Sakret niazłomnaści. Andrej Pačobut, zakładnik Alaksandra Łukašenki, śviatkuje 50-hodździe ŭ turmie
Siońnia za kratami hrodzienskaj turmy №1 adznačaje svajo 50-hodździe žurnalist, aktyvist Sajuza palakaŭ Andrej Pačobut. Žurnalist siadzić u toj ža turmie, pra viaźniaŭ jakoj mnoha pisaŭ. Z nahody jubileju pra Andreja «Našaj Nivie» raskazali kalehi. Čamu mienavita jaho Łukašenka vybraŭ dla šantažu Polščy? I čamu jaho nie zmahli złamać, jakija sposaby ni prydumlali?
«Praŭda ŭ jaho nie vybaračnaja»
Žurnalist Rzeczpospolita Rusłan Šošyn viedaje kalehu daŭno.
«Ja paznajomiŭsia z Pačobutam bolš za 10 hadoŭ tamu ŭ Hrodnie. U toj čas ja supracoŭničaŭ z polskim telebačańniem Polsat, i my zdymali dakumientalny film pra toje, jak žyvuć palaki ŭ Biełarusi. Daviedaŭšysia, adkul ja pachodžu, Andrej pačaŭ raspaviadać pra adnaho z kiraŭnikoŭ Armii Krajovaj na Vilenščynie, pra toje, jak balšaviki padmanam razzbroili polskich partyzanaŭ pad jaho kiraŭnictvam i rasstralali pad Miadziełam. Maŭlaŭ, voś jany jakija, kamunisty, nielha im vieryć, — raspaviadaje Rusłan Šošyn.
— Andrej dobra viedaje historyju, proźviščy, padziei, daty. I byŭ mocna pierakanany, što siońnia čałaviek taksama moža baranić svaju praŭdu, movu i kulturu. Heta jon i rabiŭ na praciahu mnohich hadoŭ u svaich publikacyjach i svajoj aktyŭnaj dziejnaściu ŭ Sajuzie palakaŭ.
I što asabliva zasłuhoŭvaje pašany, praŭda ŭ jaho nie była vybaračnaja. Jon nie bajaŭsia krytykavać Łukašenku, ale kali jamu nie padabalisia dziejańni Varšavy, jon taksama mnie prama pra heta kazaŭ.
Andrej — zmahar, zmahar za praŭdu. Na jaho miescy nie šmat chto admoviŭsia b vyjechać u Polšču i vyrašyŭ by zastacca ŭ turmie».
«Pačobut siadzić u hrodzienskaj turmie, pra viaźniaŭ jakoj mnoha pisaŭ»
Hałoŭny redaktar miedyja MOST Rusłan Kulevič najpierš raskryvaje asobu Andreja Pačobuta jak vybitnaha krajaznaŭca. Prynamsi, mienavita krajaznaŭčyja pošuki źviali dvuch žurnalistaŭ.
«Pamiataju, niejak zapisvaŭ žycharku Hrodna, jakaja raskazvała pra paślavajennyja rasstreły, kali z hrodzienskaj turmy vyvozili ludziej. Nie vyklučana, što siarod rasstralanych byli i biełarusy, i palaki, i litoŭcy. Andrej paprasiŭ mianie paznajomić jaho z hetaj žančynaj — jon vielmi zacikaviŭsia hetaj staronkaj nieviadomaj historyi našaha horada, i my razam pačali šukać miesca rasstrełaŭ.
Andreja vielmi cikaviła davajennaja historyja Hrodna (1920—30-yja hady) i paślavajenny pieryjad, dziejnaść Armii Krajovaj. My dosyć mnoha havaryli na hetyja temy, pamiataju, jak jon mnie raskazvaŭ pra jaŭrejski pahrom u Hrodnie 1935 hoda, raskazvaŭ, jak prachodziŭ sudovy praces, jak pačałasia bojnia», — zhadvaje Rusłan Kulevič.
Andrej Pačobut jaho kansultavaŭ pa mižvajennym pieryjadzie Hrodna, padkazvaŭ hierojaŭ dla knihi.
