Kultura33

Z rycarami, starastam i kniaziem Alhierdam. Na Juravaj hary ŭ Krevie adkryli viežu-dazorcu

Pa miastečku ŭ subotu špacyravali rycary časoŭ Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, navakolle napaŭniała muzyka Siaredniaviečča i huki dudy, ramieśniki ŭ zamku prapanoŭvali svoj tavar, a dziatva zabaŭlałasia sa staradaŭnimi hulniami, piša «Rehijanalnaja hazieta».

— Ad imia svajho haspadara, vialikaha kniazia Alhierda, ja, starasta Kreŭski, chaču skazać z vyšyni nie tolki Juravaj hary, a z vyšyni historyi i času: hetaja vieža pabudavanaja apantanymi ludźmi, jakija lubiać svaju historyju. I hetaja historyja na našych vačach siońnia paŭstaje z popiełu, — niesłasia pramova nad staražytnym Krevam.

U subotu tut, u staražytnym Krevie, adčynili turystyčny abjekt — viežu-dazorcu na Juravaj hary. Niahledziačy na vietranaje listapadaŭskaje nadvorje, da imprezy dałučylisia miascovyja žychary, a taksama hości ź Minska, Vilejki, Maładziečna, Smarhoni. 

Kapišča? Kaplica? Vieža?

— Jurava hara — heta ŭnikalny abjekt, — raskazaŭ «Rehijanalnaj haziecie» architektar Andrej Šułajeŭ. — Tut jość redkija raśliny, zaniesienyja ŭ Čyrvonuju knihu, — sukulenty. Jość šmat padańniaŭ, źviazanych z hetaj haroj. Tut spałučajucca niemateryjalnaja spadčyna i pryrodnaja. A ŭ toj ža čas aficyjnaha achoŭnaha statusu ŭ hary niama. U Ministerstvie kultury nam niekali skazali: «Kali niama kulturnaha słoju, značyć, niama achoŭnaha statusu». 

Tamu ŭ 2011 hodzie my — fond «Kreŭski zamak» — razam z Akademijaj navuk praviali tut šurfavańnie. Chacieli znajści jaki-niebudź kulturny słoj, a znajšli padmurak. Atrymałasia, što tut była pabudova. Artefakty, znojdzienyja pobač z padmurkam, — takija ž, jakija znachodzili na Kreŭskim zamku. Značyć, my možam datavać hetyja padmurki 14-15 stahodździami. Padmurak byŭ pamieram prykładna 4,2 na 4,2. Pačali dumać, što ž heta mahło być: pahanskaje kapišča, chryścijanskaja kaplica, ahladalnaja vieža pry zamku? Spynilisia na viežy. Viežavaja sihnalnaja sistema była raspaŭsiudžanaja, vierahodna, jašče da Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Chutčej za ŭsio, u Krevie my majem paćvierdžańnie adnoj takoj viežy. Jana była patrebnaja zamku, što stajaŭ u nizinie. Voś miascovyja majstry i zrabili taki mulaž viežy. Naviersie płanujem paviesić toje, što ŭ hrekaŭ nazyvajecca «siemantron» — žalezny dysk, pa jakim bili małatkom, kab padać sihnał. 

Vieža, što bačyła vorahaŭ zdalok

Viadučyja adznačyli, što naŭrad ci ŭ Biełarusi znojdziecca čałaviek, jaki nie viedaje pra Kreva — miesca byłoj kryvickaj słavy. Źviarnuli ŭvahu i na toje, što turysty nie zabyvajuć Kreva. A ŭ dokaz słoŭ viadučych, zahukaŭ z vyšyni Kreŭski starasta:

— Hetyja miaściny, hetaja słaŭnaja ziamla budzie žyć jašče doŭha. Jana žyła doŭha i budzie žyć viečna. Słava hetaj ziamli! Słava ludziam, jakija pamiatajuć i viedajuć svaju historyju. Sprečki my pakiniem navukoŭcam. Niachaj chtości dumaje, što tut było kapišča. Niachaj chtości dumaje, što tut była chryścijanskaja śviatynia ci vieža. Ale siońnia tut, na hetaj ziamli, staić dazornaja vieža, jakaja adradziłasia i stahodździ dapamahała Kreŭskamu zamku, bačyła vorahaŭ zdalok. Dapamahała zamku ažyvać, a našaj ziamli ŭstavać z popiełu kožny raz.

