Biełaruska raskazała, jak praryvałasia ź Mieksiki ŭ ZŠA i siadzieła ŭ amierykanskaj turmie
Biełaruska Łarysa razam z darosłaj dačkoj paśla pieratrusu ŭ svaim domie pad Mienskam u 2021 hodzie adoleła tysiačy kiłamietraŭ, kab trapić u Mieksiku, a potym — pierajści miažu i paprasić palityčnaha prytułku ŭ ZŠA. Žančyna raskazała «Biełsatu», jak siadzieła ŭ amierykanskaj kamiery na miažy i kolki joj usio heta kaštavała. Praviły pierachodu amierykanskaj miažy ź Mieksiki z tych časoŭ kardynalna źmianilisia, i ekśpiert daŭ tłumačeńni.
U kancy lipienia 2021 hoda da žančyny, jakaja nazyvaje siabie Łarysaj i prosić nie publikavać proźvišča, pryjšli ź pieratrusam. Pryčyna: na jaje muža zaviali kryminalnuju spravu — za nibyta «abrazu» ŭ sacsietkach namieśnika ministra MUS Biełarusi Mikałaja Karpiankova. Bałazie muž Łarysy byŭ dla biełaruskich «siłavikoŭ» niedasiahalny — źjechaŭ u Amieryku jašče ŭ 2017 hodzie. Jak tłumačyć žančyna, emihravaŭ ź Biełarusi taksama praz prablemy z uładami, jakija pačalisia paśla prezidenckich vybaraŭ 2010 hoda i ŭdziełu ŭ Płoščy.
Jak miarkuje ciapier Łarysa, całkam imavierna, što pieratrus u lipieni 2021-ha ŭ ich vialikim i ŭtulnym domie pad Mienskam, moh skončycca dla jaje zatrymańniem. Bo kali aficer MUS paprasiŭ razbłakavać telefon, jana pasłuchmiana — na aŭtamacie — pačała heta rabić. Zhadvaje siońnia — i žachajecca: u jaje ajfonie na toj momant było šmat fotazdymkaŭ ź mirnych maršaŭ pratestu ŭ Miensku.
«Ja, vy viedajecie, na vialikim stresie była i sapraŭdy hatovaja była razbłakavać. Ale ciapier dumaju: Boh mnie dapamoh. Bo naciskała — i palcy nie słuchalisia. Kolki razoŭ sprabuju — i nie mahu. Nie, kažu, nie mahu, nie pamiataju. Tak i addała jaho, zabłakavany. Vyjhrali z dačkoj čas», — raskazvaje Łarysa.
Ucioki ŭ Mieksiku z Maskvy
Razam z ajfonam milicyjanty zabrali z domu ŭsiu arhtechniku. A ŭžo nazaŭtra było pryniata sumiesnaje z mužam rašeńnie: terminova zjazdžać u ZŠA. Amierykanskich viz nie było ni ŭ Łarysy, ni ŭ jaje darosłaj dački, jakaja taksama vyrašyła jechać. Šlach byŭ adzin — praryvacca praź Mieksiku.
Žančyna raspaviadaje, što zrabić mieksikanskuju vizu na toj momant było niaciažka. Zajaŭka afarmlałasia anłajn, turahienctva zabirała dakumienty i advoziła ich u Maskvu (u Miensku niama mieksikanskaj ambasady). Za vizy zapłacili pa 150 dołaraŭ.
U kancy žniŭnia maci i dačka byli ŭžo ŭ Maskvie — z kvitkami na samalot da mieksikanskaha Kankuna (kurort na paŭdniovym uschodzie Mieksiki). Kab pierakanać mieksikanskich pamiežnikaŭ, što ty sapraŭdy laciš dla adpačynku na bierazie Karybskaha mora i hatovaja viarnucca nazad, kvitki treba było vykuplać u abodva baki (paźniej Łarysa viarnuła hrošy za kvitki nazad), a taksama zabraniravać miescy ŭ hateli. Dva kvitki ŭ adzin bok na pramy rejs kaštavali kala 2 tysiač dołaraŭ.
