10 hadoŭ «Štadleru»: raboty niama, a inžynieraŭ vyvoziać u Jeŭropu i Kazachstan
Fanipalski zavod «Štadler», niekali bliskučy prykład kaapieracyi zachodnich hrošaj i technałohij ź biełaruskaj techničnaj kampietentnaściu, sustrakaje svajo ružovaje viasielle ŭ stanie paŭzy. Pra biazradasnyja pracesy daviedałasia «Naša Niva».
Zavod «Štadler», u jaki inviestavali šviejcarcy, źjaviŭsia ŭ Fanipali pad Minskam 10 hod tamu — u 2013-m. Pieršy ciahnik vyjšaŭ z zavoda ŭ 2014-m.
Asnoŭnaja matyvacyja prychodu šviejcarcaŭ u Biełaruś była ŭ tym, što tut tannaja, ale vysokakvalifikavanaja pracoŭnaja siła — MAZ, MTZ, BiełAZ, «Homsielmaš» mieli tysiačy śpiecyjalistaŭ, jakich možna było lohka pieramańvać.
Pracesami, prajektavańniem na «Štadlery» kiravali biełaruskija inžyniery.
U dadatak — lohkaść pastavak ź Biełarusi na rynki krain byłoha Savieckaha Sajuza, u jakich ź Biełaruśsiu Mytny sajuz i adna šyrynia kalainy.
U Biełarusi rabilisia mietaličnyja kuzavy. Składanaja elektronika zavoziłasia z-za miažy i mantavałasia ŭsiaredzinu biełaruskich kabin.
Za niekalki hadoŭ biełaruski «Štadler» vyras u samuju vialikuju kampaniju hrupy pa-za miežami Šviejcaryi. Kiravaŭ i kiruje biełaruskim zavodam Filip Bruner.
Ciahniki «Štadler» biełarusy palubili. «Štadler» paznajomiŭ pasažyraŭ čyhunki i mietro z kamfortam, jakoha nikoli nie było ŭ starych, savieckich vahonach.
Z čym zavod, na fonie raniejšych pośpiechaŭ, uvachodzić u druhoje dziesiacihodździe svajho isnavańnia?
Na hałaŭnym sajcie «Štadlera» apošniaja zhadka pra Biełaruś — u 2021 hodzie.
Na BiełTA apošnija zhadki pra Štadler — na pačatku 2022-ha.
U pryvatnaści, navina ab padpisańni pahadnieńnia ź Minskim mietrapalitenam na pastaŭku 19 novych sastavaŭ da 2025 hoda.
Pavodle hrafiku, užo prynamsi 5 sastavaŭ musili być hatovyja i pastaŭlenyja, ale sioleta stała viadoma, što pastavak sa «Štadlera» nie budzie, novy kantrakt u mietrapalitena zaklučany z rasijskim «Mietrovahonmašam».
Niemahčymaść vykanać kantrakt z boku «Štadlera» ŭłady nazvali «admovaj u vyniku sankcyjnaha cisku».
«Naša Niva» znajšła surazmoŭcaŭ, jakija ŭ ahulnych rysach apisali toje, što ciapier adbyvajecca na zavodzie.
«Praz zabaronu pastavak, składanaści ŭ łahistycy, sankcyi «Štadler» akazaŭsia ŭ situacyi niemahčymaści narmalna praciahvać dziejnaść. Była ideja pastaŭlać kuzavy ŭ Polšču, a tam užo stavić elektroniku, jakuju nielha dastavić u Biełaruś. I dalej užo pradavać na Zachad. Niejki čas historyja pracavała, ale niadoŭha. Ciapier užo ŭsio. Ciapier niemahčyma vyvozić navat prosta kuzavy, prosta ź Biełaruśsiu nie chočuć pracavać», — kaža nam adzin z našych surazmoŭcaŭ.
«A kali stavić u Biełarusi čužuju elektroniku, dapuścim, kitajskuju, to heta budzie jaŭna ŭžo nie «Štadler», — kaža surazmoŭca «Našaj Nivy».