«Ja zakančvaŭ svaju druhuju knihu «Horad adzin — uspaminy roznyja», dyk Andrej daŭ mnie kantakt apošniaha abaroncy Hrodna 1939 hoda. I ja pajechaŭ u polskuju Sakołku na rovary, zapisaŭ intervju z tym 95-hadovym čałaviekam — hetaja historyja mocna ŭpryhožyła knihu», — zhadvaje Rusłan Kulevič.
U historyi Andreja Pačobuta jość simvalizm. Jon šmat pisaŭ pra raniejšych viaźniaŭ hrodzienskaj turmy, dzie ciapier sam znachodzicca.
«Dumaju, Andrej adčuvaje niešta padobnaje, jak i tyja, chto traplaŭ u turmu ŭ 1939 hodzie, kali ŭ Hrodna pryjšli kamunisty», — reziumuje Rusłan Kulevič.
«Viedaje ŭsio, što adbyvajecca ŭ Hrodnie»
Andrej Pačobut doŭhi čas byŭ siabram kamisii pa etycy Biełaruskaj asacyjacyi žurnalistaŭ i pradstaŭnikom BAŽ u Hrodnie.
Barys Harecki, namieśnik staršyni BAŽ, viedaje Pačobuta z časoŭ pracy karespandentam «Radyjo Racyja»:
«Radyjo Racyja» zaŭsiody było źviazana z Hrodnam. Andrej vielmi daśviedčany i adukavany čałaviek u roznych halinach, jon zaŭsiody viedaŭ usio, što adbyvajecca ŭ Hrodnie, zachaplalna raskazvaŭ lehiendy».
Asabista jany paznajomilisia padčas minułaj kryminalnaj spravy suprać Pačobuta.
«Siabruju z Andrejem, razam byvali ŭ mnohich pajezdkach. Čałaviek-encykłapiedyja, tak i syple faktami, vydatna aryjentujecca ŭ historyi», — kaža Barys Harecki.
Namieśnik staršyni BAŽ adznačaje, što, na žal, 2020 hod nie abyšoŭ kalehu bokam.
«Časta zvaniu jahonaj žoncy Aksanie, jakaja vielmi hodna pavodzić siabie, nie zdałasia.
Byvaje, u rospačy pytajusia: što rabić? A jana ŭ adkaz: usio budzie dobra, my ŭžo byli ŭ takoj situacyi. Ščyra zachaplajusia i Andrejem, i jahonaj siamjoj», — kaža Barys Harecki.
«U časy vykładčyckaj dziejnaści mieŭ trochu anarchičnuju fryzuru»
Staršynia Biełaruskaha doma ŭ Varšavie Aleś Zarembiuk paznajomiŭsia z Andrejem Pačobutam jašče naprykancy 90-ych hadoŭ, z taho času ziemlaki (abodva — uradžency Hrodzienščyny) padtrymlivajuć ciesnyja kantakty.
«My paznajomilisia padčas alimpijady «Maładoha frontu», zdajecca, heta byŭ 1999 hod, Hrodna. My hulali z Andrejem u šachmaty, tady ja prajhraŭ svaju partyju,
— uspaminaje Aleś Zarembiuk. — Jość jašče znakamitaja fatahrafija: Hrodna, Karła Marksa, 11, na vulicy my hulajem u šachmaty. Dla haradziencaŭ vulica Karła Marksa hrała tuju ž rolu, što dla minčukoŭ u svoj čas Varvašeni, 8: u dvuchpaviarchovym budynku mieściłasia haradskaja i abłasnaja ŭpravy BNF, a na druhim paviersie raźmiaščałasia hazieta «Pahonia», jakuju vydavaŭ deputat niezaležnaści Mikoła Markievič».
Tady Andrej Pačobut, jaki skončyŭ jurfak, vykładaŭ prava ŭ Palitechničnym technikumie. Paśla prezidenckaj kampanii 2001 hoda Pačobuta paprasili z kaledža:
«I jon źmianiŭ prafiesiju — jurysprudencyju na žurnalistyku», — adznačaje Aleś Zarembiuk.
Z taho času jany padtrymlivali kantakty.
U 2010 hodzie z Homiela ŭ Hrodna pierakinuli Ivana Karža, jaki ŭznačaliŭ abłasnoje ŭpraŭleńnie KDB. Jaho nakiravali, kab «supakoić uzbuntavanych haradziencaŭ».