«Vandroŭka atrymałasia nie ź lohkich. Niekatorych ludziej na mieksikanskaj miažy razvaročvali. Prosta nazirali, analizavali, jak čałaviek siabie pavodzić, praviarali. To-bok niekatoryja turysty vyklikali ŭ ich sumnievy nakont taho, što sapraŭdy pryjechali adpačyvać.
Prosta kazali: «Nie, ty jedzieš u Amieryku, kab atrymać prytułak, — jedź nazad!» Tamu ja liču, što nam pašancavała», — tłumačyć naša surazmoŭca.
Zajechać za žoŭtyja pupyryški
U Kankunie Łarysa i dačka prabyli try dni. Potym z kurortnaha Kankuna treba było dabracca da pamiežnaj Tychuany (bolš za 3000 km). U Tychuanie (Tijuana) užo čakaŭ na kantakt čałaviek, jaki musiŭ davieźci biełarusak na aŭto da amierykanskaj miažy i prainstruktavać, što rabić dalej. Z pravadnikom damaŭlalisia zahadzia. Jahonaja pasłuha kaštavała 1600 dołaraŭ za čałavieka.
Łarysa kaža, što zhadzilisia jechać unačy, bo žančyny nie chacieli doŭha znachodzicca ŭ niebiaśpiečnaj Tychuanie — horadzie, sumna viadomym svaimi kartelami dy bardelami.
U džypie mieksikanca jechali čaćviora darosłych i dvoje dziaciej (z pravadnikom — piaciora, ale pierad samym pierachodam jon vyskačyŭ z mašyny): Łarysa z dačkoj, jašče adzin biełarus — chłopiec z Horadni, jaki siadzieŭ za styrnom, i žančyna z arabskaj krainy z dvuma dziećmi, jakija spali ŭ bahažniku.
Zadača była takaja: zajechać za žoŭtyja pupyryški na darozie, jakija abaznačajuć miažu z ZŠA, — i adrazu prasić palityčnaha prytułku. Dalej — jak boh daść. Pa słovach Łarysy, mieksikanskich pamiežnikaŭ jany nie bačyli ŭvohule.
«Jechali pa svabodnaj pałasie. A potym pierad nami ŭźnik pamiežnik. I naš džyp padjechaŭ blizka i rezka zaviarnuŭ na susiedniuju pałasu, taraniačy, viedajecie, takuju čyrvonuju płastykavuju aharodžu, jakaja padčas ramontaŭ darohi stavicca. Ssunuli jaje, prajechali napierad i zajechali za hetyja pupyryški… I litaralna praz paru siekundaŭ našu mašynu abkružyli šeść pamiežnikaŭ», — raskazvaje Łarysa.
Amierykanskija pamiežniki, jak zhadvaje žančyna, spačatku nie vielmi dalikatničali. Zahadali kiroŭcu adčynić dźviercy i pakłaści ruki na styrno. Ale potym pabačyli dziaciej u bahažniku, jakija płakali, pračnuŭšysia, — i pamiakčeli.
«Pasiadzieła ŭ amierykanskaj turmie»
«I tut my paprasili palityčnaha prytułku. Nas, u branzaletach, paviali afarmlać na «bordar». Tak ja, choć i niadoŭha, pasiadzieła ŭ amierykanskaj turmie», — havoryć biełaruska.
Pa słovach Łarysy, u padvalnym pamiaškańni znachodziłasia šeść kamier. Adna ź ich — dla maci ź dziećmi, bolš prastornaja i z televizaram. U dziciačuju dajuć nanač sapraŭdnyja koŭdry. Astatnim — tolki nievialiki dyvanok (jak dla fitnesu) i plonku z folhi, kab nakryvacca. U kamiery — dźvie mietaličnyja łaŭki, zakarotkija, kab na ich lehčy. Spać možna było tolki na padłozie — ni łožkaŭ, ni škonak. Łarysa kaža, što, jak ni dziŭna, pokryŭka z folhi sapraŭdy ŭnačy sahravała (dyvanok i abutak — pad hałavu).
