Kino11

«Pinokia» Hiljerma del Tora: samy strašny z usich

Novy film Hiljerma del Tora daśleduje ciomny bok čałaviečaha śvietu, bieručy za asnovu kłasičnuju i samuju niezvyčajnuju dziciačuju kazku, piša Nikałas Barbier dla BBC.

Fota: Netflix

Sioleta adbyłasia premjera dvuch filmaŭ pra Pinokia, ale adroźnieńni pamiž imi vidavočnyja. Adzin — heta remejk amierykanskaha režysiora Robierta Ziemiekisa multfilma Uołta Dyśnieja 1940 hoda, u jakim Tom Chenks hraje pryjemnaha źbiadniełaha cieślara Džepieta, a Džozef Hordan-Levit ahučvaje Havoračaha Cvyrkuna.

U inšaj stužcy, źniataj Hiljerma del Tora, syn Džepieta hinie pad bombaj, a Džepieta (Devid Bredli) u pjanaj lutaści vyrazaje draŭlanaha chłopčyka, a Italijaj kirujuć fašysty Musalini. A jašče ciaham filma hałoŭny hieroj pamiraje niekalki razoŭ. «Pinokia pamiraje ŭ našym filmie try ci čatyry razy, — raskazvaje del Tora BBC Culture, — i viadzie dyjałoh sa Śmierciu, i Śmierć vučyć jaho, što adziny sposab pa-sapraŭdnamu pražyć žyćcio — heta pamierci ŭ kancy. Isnuje kala 60 viersij Pinokia, i ja hatovy paspračacca, što takoha niama ni ŭ vodnaj z hetych šaścidziesiaci viersij».

Režysior navat uklučyŭ svajo imia ŭ poŭnuju nazvu animacyjnaha filma — «Pinokia Hiljerma del Tora», što całkam spraviadliva, bo heta typovy tvor del Tora. Jaho žudasnyja čaroŭnyja istoty zdajucca svajakami tych, što byli ŭ «Chełboi» 2004 hoda, a kanflikt pamiž niezvyčajnym hałoŭnym hierojem (Hrehary Man) i złosnym uradavym čynoŭnikam (Ron Pierłman) pieraklikajecca z kanfliktam u «Formie vady» (2017). «My z samaha pačatku jasna dali zrazumieć, što hety film nieparyŭna źviazany z «Chrybtom djabła» i «Łabiryntam Faŭna», — kaža del Tora, majučy na ŭvazie dźvie svaje bolš rannija chorar-fantazii, jakija abjadnali prajavy zvyšnaturalnaha i hramadzianskuju vajnu ŭ Ispanii. «Ja daŭ zrazumieć [Netfliksu, jaki finansavaŭ film], što ja rablu heta nie dla dziaciej i nie dla baćkoŭ-futbalistaŭ. Ja rablu heta dla siabie i svajoj kamandy».

«Ja pahladzieŭ film Dyśnieja, kali byŭ zusim mały, i heta adzin z samych strašnych filmaŭ, jakija ja kali-niebudź bačyŭ» (Hiljerma del Tora)

Jakim by svojeasablivym ni było bačańnie del Tora, jon nie robić miłuju kazku žachlivaj. Samaj viadomaj viersijaj historyi Buracina ŭ śviecie pa-raniejšamu zastajecca multfilm Dyśnieja, u jakim Pinokia byŭ pieratvorany ŭ asła i prahłynuty hihanckaj marskoj pačvaraj. «Ja pahladzieŭ film Dyśnieja, kali byŭ zusim mały, — kaža del Tora, — i heta adzin z samych strašnych filmaŭ, jakija ja bačyŭ u svaim žyćci».

Aryhinalnaja kniha jašče bolš strašnaja. Jak kaža del Tora, źniata bolš za 60 filmaŭ pra Pinokia i «jašče da taho, jak jon ubačyŭ dysnejeŭski film, jon bačyŭ hieroja ŭ knižkach-razmaloŭkach i knižkach z karcinkami». Adnak raman staić asabniakom ad usich ich jak adzin z samych dziŭnych i tryvožnych kłasičnych tvoraŭ dziciačaj litaratury.

