U žniŭni 2020-ha ŭ Babrujskaj kałonii patrabavali sychodu Łukašenki. Jak prachodziŭ pratest i što ciapier ź jaho ŭdzielnikami
U žniŭni 2020 hoda mnohija biełarusy vychodzili na akcyi pratestu suprać vynikaŭ vybaraŭ i hvałtu. U noč na 13 žniŭnia akazałasia, što pratest jość nie tolki na vulicach krainy, ale i ŭ Babrujskaj vypraŭlenčaj kałonii № 2. U Internecie źjaŭlalisia videa i aŭdyjo, na jakich čutnyja kryki «Sychodź!» i šum z budynka kałonii. Padrabiaznaściaŭ tady nie było, praz paru dzion usio zacichła, i doŭhi čas zdavałasia, što i nastupstvaŭ dla źniavolenych nie było. Ale ŭsio akazałasia zusim nie tak.
Pieršym materyjałam, ź jakoha biełaruskaja hramadskaść daviedałasia pra toje, što ŭ babrujskaj kałonii robicca niešta niezvyčajnaje, byŭ dopis u telehram-kanale «Našaj Nivy» 13 žniŭnia 2020 hoda.
Ciapier pra toje, što tady tam adbyvałasia, źjaviłasia kudy bolš infarmacyi — i pra pratest źniavolenych, i pra represii, pad jakija jany patrapili paśla. Raźbiraŭsia, što adbyvałasia ŭ Babrujskaj kałonii ŭ žniŭni 2020 hoda, błoh «Otražienije».
Jak vyhladaŭ pratest źniavolenych u žniŭni 2020 hoda: «Bolš za tysiaču čałaviek pa zonie dakładna vyjšła»
«Heta nie turemny bunt. Heta hramadski pratest, akt mirnaha hramadzianskaha niepadparadkavańnia». Z takich radkoŭ pačynaŭsia manifiest, jaki raspaŭsiudžvali źniavolenyja Babrujskaj kałonii paśla vybaraŭ 2020 hoda.
Infarmacyja pra vybary i vuličnyja pratesty 2020 hoda da źniavolenych u PK № 2 Babrujska dachodziła pastupova: praz zvanki, naviny ŭ hazietach i pa TB, listy. Da 12 čysła atmaśfiera napaliłasia nastolki, što ŭ noč na 13 žniŭnia na adnym z łakalnych učastkaŭ kałonii adbyŭsia mitynh — bolš za 500 źniavolenych vyjšli va ŭnutrany dvor vykazać svoj pratest.
— Bunt byŭ vypleskam chvalavańnia za svoj termin, za baćkoŭ, jakija dziaviataha mitynhavali, i hetak dalej. Bolš heta tyčyłasia tych, čyje baćki byli ŭ supolnaściach nakštałt «Maci 328», — raspaviadaje pra padziei toj nočy Ihar (imia źmieniena pa prośbie hieroja), były źniavoleny babrujskaj papraŭčaj kałonii № 2. — Jaho padtrymali i inšyja łakalnyja ŭčastki — usiaho bolš za tysiaču čałaviek pa zonie dakładna vyjšła.
Mitynh praciahvaŭsia ŭsiu noč — ludzi stajali, vykrykvali łozunhi. «Heta było stychijna, nijakaha ahulnaha płanu nie było, adbyŭsia efiekt natoŭpu», — uspaminaje Ihar.
Na nastupnuju ranicu źniavolenyja vyjavili, što reakcyi na ich dziejańni nie było, i ŭžo na druhi dy treci dzień na inšych łakalnych učastkach kałonii vychodziła ŭsio bolš i bolš ludziej.
Adnym z udzielnikaŭ pratestu ŭ PK № 2 byŭ Uładzisłaŭ Vakulčyk — u krasaviku 2019 hoda mužčynu asudzili na 9 hadoŭ kałonii pa 328 artykule KK (paźniej z-za źnižeńnia nižniaha paroha pa artykule termin pamienšyli da 7 hadoŭ) za dzikarosłyja kanopli na jahonym dačnym učastku. Jahonaja žonka Volha Vakulčyk pra chvalavańni ŭ kałonii daviedałasia ź videa ŭ telehram-kanałach — i adrazu zaniervavałasia.