U kožnaj kamiery — aharodžanaja prybiralnia. Dźviery ŭ kamieru — mietaličnyja, z prazrystym kvadratnym akiencam, ale heta nie «karmuška», jak padumaŭ by amal kožny biełarus. Charčavacca prośbitaŭ palityčnaha prytułku vadzili ŭ stałoŭku.
«Možna było taksama ŭziać duš, vyvodzili. Hadzińnikaŭ nidzie niama. Kali vychodziš — musiš trymać ruki za śpinaj. Nu, taki psichałahičny cisk. Viaduć u stałoŭku, a tam buryta ŭ ich. Jeści niemahčyma, ale jasi, bo niešta ž jeści treba. Taki smak, što… Ja paśla turemnaha buryta, nie chaču i zaraz jaho sprabavać», — raspaviadaje Łarysa.
«Padumała: nakolki horš adčuvała b siabie ŭ biełaruskaj turmie»
Biełarusku z dačkoj źmiaścili ŭ kamieru, dzie ŭžo znachodzilisia 4 čałavieki, jakija siadzieli tam try ci čatyry dni. Łarysa ŭdakładniaje, što «bordar» — heta nie imihracyjnaja turma (detention), a prosta kamiery časovaha ŭtrymańnia. U sapraŭdny «detention» mohuć adpravić tady, kali inśpiektary, jakija ciabie apytvajuć, paličać, što ty schłusiŭ, i na tvajoj radzimie tabie nie pahražaje niebiaśpieka. Adtul užo mohuć departavać u krainu pachodžańnia (pa rašeńni suda).
Prykładam, u 2021 hodzie ŭ imihracyjnuju turmu z «bordara» adpravili ŭkrainku, jakaja siadzieła ŭ adnoj kamiery z Łarysaj. Dziaŭčyna prosta kazała, što nie mahła znajści va Ukrainie dastojnuju pracu i pryjechała ŭ ZŠA pa lepšaje žyćcio. Hetaha było niedastatkova dla amierykancaŭ. Praz try miesiacy ŭkrainku departavali. Ale heta, nahadajem, adbyvałasia jašče da pačatku vajny, ciapier u ZŠA pracuje prahrama U4U (United for Ukraine), jakaja maksimalna spraščaje atrymańnie ŭkraincami statusu ŭciekača.
Łarysa praviała ŭ kamiery na mieksikanska-amierykanskaj miažy ŭsiaho dźvie nočy. Dačku vypuścili jašče raniej. Da hetaha jany abiedźvie byli apytanyja inśpiektarami. Pry hetym, jak śćviardžaje žančyna, jaje dačka prajšła praz tak zvany «dopyt na strach», kali jaje skryžavana apytvali try čałavieki.
Dla biełarusak usio skončyłasia dobra: u ich byŭ pierakanaŭčy kiejs i čałaviek — muž i baćka, jaki mieŭ užo ŭ Štatach žyllo i pracu.
«U vyniku ŭsio atrymałasia. Ale tam usio rabiłasia tak, kab my adčuli siabie viaźniami. Umovy nijakija, psichałahična heta vielmi ciśnie. Ale ja padumała tady: nakolki b horš ja b siabie adčuvała ŭ biełaruskaj turmie?..» — kaža žančyna.
Pavodle padlikaŭ Łarysy, ich ucioki ŭ Amieryku kaštavali ahułam kala 6 tysiač dołaraŭ.
Ciapier biełaruska razam z dačkoj i mužam žyvie ŭ nievialikim haradku ŭ Paŭnočnaj Karalinie. Napačatku prybirała numary ŭ hateli, ciapier zajmajecca dastaŭkaj tavaraŭ na aŭtamabili.