Jaho aŭtar — Karła Łarencini — uziaŭ psieŭdanim Karła Kałodzi, ad nazvy rodnaha horada svajoj maci. Jamu, dziaržaŭnamu słužboŭcu, palityčnamu žurnalistu i piśmieńniku, fłarentyjski vydaviec u 1875 hodzie zamoviŭ pierakład padborki francuzskich kazak XVII i XVIII stahodździaŭ. Hety tom mieŭ taki pośpiech, što Kałodzi paprasili napisać bolš dziciačych apaviadańniaŭ, pažadana z mocnymi maralnymi pasyłami. U 1881 hodzie La storia di un burattino («Historyja maryjanietki») była apublikavanaja ŭ vyhladzie štotydniovaj kałonki ŭ dziciačaj haziecie.

Usim, chto viedaje Pinokia tolki pa jaho ekrannych uvasableńniach, varta naściarožycca. U knizie Džepieta biadniejšy, čym u stužkach Dyśnieja abo ŭ filmach del Tora, — u jaho na ścianie namalavany ahoń, tamu što ŭ jaho niama hrošaj, kab kuplać sabie vuhal ci drovy. Piersanaž, jakoha my viedajem jak Cvyrkuna Džymini ci Siebaśćiana Cvyrkuna (Juen MakHrehar) u viersii del Tora, — heta prosta cvyrkun, jaki razmaŭlaje. I jon isnuje tolki na praciahu dźviuch staronak, pierš čym Pinokia kinie ŭ jaho małatok i «jon, miortvy, ulipnie ŭ ścianu». Błakitnaja Fieja — pryvidnaja Maleńkaja Dziaŭčynka, jakaja havoryć «nie varušačy vusnami… słabym hołasam, jaki, zdavałasia, danosicca ź inšaha śvietu». A Kot i Lisa viešajuć Pinokia na dubie. «Piatla, jakaja ŭsio tužej zaciahvałasia na jaho šyi, dušyła jaho», — piša Kałodzi. «Jon adčuvaŭ nabližeńnie śmierci… ».

Kab zrabić situacyju jašče bolš zmročnaj, treba adznačyć, što heta mahło być kancom historyi. Kałodzi płanavaŭ pakinuć svajho niaŭdačlivaha hieroja ŭ piatli. I tolki praz čatyry miesiacy sieryjał byŭ adnoŭleny, bo čytačy stali prasić praciahu. Nastupny raździeł nie taki zmročny: miortvaja Maleńkaja Dziaŭčynka pieraradžajecca ŭ fieju. Ale śviet kazki praciahvaje zastavacca ašałamlalna dziŭnym. Jak patłumačyć karotkuju sustreču hieroja z hihanckaj źmiajoj, jakaja śmiajecca tak, što łopajecca ad hetaha i pamiraje?

Strach pierad darosłym śvietam

Samyja blizkija anałahi knihi na anhlijskaj movie — «Pryhody Alisy ŭ dzivosnaj krainie» i jaje praciah — «Zalustroŭje».

Apošni byŭ apublikavany ŭ 1871 hodzie, za 10 hadoŭ da Pinokia; kazki Luisa Kerała vypuścili jak dysnejeŭski film u 1951 hodzie, praz 11 hadoŭ paśla «Pinokia». En Łoŭsan Łukas, jakaja pierakłała i prezientavała vydańnie «Pinokia» dla Oxford University Press, pryznaje, što abodva tvory mohuć adšturchnuć dziaciej: «Pryhody Alisy mohuć pužać (abo razdražniać), a nieščaślivaje badziańnie Pinokia — stamlać abo zdavacca kašmarnym», — raskazała pierakładčyca dla BBC.Culture. Dla darosłych mudrahielisty apovied Kałodzi stavić pytańni pra toje, što ŭ tvory vyśmiejvajecca i simvalizujecca i što Kałodzi kaža pra niadaŭna abjadnanaje (u 1871 hodzie) Italjanskaje karaleŭstva.