Pieravažnaja častka pradukcyi zavoda ŭ Fanipali išła na Zachad. Ciapier tam nas nichto nie čakaje, a prabicca na rynki krain byłoha SSSR nie tak lohka, jak heta ŭjaŭlałasia šviejcarcam raniej.
«Z Rasijaj, naprykład, jak nie atrymlivałasia damovicca raniej — byli tolki razavyja drobnyja kantrakty, jakim radavalisia, jak dzieci, — tak nie atrymlivajecca damovicca i ciapier, paśla pačatku vajny. Rasijskaja dziaržava — heta sucelnaja karupcyja, a RŽD heta karupcyja ŭ karupcyi. Pradać tudy štości nierealna biez adnosin z tymi, chto prymaje rašeńni. Tam i «zanosy», i «adkaty», i kidałava», — raskazvaje supracoŭnik «Štadlera».
Nie kožny zmoža pracavać na rasijskim rynku navat pry žadańni tudy zajści.
Pradpryjemstva pracavała na zamovy ad krain postsavieckaj prastory: naprykład, u jaho jość vialikaja doŭhaterminovaja zamova ŭ Kazachstan na 537 vahonaŭ. Ale ŭ Kazachstanie adkryŭsia svoj zavod.
Što adbyvajecca z kalektyvam?
«Častka ludziej staić na paŭzie — aficyjna nie zvolnienyja, ale i pracy niama. Častka ludziej jeździć vachtami ŭ Kazachstan na zavod u Astanu, dzie pakul brakuje śpiecyjalistaŭ», — raskazvajuć na «Štadlery».
Kali my havorym pra kaštoŭny, małaliki i vysokakvalifikavany inžynierny piersanał, to hetych ludziej ciapier imknucca pieravieźci ŭ inšyja krainy. Polšča, Šviejcaryja, toj ža Kazachstan.
«Inžynieraŭ pieraciahvajuć tudy, i mnohim heta cikava», — kaža naš surazmoŭca.
Jakaja budučynia vymaloŭvajecca ŭ zavoda?
«Bruner [dyrektar] padskokvaje tak, ratujučy zavod, jak byccam by vajuje za svajo, a nie jak najomny mieniedžar. Dla jaho ŭsio heta jaŭna vialikaja trahiedyja i krach ułasnaha biznes-prajekta. Paśla 2020-ha dumali, što pieraciarpiać i ŭsio znoŭ budzie narmalna. Ale stała tolki horš i chto vinavaty, usie razumiejuć. Ja pakul nie razumieju, što dalej budzie z zavodam, pa ŭsich farmalnych prykmietach jon pamiraje», — skazaŭ naš surazmoŭca.
U 2021-m hiendyrektar «Štadler Minsk» Filip Bruner u intervju Biełaruskaj handlova-pramysłovaj pałacie raskazvaŭ pra płany vyjści na rynak bałtyjskich krain. Ciapier heta stała nierealna.
U zorny čas na zavodzie pracavała bolš za 1500 čałaviek.
Fanipal hałasavaŭ za Śviatłanu Cichanoŭskuju, u im adbylisia vialikija pratesty suprać falsifikacyi vybaraŭ i dyktatury. Aryšty ŭ Fanipali praciahvajucca da hetaha momantu. Palitviaźniami stali dziasiatki žycharoŭ 18-tysiačnaha horada, raźmieščanaha za 12 km na paŭdniovy ŭschod ad MKAD. Kiraŭnictva «Štadlera» represij nijak nie asudziła.
«Stadler zachoŭvaje zavod u Biełarusi dla taho, kab pierazapuścić jaho, jak tolki sankcyi buduć źniatyja», — havorycca ŭ spravazdačy karparacyi za pieršuju pałovu 2023 hoda.
Papularny tyktokier z Rasii tusić u darahich restaranach Minska: «Byccam bamžu padali. Žarycie, na zdaroŭje»8
Kamientary