Chočacie mienš chvareć? Ekśpierty nazvali kavidnyja zvyčki, jakich varta prytrymlivacca ŭvieś čas
Va ŭmovach rostu zachvorvańniaŭ na hryp i inšyja chvaroby ekśpierty razvažajuć, jakija miery prafiłaktyki Covid varta vykonvać, a ad jakich lepš admovicca, piša The Guardian.
Prajšło dva z pałovaj hady paśla pandemii kavid, i, padobna, inšyja virusy ŭstupili ŭ hulniu. U hetym hodzie mocna ŭzrasła kolkaść chvorych na zvyčajny hryp, raście taksama kolkaść vypadkaŭ vospy małpaŭ (choć ekśpierty kažuć, što jana naŭrad ci pryžyviecca).
Dobraja navina ŭ tym, što niekatoryja navyki, jakija my zasvoili padčas kavida, taksama źniziać ryzyku zaražeńnia inšymi chvarobami, kažuć ekśpierty.
Myćcio ruk
Daśledavańni pakazali, što da pandemii kolkaść ludziej, jakija myli ruki z myłam paśla naviedvańnia tualeta, była nizkaj: prykładna kožny čaćviorty čałaviek va ŭsim śviecie i kožny druhi ŭ rehijonach z dobrym dostupam da srodkaŭ hihijeny.
Heta pryviało da taho, što ŭ samym pačatku pandemii było šmat nahodaŭ pierakłaści vinu na inšych, a taksama mnostva publičnych paviedamleńniaŭ i niazhrabnych videarolikaŭ znakamitaściaŭ, jakija raskazvali pra važnaść starannaha myćcia ruk z myłam i pratočnaj vadoj na praciahu 20 siekundaŭ, abo vykarystańnia antybakteryjalnaha srodka dla ruk, kali vy daloka ad vady.
Doktar Kery Chenkok, terapieŭt z Adełaidy, jaki śpiecyjalizujecca na reśpiratornaj miedycynie, kaža, što choć ciapier viadoma, što COVID raspaŭsiudžvajecca ŭ asnoŭnym pa pavietry, hihijena ruk źjaŭlajecca «krajevuholnym kamieniem» prafiłaktyki infiekcyjaŭ i prostym sposabam skaracić pieradaču inšych virusaŭ i bakteryj.
«Heta vielmi prosta — pastajanna myć abo dezynfikavać ruki pierad ježaj abo dakranańniem da pradmietaŭ, jakimi vy karystajeciesia… ale, pa maich nazirańniach, ludzi nie tak fanatyčna staviacca da hetaha, jak paŭhoda tamu, padčas piku kavida».
Dacent Choli Sił, ekśpiert pa ŭsprymańni i pavodzinach u dačynieńni da infiekcyjnych zachvorvańniaŭ z Univiersiteta Novaha Paŭdniovaha Uelsa, adznačaje, što bolšaść ludziej ź dziacinstva vučać hihijenie ŭ kantekście achovy siabie samoha. Ale pierakanacca ŭ čyścini ruk pierad pachodam u kramu ci pajezdkaj u lifcie — heta «biezumoŭna, abarona i inšych ludziej».
Zvyčka, ad jakoj varta admovicca: palčatki
Ale nasić palčatki, kab abaranić siabie ad mikrobaŭ na pavierchniach, naprykład, na vazkach u supiermarkiecie, niama nieabchodnaści, kaža Sił.
«Ludzi, jakija nosiać palčatki, radziej myjuć ruki i, mahčyma, pavialičvajuć svaju ryzyku, bo ličać, što ich ruki čystyja».
Rehularnyja pryščepki
Sił rekamienduje ŭsim starejšym za šeść miesiacaŭ rabić pryščepku ad hrypu, jakaja ŭ 2022 hodzie abaraniaje ad čatyroch štamaŭ.
U 2021 hodzie ŭ Aŭstralii, da prykładu, było zarehistravana nul śmierciaŭ ad hrypu, pry hetym fiederalnyja dadzienyja achovy zdaroŭja sa studzienia pa pačatak listapada zafiksavali ŭsiaho 598 paćvierdžanych vypadkaŭ.
Sioleta ad hrypu pamierli try čałavieki, i amal 48 tysiačaŭ zarazilisia. «U nas było niekalki hadoŭ, kali hrypu nie było, i, viadoma, jość aściarohi, što ŭ ludziej źniziŭsia ŭzrovień abarony», — skazaŭ Sił.
Sił nazyvaje toje, što ŭrad zrabiŭ pryščepki biaspłatnymi ŭ niekatorych krainach, «vydatnaj inicyjatyvaj», jakaja moža «sapraŭdy prymusić ludziej zadumacca pra toje, kab zrabić vakcynacyju suprać hrypu častkaj svajoj zvyčajnaj praktyki. Bo zrabiŭšy pryščepku adzin raz, vy z bolšaj imaviernaściu zrobicie jaje znoŭ».
Mahčyma, varta zrabić pryščepku biaspłatnaj u doŭhaterminovaj pierśpiektyvie, dadaje Sił. Razam z pryščepkaj ad hrypu Chenkok zaklikaje ŭsich zrabić pryščepku ad koklušu, «niepryjemnaj chvaroby», jakaja ŭspychvaje na zachadzie kožnyja niekalki hadoŭ.
Zastavajciesia doma, kali chvoryja (i nasicie masku, kali nie možacie)
Adnym z samych vialikich urokaŭ Covid-19 stała važnaść taho, kab chvoryja ludzi nie chadzili na pracu i hramadskija mierapryjemstvy, kaža dacent Šyna Salivan, epidemijołah infiekcyjnych zachvorvańniaŭ ź Instytuta Doerci.
