«Ja svajo ŭžo adbajałasia ŭ 2020 hodzie». Biełarusy, jakija ŭdzielničali ŭ pratestach, raspaviali, čamu praciahvajuć jeździć na radzimu
Siarod emihrantaŭ niamała tych, chto ŭdzielničaŭ u pratestach 2020 hoda, ale praciahvaje pryjazdžać u Biełaruś, kab sustrecca sa svajakami i siabrami abo aformić dakumienty. MOST pahavaryŭ z takimi ludźmi, što ich matyvuje viartacca na radzimu i jak jany aceńvajuć ryzyki svajoj biaśpieki.
Nie mahła prapuścić pachavańnie babuli
Jaŭhienija (imiony hierojaŭ materyjału źmienienyja) zjechała ź Biełarusi ŭ kastryčniku 2020 hoda. Dziaŭčynu zatrymali na adnym ź pieršych mitynhaŭ u žniŭni taho hoda. U SIZA jana padvierhnułasia fizičnamu i psichałahičnamu hvałtu. Paśla vyzvaleńnia pryniała adnaznačnaje rašeńnie ab pierajeździe i była dakładna ŭpeŭnienaja, što ŭ jaje nie ŭźniknie žadańnia kali-niebudź viarnucca na radzimu.
— Da 2023 hoda ja prytrymlivałasia pazicyi, što ryzykavać svajoj biaśpiekaj mohuć albo durni, albo adčajnyja ludzi. U mianie ŭ hałavie nikoli nie było scenaryjaŭ, pry jakich ja viarnusia dadomu i budu žyć tam, jak byccam ničoha nie było. Nie, ja zanadta dobra pamiataju 2020 hod, i heta hvałt i niepavaha da ludziej. Adnak usio ŭ hałavie pieraviarnułasia ŭ adzin dzień — kali mnie patelefanavali i skazali, što pamierła babula, jakaja zajmałasia maim vychavańniem i była ledź nie adzinym blizkim čałaviekam u siamji.
Dziaŭčyna nie razhladała varyjant, pry jakim jana nie zmoža raźvitacca z rodnym čałaviekam. Jana pahavaryła z maładym čałaviekam i skłała płan, pa jakim treba dziejničać u vypadku jaje zatrymańnia.
— Ja pierajechała z maleńkim dziciem, jakoha nie płanavała brać z saboj u Biełaruś. Tamu my z partnioram abmierkavali, što treba rabić pry horšym raźvićci padziej.
Pa-pieršaje, kali ja nie adkazvaju na paviedamleńni na praciahu 24 hadzin, treba vydalić usie maje akaŭnty ŭ sacyjalnych sietkach. Pa-druhoje, napisać advakatu. Pa-treciaje, rastłumačyć synu, što mamina kamandziroŭka, mahčyma, trochi zaciahniecca, tamu mama pryjedzie paźniej.
Da ščaścia, hetyja ałharytmy nie spatrebilisia. Jaŭhienija zmahła viarnucca ź Biełarusi.
— U Miensku ja praviała ad siły try dni. Za hety čas paśpieła pachavać babulu, prybracca ŭ jaje kvatery i pahavaryć z susiedziami.
Było vielmi niečakana daviedacca ad ich, što až da 2021 hoda siłaviki prychodzili da majoj babuli i sprabavali daviedacca, jak u mianie spravy, dzie ja znachodžusia i ci nie źbirajusia pryjechać, kab adviedać jaje. Mnie pra hetyja naviedvańni raniej nichto nie kazaŭ. Mabyć, babula nie chacieła, kab ja lišni raz chvalavałasia.
U lubym vypadku ja rada, što maja pajezdka prajšła ŭ niejkaj stupieni paśpiachova i biazbolna. Ale bolš ja tudy nie pryjedu.
«Mnie zdavałasia, što naviny pra zatrymańni ŭ Biełarusi — fejki»
Alaksandra ŭ 2020 hodzie prymała aktyŭny ŭdzieł u akcyjach pratestu: udzielničała ŭ mnohich mitynhach, malavała płakaty i patrabavała vyzvaleńnia palitviaźniaŭ. Jaje nie zatrymlivali, adnak siłaviki vyklikali dziaŭčynu ŭ miascovy RAUS na razmovu, padrabiaznaści jakoj jana nie vydaje. Praz dva hady Alaksandra pierajechała ŭ adnu z krain Zachodniaj Jeŭropy, adnak letam 2023 hoda vyrašyła pryjechać u Biełaruś.
— Jak takoj mety ŭ mianie nie było. Ja chacieła pravieści svoj dzień naradžeńnia ŭ kole siamji, blizkich i rodnych, — raspaviadaje Alaksandra. — Ja nijak nie aceńvała svaje ryzyki być zatrymanaj siłavikami i naohuł, kali ščyra, pra heta nie dumała.
Dziaŭčyna pryznajecca, što nieadnarazova čuła i čytała historyi pra pravierki telefonaŭ na miažy, pra zatrymańni, ale jaje «padśviadomaść u heta nie vieryła». Zdavałasia, što ŭ realnaści ŭsiaho hetaha nie isnuje.
— Jak by pa-durnomu heta ni hučała, ale mnie zdavałasia, što ŭsio heta fejki. U toj pieryjad ja zaŭvažała, što ŚMI i z taho, i z druhoha boku zanadta mocna raskručvajuć situacyju. U adzin momant u mianie da ŭsich biełaruskich miedyja było praduziataje staŭleńnie, tamu što mnie časam chaciełasia atrymlivać niejtralnuju infarmacyju. A tady i ŭ dziaržaŭnych biełaruskich ŚMI, i ŭ niezaležnych było šmat pierahibaŭ. Tak ja straciła da ich davier, i mnie zdavałasia, što ŭ realnaści nijakich zatrymańniaŭ niama. Moža być, ja ŭ emihracyi stała zanadta naiŭnaj.