— Muž dasłaŭ list i raspavioŭ, jak asudžanyja pačali daviedvacca pra padrabiaznaści padziej 9 žniŭnia, — zrazumieła, što byŭ mandraž i ŭsich kaŭbasiła. I jon kaža: «Ja baču hetuju ahresiju ŭ ludziach, i ŭ mianie naradziłasia dumka, što my taksama pavinny vykazać salidarnaść z pratestoŭcami». Jon skłaŭ manifiest, ź inšymi źniavolenymi ad ruki napisali ŭlotki i raspaŭsiudzili pa ŭsioj zonie. U ich nie ŭtrymlivałasia nijakich zaklikaŭ da hvałtu. Adzinaje, što sabie dazvalali źniavolenyja, — uviečary paśla adboju nie spali, a plaskali ŭ dałoni, kryčali łozunhi i hetak dalej. Nichto ničoha nie chapaŭ, nie łamaŭ.
Sa słoŭ Ihara, jaki ŭdzielničaŭ u padziejach, chvalavańni ŭ kałonii doŭžylisia čatyry dni: z 13 pa 16 žniŭnia. Usio adbyvałasia spantanna: Vakulčyk nie kantralavaŭ praces, paśla jaho pačatku «ahresiŭnyja ludzi zrynuli jaho ŭ biaździejnaść». Ale Uładzisłavu naležała ideja manifiestu — i, mahčyma, mienavita z-za hetaha administracyja kałonii paličyła jaho lidaram buntu. Choć ni jon, ni inšyja źniavolenyja nie ŭznačalvali pratest. Naadvarot, kaža jon, manifiest byŭ sprobaj źnizić uzrovień ahresii i pieranakiravać enierhiju ludziej, «jakija šeptam abmiarkoŭvali mahčymaść uziać u ruki nožki kresłaŭ i žaleznyja łožki».
— Na jaho nie aziralisia, — raspaviadaje Ihar. - Tolki nabližanyja da jaho dalej ź im railisia, što rabić. Troje inšych źniavolenych, jakija viali ŭsich za saboj, nie pytalisia ŭ jaho parady. Kali da jaho ŭsio ž niechta padychodziŭ, jon čamuści kazaŭ zastavacca dalej ad padziej. Jon vielmi mocna «zahnaŭsia»: dumaŭ, što [u kałoniju] uviaduć vojski i ŭsich «pakładuć», a ludzi jaho nie słuchali i mnohija pravakavali «adminaŭ». Usie zaŭvažyli, što da samaha kanca jaho nie było vidać.
U administracyi kałonii, miarkujučy pa ŭsim, spačatku razhubilisia i nie viedali, što z usim hetym rabić. Jaŭhien Bubič, načalnik PK № 2, uspaminaje Ihar, z samaha pačatku kazaŭ, što źniavolenych karać nie buduć. A kali pryjezdžyja pradstaŭniki Departamienta vykanańnia pakarańniaŭ źbirali ludziej i «pałochali» ich, načalnik kałonii kazaŭ nie bajacca. Jon ža, raspaviadaje Volha sa słoŭ svajho muža, nie puściŭ u kałoniju vajskoŭcaŭ.
— Vajskoŭcy ŭžo stajali pad płotam i hatovyja byli zadušyć «paŭstańnie», ale Bubič ź imi damoviŭsia, što źniavolenyja supakojvajucca, ničoha nie adbyvajecca i im za heta ničoha nie budzie, — raspaviadaje žančyna.
A voś načalstva ź Minska akazałasia nie takim łajalnym. Jano pryjechała apieratyŭna — užo ŭ pieršuju noč paśla pačatku chvalavańniaŭ. Administracyja kałonii paličyła lidarami «buntu» Vakulčyka ź jašče niekalkimi źniavolenymi, i ŭžo 14 žniŭnia izalavała ich ad astatnich. Praŭda, uspaminaje Ihar, heta nie dapamahło.
