Mifałahičnuju istotu asirijskaha pieryjadu, vyrablenuju z kalcytu 2700 hadoŭ tamu, znajšli ŭ staražytnym horadzie Dur-Šarukinie (ciapier Charsabad) na poŭnačy Iraka. Hałava skulptury, skradzienaja dziesiacihodździ tamu kantrabandystam, stała adnym ź simvałaŭ trahičnaha losu kulturnaj spadčyny ŭ rehijonie.
Dur-Šarukin budavaŭsia ŭ apošnija hady kiravańnia asiryjskaha cara Sarhana II z 713 pa 707 hady da n. e., jon mieŭ stać novaj stalicaj impieryi. Adnak u adnym ź biaskoncych vajennych pachodaŭ cara zabili, i budaŭnictva jahonaj rezidencyi zamaroziłasia. Jahony syn pieranios stalicu ŭ Ninieviju. A ŭ VII stahodździa da n. e. horad byŭ kančatkova razburany midyjskimi vojskami.
Horad-rezidencyja Sarhana II byŭ abniesieny mahutnaj ścianoj z 8 bramami. Statui šedu (łamasu), hroznych i pahardlivych kryłatych bykoŭ z napyšlivymi čałaviečymi tvarami, stajali na varcie kala bram i mieli mahičnuju zaścierahalnuju funkcyju. Piać noh kryłataj pačvary stvarali iluziju ruchu: u zaležnaści ad stanovišča hledača, toj bačyŭ u anfas, što jana nieruchoma staić, abo ŭ profil, što šedu idzie.
Daśledčyki daŭno viedali pra isnavańnie hetaj skulptury. Jana ŭpieršyniu zhadvajecca ŭ zapisach raskopak XIX stahodździa, kali francuzami byli znojdzieny niekalki anałahičnych skulptur, jakija byli vyviezieny ŭ Jeŭropu. Kamiennyja pačvary z pałaca Sarhana II, kožnaja ź jakich važyć 21 tonu, zachoŭvajucca siońnia ŭ Łuŭry i ŭ Brytanskim muziei.
Ale pra skulpturu, jakaja zastałasia ŭ irakskich piaskach, nijakich źviestak nie było, pakul u 1990 hadach irakskija ŭłady nanoŭ nie adkryli jaje. Kompleks bramy (№ 6 na płanie), jakaja raźmiaščałasia z paŭdniova-zachodniaha boku krepaści, pačali daśledavać jašče ŭ 1992 hodzie. Siarod inšaha, była vyjaŭlenaja vielizarnaja statuja kryłataha byka z čałaviečaj hałavoj. Nieŭzabavie, adnak, z-za niestabilnaj situacyi ŭ krainie raboty daviałosia spynić, a pomniki znoŭ zakapali, kab źbierahčy.
Siońnia Dur-Šarukin iznoŭ kapajuć francuzskija i irakskija archieołahi. Archieołah Paskal Baterlin z Univiersiteta Paryž I Panteon-Sarbona adznačyŭ, što nikoli raniej u žyćci nie adkopvaŭ ničoha takoha vialikaha. Skulptura maje pamiery prykładna 3,8 na 3,9 mietra i važyć kala 18 ton.
Uražvaje i zachavanaść staražytnaj skulptury za adzinym vyklučeńniem — adsutničaje hałava. Jaje śpiłavali kantrabandysty praź niekalki hadoŭ paśla vyjaŭleńnia ŭ 1990-ja hady. Kab vyvieźci jaje z krainy, złodziei raźbili jaje na kavałki. Na ščaście, hałava była vyratavana ad vyvazu z krainy i siońnia jana vystaŭlena ŭ Nacyjanalnym muziei Iraka.
Ułady pierapachavali reštki statui, kab abaranić jaje ad rabavańnia i napadaŭ. U 2010-ch hadach miascovyja žychary dapamahali abaraniać skulpturu ad «Isłamskaj dziaržavy», jakaja biaźlitasna vyniščała lubyja staražytnaści, tym bolš jazyčnickich idałaŭ, da jakich mahła daciahnucca. Pa paviedamleńniach miascovych žycharoŭ, 8 sakavika 2015 hoda isłamskija bajeviki častkova razrabavali, častkova źniščyli ruiny horada.
Ciapier, kali skulptura znoŭ raskrytaja, navukoŭcy nie pakidajuć nadziei viarnuć hałavu na spradviečnaje miesca, choć kantrabandystami ŭ svoj čas była mocna paškodžana šyja mifičnaj istoty.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Małaja brama budzie vielmi cikavaj i adekvatnaj». Archieołahi padvodziać vyniki sioletnich raskopak na Kreŭskim zamku i strojać płany na nastupny siezon
Pry raskopkach haradzišča na Miency znajšli draŭlanyja kanstrukcyi, jakim moža być bolš za tysiaču hadoŭ
«Niemahčyma pastavić vartaŭnika la kožnaha pomnika». Archieołah raskazaŭ pra niečakanyja znachodki i prablemu čornych kapačoŭ
Što prapanavać Łukašenku za palitviaźniaŭ? Sprečka Stryžaka z Chomič8
Kamientary