Udaskanalvaje anhielskuju i niadaŭna skončyła kursy kiroŭcy traka, kab zarablać bolš razam z mužam-dalnabojnikam (u rasterminoŭku nabyli svoj hruzavik). Mara — adkryć u ZŠA svoj nievialiki biznes, bo ŭ Biełarusi taksama zajmalisia pradprymalnictvam. Dačka pracuje ŭ aŭtasałonie.
«Adzinaje što… Ja, ščyra kažučy, nie baču siabie ŭ Amierycy. Tolki — u Biełarusi. Ale ŭ inšaj, novaj Biełarusi. Prajšło dva hady, a ja ŭsio roŭna adčuvaju siabie tut čužoj. Nie viedaju… Vielmi spadziajusia, što na radzimie źmienicca ŭłada — i ja viarnusia dadomu», — padahulniaje Łarysa.
Pad kaniec razmovy žančyna papiaredžvaje biełarusaŭ, jakija zachacieli b paŭtaryć jaje šlach u Amieryku: praviły dla tych, chto choča prasić palityčnaha prytułku na miažy Mieksiki i ZŠA, źmianilisia.
«Pierajechać na aŭtamabili za pupyryški — heta ŭžo nie pracuje», — kaža biełaruska.
Ekśpiertka: Adziny lehalny mietad ciapier — rehistracyja ŭ CBP One
Imihracyjnaja kansultantka kampanii «Modern Law Group» i žurnalistka Maryna Sakałoŭskaja paćviardžaje ŭ razmovie z «Biełsatam» infarmacyju pra toje, što sposab pierajezdu amierykanskaj miažy «za pupyryški» z metaj prasić palityčnaha prytułku, užo niadziejsny. Bolš za toje, z 12 studzienia 2023 hoda — niezakonny.
Adziny lehalny mietad ciapier — pierachod praz rehistracyju ŭ mabilnaj prahramie CBP One.
«Navat kali chto prarviecca pa-inšamu, to, chutčej za ŭsio, hety čałaviek trapić u «detenšen» (imihracyjnuju turmu). U ciapierašnich umovach heta značyć, što jon projdzie praź intervju «na strach» i, kali jaho pravalić, — pojdzie ŭ sud. Kali sudździa zhodzicca z aficeram, što čałaviek nie mieŭ prava na palityčny prytułak u ZŠA — heta departacyja i ban na ŭjezd na 5-10 hadoŭ. Razumiejecie? To-bok usio vielmi surjozna», — tłumačyć Maryna Sakałoŭskaja.
Jana ŭdakładniaje, što ciapier prarvacca takim sposabam niemahčyma jašče i tamu, što da strymlivańnia patencyjnych uciekačoŭ padklučylisia i mieksikanskija pamiežniki, jakija raniej ščyra nie razumieli, navošta im achoŭvać amierykanskija miežy (Łarysa ŭ 2021 hodzie ich zusim nie bačyła).
Jana adznačaje, što «słavutyja pupyryški», da jakich treba było dajechać na mašynie, skutary ci rovary, svaju papularnaść nabyli jašče ŭ 2018 hodzie, kali Donald Tramp u publičnaj pramovie paprasiŭ mihrantaŭ nie pierałazić cieraz płaty na miažy nielehalna, a prosta prychodzić i prasić prytułku na Port of entry.
Ekśpiertka kaža, što ŭ 2019 hodzie ŭ Tychuanie čerhi byli takija, što ludzi, kab dajści da pamiežnych punktaŭ, čakali ciaham 6-9 miesiacaŭ. Kab nie siadzieć stolki ŭ horadzie, jaki znachodziŭsia ŭ top-5 haradoŭ, samych niebiaśpiečnych dla žyćcia, ludzi pačali nabyvać aŭtamabili i skutary (ci najmać pieravozčykaŭ), kab dasiahnuć tych žadanych pupyryšak. U 2020 hodzie — padčas łakdaŭnu — hety sposab staŭsia ŭvohule adzinym lehalnym, kab trapić u Amieryku i zrabiŭsia hałaŭnym bolem Pamiežnaj słužby ZŠA (Customs and Border Protection — CBP). Z 2023 hoda jon pa-za zakonam.