Kaardynatar prajekta, dyrektar Smarhonskaha historyka-krajaznaŭčaha muzieja, arhanizatar imprezy Alena Bobina padzialiłasia z prysutnymi, što pracavać z kamandaj prafiesijanałaŭ, jakaja stvarała viežu, było pačesna i pryjemna. Akramia architektara Andreja Šułajeva, Alena adznačyła navukoŭca Aleha Dziarnoviča, kiraŭnika bryhady budaŭnikoŭ Dźmitryja Pachomava, kavala Jaŭhiena Śliža, siabra muzieja i zamka Andreja Kaćko i, viadoma, sponsara prajekta kiraŭnika kampanii «Fomar» Viačasłava Brujka. A toj u svaim vystupleńni koratka adznačyŭ:

— Ideja była maja. Finansavańnie taksama — našaj kampanii. Ale ideja i finansavańnie — heta tolki pałova spravy. Vialiki dziakuj kamandzie. My zrabili heta!

Dyrektar Nacyjanalnaha ahienctva pa turyźmie Dźmitry Marozaŭ padzialiŭsia, što zacikaviŭsia znojdzienym na hary padmurkam, ale nie dumaŭ, što tak chutka tut paŭstanie novy turystyčny abjekt. A jašče jon nazvaŭ Kreva, Baruny i Halšany adnym z najbolš cikavych u histaryčnym sensie rehijonaŭ Biełarusi. 

Paśla aficyjnaj častki ŭsio toj ža Kreŭski starasta zaprasiŭ achvotnych padniacca na viežu, a paśla — prajści ŭ Kreŭski zamak. Tut možna było padzivicca na rycarskija bai i pabačyć… kniazia Alhierda.