«Pinokia» paraŭnoŭvali z «Adysiejaj» i «Boskaj kamiedyjaj» Dante, — kaža Łukas va ŭvodzinach. — Asabliva ŭ Italii pra heta napisana stolki ž i vyłučana stolki ž interpretacyj, kolki i dla hetych vialikich tvoraŭ suśvietnaj litaratury… Byli ideałahičnyja, marksisckija, fiłasofskija, antrapałahičnyja, psichaanalityčnyja i frejdysckija pračytańni».

U adnoj z rabot navat śćviardžajecca, što Pinokia — heta fihura Chrysta, bo Džepieta — ciaślar, čyjo imia źjaŭlajecca pamianšalnym ad Džuzepe (Giuseppe), abo Jazepa (Joseph), a kalarovaja hama Błakitnaj Fiei adpaviadaje siniaj mantyi, u jakoj tradycyjna vyjaŭlali Dzievu Maryju. Łukas abviarhaje hetuju interpretacyju, ale jana paŭtarajecca ŭ «Pinokia» Hiljerma del Tora, kali žyvaja maryjanietka hladzić na ŭkryžavańnie i razvažaje: «Jon taksama zrobleny z dreva. Čamu jon padabajecca ŭsim, a ja — nie?».

«Ja vielmi chacieŭ zrabić niepasłuchmianaha Buracina, a niepasłušenstva zrabić dobraj jakaściu» (Hiljerma del Tora)

Samaja dakładnaja ekranizacyja ramana — heta fantastyčny italjanski film 2019 hoda, źniaty režysioram Matea Harone («Hamora») pa jaho ž scenaryi. Rabierta Bienińji hraje Džepieta. (U 2002 hodzie Bienińji syhraŭ Pinokia ŭ filmie, jaki źniaŭ sam, choć jamu tady było 50 hadoŭ.) Dla Harone Pinokia — heta chronika baćkoŭskaj lubovi, sielskaj biednaści i pylnych taskanskich piejzažaŭ. Dla surežysiora viersii del Tora Marka Hustafsana «Pinokia» — heta «historyja stvareńnia» pradmieta mastactva, jaki žyvie ŭłasnym žyćciom, asobnym ad svajho stvaralnika. «Jak mastak, — kaža Hustafsan u intervju BBC Culture, — vy robicie niešta, dumajecie, što viedajecie, što robicie, i pakazvajecie heta śvietu, a potym, mahčyma, heta nie vyklikaje toj reakcyi, jakoj vy chacieli. Ale heta dobra. Vam chočacca ŭsio źmianić. Heta idealny tvor».

Hałoŭnaj temaj dla del Tora źjaŭlajecca niespraviadlivaść u adnosinach da dziaciej, jakimi kamandujuć darosłyja. U ramanie Kałodzi Pinokia karajuć kožny raz, kali jon nie słuchajecca, i ŭrešcie jon pryvučajecca rabić toje, što jamu kažuć. «My vielmi demanstratyŭna sprabavali hetaha paźbiehnuć, — kaža del Tora. — Ja sapraŭdy chacieŭ zrabić niepasłuchmianaha Pinokia i pakazać niepasłuchmianaść dobraj jakaściu. Ja chacieŭ, kab źmianilisia ŭsie, akramia jaho. Pa chodzie stužki cvyrkun vučycca ŭ Pinokia, a Pinokia vielmi mała vučycca ŭ cvyrkuna. Ja ŭ niejkim sensie supiarečyŭ tvoru, ale chacieŭ pakazać štości bolš padobnaje da taho, jak ja adčuvaŭ siabie ŭ dziacinstvie. Ja adčuvaŭ, što ŭsio hetaje «pryručeńnie» pužaje mianie».

Što abjadnoŭvaje ŭsie interpretacyi historyi pra Pinokia, dyk heta niezabyŭnyja vobrazy Kałodzi: draŭlany chłopčyk; havoračy cvyrkun; nos, jaki vyciahvajecca, kali vy chłusicie. Pracavać z hetymi vobrazami — ruchacca ŭ pošuku mahutnaj iściny. «Ja dumaju, što heta strach pierad śvietam darosłych, — kaža del Tora. — Hetaja ideja, što vy kinutyja ŭ śviet darosłych kaštoŭnaściaŭ, jakija nie tolki ciažka zrazumieć, ale i jakija ŭrešcie akazvajucca falšyvymi. Voś jak ja adčuvaŭ siabie, kali byŭ dziciem. Usio, što tabie havaryli darosłyja, jany sami nie razumieli».