«Tady zaviali palityčna matyvavanuju kryminalnuju spravu suprać mianie, z-za čaho ja musiŭ źjechać u Polšču, i tady ž pieršy raz kinuli ŭ zaścienki Andreja — za nibyta «paklop na Łukašenku», — uspaminaje Aleś.
Pa jahonych słovach, Andrej adkryty i vielmi razumny čałaviek, ź jakim možna było abmiarkoŭvać lubyja temy: mahli prahavaryć niekalki hadzin pra historyju, palityku, hramadskija prablemy, litaraturu.
«Antybiełaruskaść ci žadańnie dałučyć Hrodna da Polščy, u čym abvinavačvajuć Andreja, — heta absalutnaja chłuśnia. Vielmi dobra viedaju Andreja pryvatna. Navat u časy vykładčyckaj dziejnaści jon stryhsia pa-sučasnamu, mieŭ takuju trochi anarchičnuju fryzuru, — śmiajecca Aleś Zarembiuk. — Vielmi adkryty, sučasny, niezakampleksavany čałaviek.
Andrej siabravaŭ ź dziasiatkami biełarusaŭ, nikoli ni z kim navat na pobytavym uzroŭni nie było kanfliktaŭ na hlebie biełaruska-polskich adnosinaŭ. Naadvarot, Andrej usialak padkreślivaŭ, što Biełaruś i Polšča majuć ahulnuju historyju, blizkuju kulturu».
Pa słovach Alesia Zarembiuka, Pačobut vielmi mnoha času pravodziŭ u archivach Hrodzienščyny, Biełastoččyny, Vilenščyny:
«Vialikaje ŭražańnie na jaho akazali partyzany Armii Krajovaj, jakija paśla Druhoj suśvietnaj vajny na Vilenščynie, na Hrodzienščynie zmahalisia z kamunistyčnaj savieckaj uładaj. Akramia žurnalisckaj dziejnaści, Andrej pryvatna daśledavaŭ ich losy».
Čamu Pačobut staŭ kostkaj u horle režymu?
Rusłan Šošyn razvažaje, što dla Łukašenki Pačobut — adzin z hałoŭnych zakładnikaŭ, bo ŭ Varšavie pytańnie vyzvaleńnia Pačobuta — pryjarytet u adnosinach ź Biełaruśsiu.
«Dyktatar prama pryznaŭsia, što stavicca da jaho jak da zakładnika padčas svajoj pramovy. Havorka tut nie pra pieradaču Paŭła Łatuški i inšyja łozunhi prapahandy.
U Minsku dobra viedajuć, što Pačobut — heta siońnia adzinaja karta ŭ rukach režymu ŭ adnosinach z Varšavaj. Za jaho vyzvaleńnie mohuć paprasić vyzvalić, naprykład, aryštavanych špijonaŭ režymu albo paprosiać źniać častku sankcyj. I, badaj, samaje hałoŭnaje dla režymu toje, što z-za Pačobuta Varšava zachoŭvaje kanał kamunikacyi ź Minskam. Bo ŭ inšym vypadku daŭno nie było b pra što havaryć», — kaža Rusłan Šošyn.
Ułady vielmi chacieli b, kab Pačobut pryznaŭ svaju vinu jašče padčas papiaredniaha śledstva, miarkuje Barys Harecki.
«Kab pakazać usim: voś hladzicie, palaki sapraŭdy rychtavali kalarovuju revalucyju ŭ Biełarusi, rychtavali «bajevikoŭ». Voś tolki
natknulisia na niečuvanuju pryncypovaść Andreja, jaki akazaŭsia sapraŭdny kremień, jaki nie pryznaje viny, jakoj niama. Andrej choć i palak, ale ličyć Biełaruś svajoj radzimaj, pakidać jakuju naadrez admoviŭsia.
Dla Polščy situacyja vakoł Andreja Pačobuta — pryncypovaje pytańnie: litaralna tydzień tamu śviatočny numar da Vialikadnia Gazeta Wyborcza vyjšaŭ z partretam Andreja. Pieramoha Ukrainy i vyzvaleńnie Pačobuta — voś vielikodnaje pažadańnie Polščy.