Adziny na siońnia šlach pierajści miažu ZŠA ŭ Mieksicy bieź vizy lehalna, nie traplajučy ŭ imihracyjnuju turmu, — heta rehistracyja ŭ mabilnaj prahramie CBP One. Karystalniki hetaj aplikacyi skardziacca na jaje niazručnaść i łahi, ale inšaha šlachu prosta niama, śćviardžaje Maryna Sakałoŭskaja.
Zarehistravacca, złavić miesca ŭ čarzie i pryjści na pamiežny punkt u vyznačany čas — tolki tak. Navat kali čakańnie moža raściahnucca na miesiacy.
Niekalki parad kansultantki
- Nie čakać u niebiaśpiečnaj Tychuanie. CBP One pracuje i ŭ Miechika-sici. Kali ŭsio ž u Tychuanie, to chaj heta budzie Revolution Avenue, jakaja dobra achoŭvajecca.
- Nie płacić za prapanavanuju dapamohu. Jak praviła, jaje prapanujuć machlary ŭsich hatunkaŭ. Heta zaŭždy zakančvajecca drenna. Aplikacyja CBP One — biaspłatnaja. I naohuł, kab paprasić u ZŠA palityčnaha prytułku, nijakaja płata nie praduhledžanaja.
- Nie padmanvać. U tym liku praź inšyja prahramy, jakija sprabujuć padmanuć CBP One (naprykład, dezaryjentujuć GPS-navihacyju). Nie sprabavać padavać falšyvyja ankiety i h.d. Naohuł — nie chłusić.
Maryna Sakałoŭskaja kaža, što biełarusaŭ siarod tych, chto sprabuje prarvacca ŭ ZŠA biez amierykanskaj vizy z nadziejaj atrymać palityčny prytułak, vielmi šmat. I ŭzrovień uchvaleńnia prośbaŭ biełarusaŭ — vielmi vysoki. Ekśpiertka nie bačyć pryčyn, kab hety ŭzrovień pajšoŭ na spad, bo «ŭsie viedajuć, chto taki Łukašenka i što adbyvajecca ŭ Biełarusi».
«Ale heta nie aznačaje, što možna jechać naŭzdahad i na pytańnie «Jakaja ŭ vas pryčyna?» ździŭlena adkazvać: «Pra što vy pytajecie — ja ž ź Biełarusi». A takich ludziej, na žal, niamała. Bo kali navat vy z Paŭnočnaj Karei, u vas usio adno zapytajucca, čamu vy adtul uciakajecie.
Atrymańnie palityčnaha prytułku ŭ ZŠA — heta zaŭždy indyvidualnaja i łahičnaja historyja pieraśledu», — kaža Maryna Sakałoŭskaja.
Złučanyja Štaty Amieryki stali pa vynikach minułaha hoda druhoj krainaj paśla Polščy, u jakoj biełarusy najčaściej prosiać palityčnaha prytułku.
«Dla mianie adnolkava važna być i biełarusam, i habrejem, i šviedam». Čałaviek, jaki vyjechaŭ ź Biełarusi ŭ minułym stahodździ, raskazaŭ, jak i čamu pryjšoŭ da biełaruskaj movy paśla 2020-ha
«Chaciełasia b viarnucca da Vałožynščyny». Lavon Volski raskazaŭ pra svoj novy albom i žyćcio ŭ emihracyi
«Katavańni, praź jakija prajšli ludzi, niečamu słužać». Kšyštaf Zanusi razvažaje pra biełaruski 2020 hod i mastactva ŭ časy represij
«Mama skazała: moža, i dobra, što ciabie pasadzili». Były palitviazień pra turemščykaŭ, asudžanych ź nizkim statusam i bojaź rasijan
Kamientary