«Byccam by dźvie, a byccam by adna». Pieśnia Małdovy na Jeŭrabačańni viasiołaja. Ale z hłybokim palityčnym padtekstam
U finał konkursu «Jeŭrabačańnie-2022» u Turynie vyjšli małdavanie ź pieśniaj «Trenuleţul». Čytajecca «trenułecuł», a pierakładajecca jak «ciahničok». Pieśnia, jakaja stvarałasia jak rekłamnaja, nabyła palityčnaje hučańnie, asabliva paśla napadu Rasii na Ukrainu.
Trek Zdob şi Zdub i Frații Advahov vyjšaŭ jašče ŭ śniežni 2021 hoda. Heta była rekłamnaja pieśnia da adnaŭleńnia čyhunačnych rejsaŭ pamiž Kišyniovam i Bucharestam. Ale viasiołaja rekłamnaja piesieńka maje hłyboki palityčny padtekst.
U tekście pieśni, napisanaj da dnia adnaŭleńnia čyhunačnaha złučeńnia paśla pieryjadu pandemii, havorycca ab padarožžy z Kišyniova ŭ Bucharest — z adnoj krainy ŭ druhuju, choć tyja dźvie krainy ciažka adroźnić miž saboj. U joj namiakajecca na adzinstva rumynskaha i małdaŭskaha narodaŭ.
U pieśni jość takija słovy:
Merge trenul, parcă zboară
Dintr-o țară-n altă țară
Merge și nu poate pricepe
Care țară? Unde-ncepe?
Țară veche, țară nouă
Parcă-i una, parcă-s două
Ba aparte, ba-mpreună
Parcă-s două, parcă-i una.
Tak možna pierakłaści prykładna jak:
Ciahnik jedzie, niby lacić,
Z adnoj krainy ŭ druhuju.
Ciahnik jedzie i nie moža zrazumieć,
Jakaja dzie kraina? Z katoraj ź ich jon vyjechaŭ?
Taja ziamla, hetaja ziamla,
Byccam by adna, byccam by dźvie
Paasobku, razam,
Byccam by dźvie, a byccam by adna.
Pry ŭsioj univiersalnaści hetaj liryki mnohija pabačyli ŭ hetych słovach padtrymku idei «ŭniry» — abjadnańnia Małdovy i Rumynii ŭ adnu dziaržavu. Tema stanovicca asabliva aktualnaj na fonie rasijska-ŭkrainskaj vajny i napružanaj situacyi ŭ Prydniastroŭi — padkantrolnym Rasii ankłavie, kiraŭnictva jakoha vystupaje suprać zbližeńnia z Rumynijaj.
Sami muzyki śćviardžajuć, što nijakich palityčnych łozunhaŭ u pieśni niama. Zrešty, adkryta palityčnyja pieśni zabaronienyja praviłami konkursu.
«Heta navat śmiešna, jakaja unira?! Pieśnia niezvyčajnaja, hullivaja, ź ironijaj i humaram. Pamiatajecie, jak jeździli na ciahnikach u Bucharest, u Maskvu? Časta jeździli. «Trenuleţul» — pieśnia pra ciahnik, jaki kursiravaŭ pamiž dźviuma krainami. My jedziem z adnoj krainy ŭ druhuju, a tam usie havorać na takoj ža movie», — kazaŭ pradziusar hurtu Zdob şi Zdub Ihar Dynha.
Pakazalna toje, što kuplet pieśni pra adnu krainu to byŭ u pieršapačatkovaj viersii pieśni, to źnikaŭ padčas nacyjanalnaha adboru. Ale ŭ vyniku muzykanty pajechali na Jeŭrabačańnie z aryhinalnaj, «unijanisckaj» viersijaj.
Jak by muzykanty ni abviarhali palityčnaha padtekstu, ideja nacyjanalnaha adzinstva sčytvajecca.
Când ajunge trenu-n gară
Parcă n-a ieșit din țară
Parcă-a mers, fără să iasă
De acasă pân-acasă.
Što ŭ prybliznym pierakładzie aznačaje:
Padjazdžaje ciahnik,
I, zdajecca, heta taja samaja ziamla,
Zdajecca, usio toje samaje,
Ty pryjechaŭ z adnaho svajho doma ŭ druhi.
Rumyny i małdavanie havorać na adnoj, rumynskaj movie. Heta adzin narod, jaki volaj historyi apynuŭsia ŭ roznych dziaržavach. Małdova ŭvachodziła ŭ skład Rumynii da 1940 hoda, kali pa pakcie Mołatava-Rybientropa Stalinu dastalisia ziemli Małdovy, jakija ŭ svoj čas uvachodzili ŭ Rasijskuju impieryju.
Zdob şi Zdub, adna z samych papularnych kamand Uschodniaj Jeŭropy, udzielničaje ŭ konkursie «Jeŭrabačańnie» ad Małdovy treci raz. U 2005 hodzie, kali Małdova ŭpieršyniu dałučyłasia da hetaha konkursu, jany zaniali 6 miesca, a ŭ 2011-m byli na 12-m.
Sioleta jany vystupajuć razam z papularnym arkiestram narodnaj muzyki Frații Advahov, stvoranyja dvuma bratami Advachavymi.
Kamientary