Tamu i Łukašenka vyrašyŭ zrabić z hetaha pryncypovaje pytańnie: jamu treba złamać Pačobuta. Adnak toj, navat kali zachvareŭ na karanavirus za kratami, nie skarystaŭsia prapanovaj pakajańnia», — zaŭvažaje Harecki.
Pačobut nikoli nie pojdzie na kampramis z režymam, ličyć Zarembiuk.
«Dla jaho heta naščadki NKVD, u skuranych kurtkach, jakija pryjechali na našuju ziamlu źniščać biełarusaŭ, palakaŭ, jaŭrejaŭ — pra što śviedčyć historyja. Ułady dobra razumiejuć: ź im niemahčymyja nijakija kampramisy, Pačobut nikoli, ni pry jakich abstavinach, nie napiša prašeńnie ab pamiłavańni Łukašenku», — pierakanany Aleś Zarembiuk.
«Andrej palak, jon nikoli hetaha nie chavaŭ. A Polšča i palaki dla Łukašenki vystupali ŭ roli takoha «pudziła»: režym tłumačyŭ adsutnaść ułasnych pośpiechaŭ, najpierš u ekanomicy, varožaj palitykaj Polščy», — dadaje jon.
***
Daviedka. Andrej Pačobut naradziŭsia 16 krasavika 1973 hoda ŭ haradskim pasiołku Vialikaja Bierastavica Hrodzienskaj vobłaści. Skončyŭ jurydyčny fakultet Hrodzienskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta imia Janki Kupały (1998), pracavaŭ vykładčykam, a z 2002 hoda staŭ zajmacca žurnalistykaj.
U 1993 hodzie razam z bratam Stasam zasnavaŭ pank-rok hurt Deviation.
Z 2006 hoda źjaŭlajecca karespandentam polskaha vydańnia Gazeta Wyborcza, siabra Sajuza palakaŭ Biełarusi.
Zatrymany 25 sakavika 2021 hoda. Hrodzienski abłasny sud 8 lutaha 2023 hoda asudziŭ žurnalista da 8 hadoŭ pazbaŭleńnia voli ŭ kałonii va ŭmovach uzmocnienaha režymu pa dvuch artykułach KK: 361 (zakliki da dziejańniaŭ, skiravanych na pryčynieńnie škody nacyjanalnaj biaśpiecy Respubliki Biełaruś) i 130 (raspalvańnie varožaści ci varažniečy).
4 kastryčnika 2022 hoda KDB dadaŭ žurnalista ŭ śpis asob, datyčnych da terarystyčnaj dziejnaści.
Znachodzicca ŭ turmie № 1 Hrodna.
Treba nahadać, što 5 lipienia 2011 hoda Andrej Pačobut byŭ asudžany na 3 hady pazbaŭleńnia voli z adterminoŭkaj vykanańnia prysudu na 2 hady, sud apraŭdaŭ žurnalista pa artykule za abrazu Łukašenki, ale pryznaŭ vinavatym u paklopie. U toj ža dzień jaho vyzvalili pad padpisku ab niavyjeździe.
Uletku 2012 hoda na Pačobuta była zaviedziena jašče adna kryminalnaja sprava (paŭtornaje abvinavačańnie ŭ paklopie na Łukašenku). 30 červienia 2012 hoda jaho vyzvalili pad padpisku ab niavyjeździe, a 15 sakavika 2013 hoda kryminalnaja sprava suprać žurnalista była zakryta za adsutnaściu składu złačynstva.
Vaskrasienski raspavioŭ, jak sustrakaŭsia z Pačobutam dziela jaho vyzvaleńnia
«Kali Pačobuta adpuściać zaŭtra, to pierachod u «Babroŭnikach» budzie adkryty paślazaŭtra», — kiraŭnik MUS Polščy
Andrej Pačobut z-za krataŭ: Prykład viaźniaŭ 1940-ch daje siły
Andreja Pačobuta vinavaciać u tym, što jon ličyć padziei 17 vieraśnia 1939 hoda «savieckaj ahresijaj»
Rzeczpospolita: Andreja Pačobuta miesiac trymali ŭ kamiery dla śmiarotnikaŭ
Barabanščyku, jaki viarnuŭsia z Hruzii, pahražaje da 12 hadoŭ kałonii1
Kamientary