Jana spadziajecca, što pracadaŭcy buduć padavać prykład, što moža aznačać dapamohu supracoŭnikam u pracy na chacie, kali jany majuć na heta siły padčas chvaroby, abo likvidacyju kulturnych barjeraŭ dla taho, kab vyjści na aficyjny balničny — naprykład, strachu «padvieści kalektyŭ».
Tym nie mienš, Salivan kaža, časovaja ci ździelnaja praca i tyja haliny, dzie ludzi nie mohuć pracavać z doma, ujaŭlajuć «realnuju ryzyku» dla zmahańnia z chvarobami, i ŭrad pavinien pryniać adpaviednyja miery.
«U pačatku pandemii stała jasna, što mnohija ludzi, jakija pracujuć z najbolš uraźlivymi płastami nasielnictva, źjaŭlajucca častkaj časovaj pracoŭnaj siły, jakaja nie maje prava na adpačynak pa chvarobie, i ŭ ich niama stymułu brać adhuły… Heta ŭklučaje ludziej, jakija pracujuć u śfiery dohladu za sastarełymi i invalidami, a taksama ŭ inšych važnych słužbach, takich jak miasakambinaty».
Salivan spadziajecca, što kali ludziam davodzicca vychodzić na vulicu ź simptomami reśpiratornych zachvorvańniaŭ, u doŭhaterminovaj pierśpiektyvie jany pačnuć nasić maski ź vietlivaści da navakolnych.
«Ja pracuju ź ludźmi, jakija dobra raźbirajucca ŭ virusach, heta nie zvyčajny asiarodak — ale siarod ich jość ludzi, jakija, kali jany viedajuć, što niechta ŭ ich siamji niezdarovy ci ŭ ich samich jość simptomy, pačynajuć nasić reśpiratary na pracy».
Sił prapanuje pracadaŭcam vydavać biaspłatnyja chirurhičnyja maski abo reśpiratary na vypadak, kali supracoŭniki raptam adčujuć simptomy chvaroby padčas pracy.
Chenkok kaža, što «najlepšaja maska — heta reśpiratar N95, jaki prajšoŭ testy i pravierany pa pamiery. Najlepšym kampramisnym varyjantam dla zvyčajnych ludziej źjaŭlajecca chirurhičnaja maska, kab praduchilić pieradaču infiekcyi inšym».
Pravietryvańnie
«My viedajem, što, asabliva pry zachvorvańniach, jakija pieradajucca aerazolnym šlacham, vientylacyja maje vyrašalnaje značeńnie», — kaža Chenkok.
U dapamožniku suśvietnaj arhanizacyi achovy zdaroŭja pa vientylacyi jość parady pa acency pavietranaha patoku dla kiraŭnikoŭ budynkaŭ, a taksama dla ludziej, jakija apiekujucca pacyjentami, chvorymi na Covid-19 doma, ale Chenkok zaklikaje ludziej padumać i pra sacyjalnyja ŭmovy.
«Mnohija kaviarni i pradpryjemstvy źmianili svaje budynki-mahčyma, źnieśli ścianu, kab było bolš adkrytych voknaŭ… Ja b sapraŭdy vybiraŭ, kudy pajści, naprykład, nie siadaŭ jeści ŭ pierapoŭnienym miescy z drennaj vientylacyjaj».
Čaho varta pazbavicca: barjery
Choć dobraja vientylacyja žyćciova važnaja, jość aściarohi, što płastykavyja barjery, takija jak tyja, što vykarystoŭvajucca na mnohich kasach roźničnaha handlu, pieraškadžajuć vientylacyi i stvarajuć iłžyvaje pačućcio biaśpieki, kaža Chenkok.
«Kali vy staicie kala kasy supiermarkieta i źbirajeciesia kašlać, lepš nadzieć masku, kab abaranić kasira. Inakš jany buduć abaronienyja ad kropiel [barjeram], ale nie ad maleńkich aerazolaŭ, jakija padnimajucca ŭ pavietra i ŭdychajucca ź inšaha boku».
Najaŭnaść płana
Pandemija taksama padkreśliła važnaść taho, kab ludzi z chraničnymi zachvorvańniami mieli płan dziejańniaŭ na vypadak paharšeńnia stanu zdaroŭja, kaža Chenkok.
«Maje pacyjenty z astmaj stali značna bolš prychilnymi da pryjomu prafiłaktyčnych preparataŭ. Jany sapraŭdy zrazumieli, što kali vaša astma znachodzicca pad kantrolem, i tut źjaŭlajecca virus — usio roŭna, kavid abo zvyčajny rynavirus [asnoŭnaja pryčyna zvyčajnaj prastudy], to imaviernaść abvastreńnia mienšaja».
«Ludziam ź inšymi zachvorvańniami lohkich, takimi jak branchit abo chraničnaja abstruktyŭnaja chvaroba lohkich (CHACHŁ), ciažej kantralavać svaju chvarobu, ale va ŭsich pacyjentaŭ z chraničnymi zachvorvańniami lohkich pavinny być zapisanyja płany dziejańniaŭ, kab jany viedali, jak raspaznać, kali im stanovicca horš, kali im treba pavialičyć dozu lekaŭ abo pačać prymać inšyja leki, dzie jość haračaja linija, kudy možna patelefanavać, abo kali treba telefanavać u chutkuju dapamohu».
Kamientary