Kamientary3

  • chch
    06.11.2022
    dobraja navina

    ale chaj by rycary zastalisia tolki ŭ hulniach i t.p.
    nie vajnie.
  • VViktar
    06.11.2022
    Navošta chuncie historyja nie pra Lenina? Rycarstva zaraz paviesiła b na biarozach uvieś vykankamaŭski aktyŭ i astatnich kačanavyz i łukašenak.
  • Valadzimir
    06.11.2022
    Hy-hy. Padčas hetaha mierapryjemstva biełorussy vielmi krasamoŭna zaśviedčyli, jak jany viedajuć historyju hetaha kraju, jakuju jany z honaram tam nazyvali "svajoj". 
    U svajoj pramovie "starasta Kreŭski" čamuści, jak i na rekłamnym płakacie mierapryjemstva, nie skazaŭ, zhadvajučy "svajho haspadara", što jon nie abstraktny "vialiki kniaź", a "vialiki kniaź litoŭski".
    Ale heta, napeŭna, možna arhanizataram mierapryjemstva daravać u paraŭnańni z tym, jak jany haniebna łažanulisia z samim "starastaj". U Encykłapiedyi "Vialikaje Kniastva Litoŭskaje" paviedamlajecca: "Starasta - u VKŁ u 16-18 st. słužbovaja asoba, jakaja kiravała administracyjnaj akruhaj (pavietam), namieśnik vialikaha kniazia (karala)". A Alhierd byŭ Vialikim kniaziem u 1345-1377 hadach,  heta značycca starasty ŭ VKŁ źjavilisia na dva stahodździ paźniej  za vialikakniažańnie Alhierda.
    Nu i viadučyja skazali, što Kreva - "miesca byłoj kryvickaj słavy". Jak bačna, jany nie viedajuć, što Kreva navat NIE ŭvachodzić u areał stałaha raśsialeńnia kryvičoŭ! Encykłapiedyja "Archieałohija i numizmatyka Biełarusi" paviedamlaje, što "U pieršyniu Kreva zhadvajecca ŭ niamieckich chronikach 13 st. jak stalica Nalščanskaj ziamli - rańniedziaržaŭnaha ŭtvareńnia bałckaha plemia nalšaŭ". A ździŭlenym žyviebiełorusskim patryjotam, jak takoje moža być, raju zazirnuć u knihu Mikoły Jermałoviča "Staražytnaja Biełaruś". U joj jany znoŭduć poŭny i cikavy adkaz na staronkach 28-36. U pryvatnaści:
    "U pačatku 20-ch hadoŭ našaha stahodździa K.Buha i A.Śpicyn vykazali dumku ab zachodnim pachodžańni kryvičoŭ: pieršy - z Polščy, druhi - z Hiermanii... Ruch słavienaŭ i ruch kryvičoŭ dobra pakazvaje tapanimika. Najpierš źvierniem uvahu na najaŭnaść kryvickich taponimaŭ u pałabskich vioskach, što ŭpaminajucca ŭ hramatach kala 1160 i 1320 hh. A niekatoryja kryvickija nazvy isnavali jašče ŭ XIX st. Treba źviarnuć uvahu i na toje, što na polskich ziemlach taksama rassypana niamała kryvickich taponimaŭ... U cełym pryviedzienyja taponimy mohuć paćviardžać dumku ab prychodzie hetaha plemia praź Niomanska-Buhaŭskaje mižrečča... Vialikaja kancentracyja kryvickich taponimaŭ u Vierchnim Paniamońni daje peŭnuju padstavu mierkavać, što mienavita tut, na terytoryi sučasnych Biełarusi i Litvy, i było pieršaje stałaje prystanišča krevaŭ-kryvičoŭ". 
    Heta značycca ŭsio plemia krevaŭ rušyła dalej na ŭschod-paŭnočny ŭschod, staŭšy tam "kryvičami", a adnosna nievialikaja hrupa zastałasia, asieła tut i z časam źmiašałasia ź miascovymi "bałtami" nalšami, ale zachavała imia svaich prodkaŭ u naźvie pasielišča, potym horada, Kreva.

U Minsku zatrymali partnioraŭ Maziepina pa «Urałkalii», adnych z samych bahatych biełarusaŭ Rasii7

U Minsku zatrymali partnioraŭ Maziepina pa «Urałkalii», adnych z samych bahatych biełarusaŭ Rasii

Usie naviny →
Usie naviny

Kvatery jeŭrafarmatu nabirajuć papularnaść u Biełarusi8

U Panamie zatrymali biełarusa «za ekanamičnaje złačynstva»2

Žycharoŭ rasijskich rehijonaŭ masava vystrojvali ŭ nadpisy ŭ honar 72-hodździa Pucina12

U žodzinskaj paliklinicy abviarhajuć, što ŭ ich u rehistratury pamior mužčyna5

Biełarus, jaki haładaŭ u Kłajpiedzie z-za niemahčymaści vyvieźci aŭtamabil, ciapier pratestuje za akijanam19

U Turcyi vykryli bujnoje machlarstva z zamiežnymi turystami. Ich voziać pa słavutaściach, jakich nie isnuje1

MNS papiaredziła pra mahčymyja 12-hadzinnyja pieraboi z vyklikami ekstrannych słužbaŭ1

Za apošni hod u Izrail repatryjavalisia 795 hramadzian Biełarusi8

Łukašenka padpisaŭ ukaz, jaki dazvalaje źbivać drony lubym siłavikam16

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

U Minsku zatrymali partnioraŭ Maziepina pa «Urałkalii», adnych z samych bahatych biełarusaŭ Rasii7

U Minsku zatrymali partnioraŭ Maziepina pa «Urałkalii», adnych z samych bahatych biełarusaŭ Rasii

Hałoŭnaje
Usie naviny →