raskazvać im asablivaści.

Čytańnie pa-biełarusku

Dzieciam kupiŭ biełaruskija knižki. Čytajem pa-biełarusku. Ja zrazumieŭ, što doma nie patrebnaja rasiejskaja litaratura. Chaj budzie polskaja, anhielskaja, biełaruskaja. Usio. 

Jany čytajuć pa-biełarusku, ja im usłych čytaju. Razmaŭlaju ź imi pa-biełarusku nie 100% dnia, u roznyja časy pa-roznamu. U adnyja — adsotkaŭ 20, u inšyja — 80. Zaležyć ad situacyi, niejkaha natchnieńnia. 

Kalandar «Mova volnych»

U nas składana ź miesiacami. Dzicia ŭžo lepš razumieje, što siońnia styczeń ci janvaŕ, čym studzień. Kupiŭ biełaruski adryŭny kalandar, 365 novych słoŭ — i voś my kožny viečar adryvajem listok, čytajem słova. Dzieciam heta cikava, tamu što tam pierakład nie tolki pa-rasiejsku, ale i pa-polsku, i pa-anhielsku. 

Kaniešnie, było b vielmi fajna, kab Duolingo padtrymała biełaruskuju movu, tamu što heta vielmi prasunutaja aplikacyja. Ja tam polskuju vyvučaju, dzieci — anhielskuju. Kali b tam źjaviłasia biełaruskaja, heta b spraščała značna pierachod na jaje.

Kalandar «Mova volnych». Fota z sajta mova365.club
Kalandar «Mova volnych»
Kalandar «Mova volnych». Fota z sajta mova365.club

Biełaruski piarścionak

Jak demanstravać (što ty biełarus. — Red.) — ja dumaju, što nasić kožny dzień vyšyvanku ci bieł-čyrvona-biełaje chudzi budzie nudna. Voś kupiŭ sabie bčb-piarścionak. 

Naša IT-kampanija mižnarodnaja, tut jość ispancy, italjancy, francuzy, mieksikancy, kubincy. Tamu ja starajusia pry razmovach nie paźbiahać temy, što adbyvajecca ŭ našaj krainie. Ja čuŭ, jak adna biełaruska ŭ nas razmaŭlała ź ispancam. Jon u jaje pytajecca, jak pryjechać u Biełaruś. Jana kaža: nu voś, jość biaźviz u pamiežnych zonach na niejkich tam umovach. I ŭsio, bolš ničoha nie kaža.

Ja ŭžo tłumaču hetamu ispancu: voś, hladzi, možaš pajechać u Biełaruś, ale jość niekatoryja asablivaści, jakija tabie treba viedać. Voś takaja ŭ nas palityčnaja situacyja. My parazumielisia, i paśla razmovy sa mnoj jon užo trochi bolš viedaje.

Ja razumieju, čamu hetaja dziaŭčyna adkazvaje byccam by niapoŭna. Nikomu nie chočacca pachodzić z krainy, u jakoj tvorycca dzič, hvałt, złačynstvy. Uskosna byccam by i na ciabie padaje cień. Ale, mnie zdajecca, lepš, kab ludzi viedali pra nas trochi bolš i dobraha, i nie vielmi. Chaj lepš buduć mieć bolš poŭnaje ŭražańnie. 

Kamientary3

  • Valadzimir
    01.02.2024
    [Red. vydalena]
  • DZIACIUK
    02.02.2024
    ŭ chacie 15 hod razmaŭlajem, dziakujučy hetamu šmat siemjaŭ pierajšli taksama , nie cikavimsia ardynskim kantentam  = usie viedajem niekalki EZ movaŭ...
  • Usio prosta
    05.02.2024
    Jak demanstravać, što ty biełarus? Razmaŭlać pa-biełarusku. Nijakija vyšymajki, piarścionki i inšyja atrybuty nie zidentyfikujuć ciabie jak biełarusa

«Pahladzicie, što narabili mužčyny». Maryna Mientusava — pra žančyn, što vyratujuć śviet, pracu ŭ Rasii, asabistaje žyćcio i «Obyčnoje utro»21

«Pahladzicie, što narabili mužčyny». Maryna Mientusava — pra žančyn, što vyratujuć śviet, pracu ŭ Rasii, asabistaje žyćcio i «Obyčnoje utro»

Usie naviny →
Usie naviny

«Kvadrobierstva ŭ Biełarusi isnuje daŭno». Najlepšyja tvity tydnia8

Biełarusy adpačyli ŭ Jeŭropie, patraciŭšy pa 200 jeŭra na čałavieka za 12 dzion1

Tusk choča pastrožyć mihracyjnuju palityku ŭ Polščy, ale aktyŭna pryciahvać pracoŭnyja resursy4

Try malaŭničyja prysiadzibnyja parki, jakija varta naviedać uvosień2

Za apošnija dva dni na biełaruskich mieteastancyjach zafiksavana 11 rekordaŭ ciapła

Łukašenka spadziajecca, što rasijanie znojduć jamu naftu na Homielščynie8

U Hroznym adbyŭsia mahutny vybuch3

«Jany mianie atruciać». Vychodzić kniha z uspaminami Alaksieja Navalnaha1

Zialenski padaryŭ Papu Rymskamu karcinu, pryśviečanuju trahiedyi ŭ Bučy1

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

«Pahladzicie, što narabili mužčyny». Maryna Mientusava — pra žančyn, što vyratujuć śviet, pracu ŭ Rasii, asabistaje žyćcio i «Obyčnoje utro»21

«Pahladzicie, što narabili mužčyny». Maryna Mientusava — pra žančyn, što vyratujuć śviet, pracu ŭ Rasii, asabistaje žyćcio i «Obyčnoje utro»

Hałoŭnaje
Usie naviny →