U pieršaj pałovie knihi Pinokia čyniać pieraškody niekalki złodziejaŭ. U druhoj pałovie čatyry čornyja trusy prynosiać u jaho pakoj damavinu, kab vynieści Pinokia ŭ joj, choć jon jašče žyvy, a sudździa (jaki akazvajecca haryłaj) kidaje hieroja ŭ turmu, bo jon staŭ achviaraj rabaŭnika. Jakimi b fantastyčnymi ni byli hetyja epizody, strach, jaki jany vyklikajuć, pačućcie zahublenaści i biezdapamožnaści ŭ darosłym hramadstvie, dzie ničoha nie maje sensu, — bolš paznavalnaje, čym u adnosna ŭparadkavanych i łahičnych apoviedach u bolšaści dziciačych knih.

Toje ž samaje i z centralnym piersanažam. Usie viedajuć, što Pinokia choča być sapraŭdnym chłopčykam, ale hałoŭnaja pryčyna, čamu jon zastajecca ŭlubioncam na praciahu amal 150 hadoŭ, — u tym, što jon zaŭsiody sapraŭdny, sapraŭdny jak nijaki inšy litaraturny hieroj. Zamiest taho, kab być biasstrašnym i vysakarodnym, Pinokia hruby, ehaistyčny, naiŭny, cikaŭny, niepamiatlivy, lohka paddajecca spakusam, pavolna vučycca na svaich pamyłkach, lohka biantežycca, kali štości idzie nie tak, ale ščyry, dobrazyčlivy i zdolny na śmiełyja ŭčynki. Draŭlany, nie draŭlany, ale jon čałaviečny-čałaviečny.

Film «Pinokia» Hiljerma del Tora vyjšaŭ na Netflix 9 śniežnia.

Kamientary1

  • dreŭnaja
    11.12.2022
    "Pinokia hruby, ehaistyčny, naiŭny, cikaŭny, niepamiatlivy, lohka paddajecca spakusam, pavolna vučycca na svaich pamyłkach, lohka biantežycca, kali štości idzie nie tak, ale"

    nu pram, jak ja. da, Mad.?

Anioły na stoli, załaty joršyk i dyzajn z vokładki časopisa. Jak vyhladajuć kvatery ŭ elitnych damach Minska ŠMAT FOTA

Anioły na stoli, załaty joršyk i dyzajn z vokładki časopisa. Jak vyhladajuć kvatery ŭ elitnych damach Minska ŠMAT FOTA

Usie naviny →
Usie naviny

Połk Kalinoŭskaha abviaściŭ kaladnuju akcyju dla dziaciej zahinułych vajaroŭ2

Va Ukrainie ŭ padpolnaj drukarni znajšli piačatku Ministerstva abarony Biełarusi1

Amal usie sparynh-partniory Łukašenki zajavili, što sabrali 100 tysiač podpisaŭ4

Aleks Kansani stała pieršaj transhiendarnaj žančynaj, jakaja atrymała tytuł «Madel hoda»5

Vynieśli prysud pa DTZ pad Mahilovam, dzie zahinuli try čałavieki

Frydman: Łukašenka razumieje, što fizična nie paśpieje pieradać uładu Kolu25

U rasijskim pałonie zahinuŭ mer ukrainskaha horada. Jon faktyčna pamianiaŭ svajo žyćcio na žyćci rabočych4

Dron udaryŭ pa budynku śpiecnaza ŭ Hroznym2

U Minsku rabočy skraŭ darahich vientylataraŭ na 10 tysiač rubloŭ, a pradaŭ za 500 rubloŭ

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Anioły na stoli, załaty joršyk i dyzajn z vokładki časopisa. Jak vyhladajuć kvatery ŭ elitnych damach Minska ŠMAT FOTA

Anioły na stoli, załaty joršyk i dyzajn z vokładki časopisa. Jak vyhladajuć kvatery ŭ elitnych damach Minska ŠMAT FOTA

Hałoŭnaje
Usie naviny →