Znajomyja kiroŭcy-dalnabojniki papiaredžvali dziaŭčynu, što na miažy mohuć praviarać telefony i treba pakłapacicca pra biaśpieku. Ale da hetaj infarmacyi Alaksandra pastaviłasia spakojna.
— Ja, viadoma, trochi pačyściła smartfon ad «ekstremistaŭ»: adpisałasia ad mnohich u instahramie, u telehramie i trochi pačyściła łajki ŭ sacyjalnych sietkach. Pamiataju, pierad prachodžańniem miažy ja mocna dryžała, tamu što pierad nami na pašpartnym kantroli praviarali dziaŭčynu, a potym adviali jaje ŭ bok. Tady ŭ mianie ad strachu pačali padhinacca kalenki. Na ščaście, sa mnoj takoha nie zdaryłasia. Pamiežniki tolki spytali, čym ja ŭvieś hety čas zajmałasia ŭ ES, kolki viazu z saboj hrošaj i prapuścili dalej.
Nie mahu skazać, što ŭ Biełarusi adčuvała siabie ŭ biaśpiecy — usio ž taki razumieła, dzie znachodžusia, u jakim stanoviščy.
Ja adrazu ŭspomniła pra ŭsio, kali apynułasia ŭ krainie. U cełym jakoj-niebudź svabody tam nie adčuvała — ja pryvykła, što ŭ ES mnie nie strašna niešta skazać na vulicy, nie strašna mieć znosiny ź nieznajomcami na temu palityki. A ŭ Biełarusi mnie pra heta pačućcio pryjšłosia zabycca.
Ale i strachu na radzimie Anastasija nie adčuvała. Dziaŭčyna miarkuje, što heta źviazana ź jaje praźmierna ŭzbudžanych stanam z-za vialikaj kolkaści sustreč ź siabrami, rodnymi i blizkimi. U jaje «nie było času, kab pra niešta pieražyvać».
Praz paŭhoda paśla pajezdki dziaŭčyna razumieje i ŭśviedamlaje realnuju karcinu taho, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, ale ŭsio roŭna choča jašče raz zjeździć dadomu.
— Ale ciapier ja vielmi bajusia, strach z časam uzmacniŭsia, napeŭna, raz u sto. Uśviedamleńnie ŭsiaho taho, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, całkam pryjšło da mianie, napeŭna, kali ŭ znajomaha na miažy praviarali telefon. Tady ŭ mianie sapraŭdy z vačej źnikła zasłona.
Ale niahledziačy na strach i razumieńnie, što adbyvajecca, ja ŭsio roŭna chaču pryjechać. Pa-pieršaje, ja vielmi mocna sumuju pa rodnych, i mnie vielmi ciažka dajecca sieparacyja ad blizkich. Asabliva, kali baćki rehularna zadajuć pytańnie: «Kali ty pryjedzieš?» Pa-druhoje, majmu chłopcu treba mianiać pašpart.
Ciapier ja kožny raz sprabuju razumna ŭzvažyć hetaje rašeńnie, ale vyrašycca pakul što składana, tamu što padčas razvažańniaŭ ja vizualizuju karcinu zatrymańnia, kałonii. Ale adnaznačnaha adkazu, što rabić sa svaim imknieńniem pryjechać, u mianie niama.
«Nie pajechać u Biełaruś my nie mahli: u dziciaci zakančvaŭsia pašpart»
Alena — žonka byłoha palitviaźnia, jaki ciapier znachodzicca ŭ vyšuku. Pakinuŭšy ŭsiu nieruchomaść, jana ź siamjoj amal hod tamu ekstrana vyjechała ŭ ES, ale niadaŭna vyrašyłasia na pajezdku dadomu razam ź dziciem, kab zrabić jamu novy pašpart.
— Ja liču, što majoj biaśpiecy ničoha nie pahražaje. Mnie zdajecca, kali ja nie patrebnaja była siłavikam, kali moj muž byŭ pad śledstvam, to ciapier jany mnoj dakładna nie zacikaviacca. U momant pryniaćcia rašeńnia ja nie ličyła, što znachodžusia ŭ zonie ryzyki, tamu što svajo ja ŭžo adbajałasia ŭ 2020 hodzie. Tady mnie praŭda było strašna. Ja čakała, što siłaviki ŭ luby momant pryjduć, pry hetym paniaćcia nie mieła, što im u takim vypadku kazać.
Ciapier užo prajšoŭ strach, tamu jechała z dumkaj: «Chaj budzie što budzie». Da taho ž nie pajechać u Biełaruś my nie mahli — u dziciaci zakančvaŭsia pašpart, nam treba było jaho terminova zamianić. Uzvažyli ŭsie ryzyki i pajechali.
Biełaruskuju miažu prajšli biez prablem: u nas pravieryli pašparty i pažadali ščaślivaha šlachu.
Skazać dakładna, ci pajedu ja znoŭ, nie mahu — treba hladzieć na situacyju ŭnutry Biełarusi. Ale, viadoma, chaciełasia b jašče raz pryjechać.
Biełarusa, jaki pavieryŭ kamisii i viarnuŭsia na radzimu, bačyli znoŭ u Polščy
Urad Litvy ŭchvaliŭ prapanovu ab stražejšym kantroli biełarusaŭ na miažy
Supracoŭnikaŭ BDU abaviazali spravazdačycca pierad kiraŭnictvam pra kantakty padčas zamiežnych pajezdak
Minimum 207 čałaviek zatrymali pa viartańni ŭ Biełaruś u minułym hodzie
Kamientary