— Kali zavadataraŭ izalavali, heta ničoha nie spyniła, — kaža jon. — Łakalnyja ŭčastki pa čarzie vybuchali ŭ hetaj ejfaryi ŭsiodazvolenaści, ale entuzijazm ni ŭ što surjoznaje nie vylivaŭsia. Choć chtości vystaŭlaŭ na «ahulnaje» cyharety, chtości varyŭ viodrami čaj — i ŭsie pili. Heta byli sproby ludziej padoŭžyć čas svabody. Asabliva aktyŭnymi byli zabiaśpiečanyja zeki ź vialikimi terminami, chto chacieŭ pieramienaŭ.
Tady, uspaminaje surazmoŭca, načalnik kałonii vyrašyŭ zrabić pa-inšamu: 16 žniŭnia «zavieźli ŭ zonu «prodkaŭ» pa «zialonaj». Tut Ihar kaža pra baćkoŭ asudžanych pa 328 artykule KK — značnuju častku prysudaŭ pa hetym artykule vynosiać maładym ludziam da 21 hoda. Hetuju infarmacyju błohu «Otražienije» paćvierdziŭ jašče adzin były źniavoleny toj kałonii Andrej (imia surazmoŭcy źmienienaje): ź jahonych słoŭ, supracoŭniki Departamienta vykanańnia pakarańniaŭ telefanavali baćkam i «prasili ich pryjechać u Babrujsk i sucišyć dziaciej». Abiacali, što ź viaźniami ŭsio budzie dobra. Baćki pryjechali, pahutaryli ź dziećmi — i damovilisia, što nikoha karać nie buduć. Na hetym situacyja supakoiłasia — kali hladzieć zboku.
A voś unutry kałonii pačaŭsia cisk: administracyja źbirała pakazańni i podpisy, masava vyklikali na dopyty asudžanych. Na asnovie hetych papier, sa słoŭ byłych źniavolenych, mnohich udzielnikaŭ chvalavańniaŭ paśla asudzili pa artykułach 410 (dziejańni, što dezarhanizujuć pracu papraŭčaj ustanovy, jakaja vykonvaje pakarańnie ŭ vyhladzie pazbaŭleńnia voli) i 411 KK (złosnaje niepadparadkavańnie patrabavańniam administracyi papraŭčaj ustanovy, jakaja vykonvaje pakarańnie ŭ vyhladzie pazbaŭleńnia voli) i dadali pa niekalki hadoŭ kałonii.
Što ciapier z udzielnikami chvalavańniaŭ u Babrujskaj PK № 2: «Jamu tolki adzin raz dali patelefanavać, letaś u sakaviku»
Pra surjoznyja nastupstvy chvalavańniaŭ u kałonii błohu «Otražienije» raspavioŭ jašče adzin były viazień toj samaj VK Ivan (imia hieroja źmieniena). Praz paŭtara hoda paśla padziej jon daviedaŭsia ad svaich znajomych, što praktyčna ŭsie, z kim małady čałaviek mieŭ znosiny ŭ Babrujsku, atrymali 411-y artykuł, plus hod-dva da terminu i «źjechali na krytyja zony». «Krytaja zona» — tak zvany zakryty režym dla źniavolenaha, pry jakim jon znachodzicca nie ŭ kałonii, a ŭ turmie abo pamiaškańni kamiernaha typu (PKT).
Jakraz u takim vialikuju častku času za minułyja paŭtara hoda znachodziŭsia Uładzisłaŭ Vakulčyk, raspaviadaje jahonaja žonka. Zaraz jon znachodzicca ŭ kałonii strohaha režymu ŭ Horkach — i amal uvieś čas jaho pieravodziać ź SIZA ŭ PKT i naadvarot.
— Jamu tolki adzin raz dali patelefanavać, letaś u sakaviku. Adzin raz u nas atrymałasia pieradać pieradaču: my złavili momant, kali termin znachodžańnia ŭ PKT skončyŭsia i jaho pieramiaščali na niejki čas u atrad. Jamu dazvalajuć pa minimumu tracić hrošy, zakuplajučysia ŭ «atavarcy», na miesiac dazvalajuć 25 abo 50 rubloŭ, vielmi mała. Uvohule, presujuć.
Ciapier u mužčyny źjavilisia prablemy sa zdaroŭjem — Volha raspaviadaje, što jon skardzicca na mihacieńnie ŭ vačach. Da miascovych lekaraŭ źviartacca biessensoŭna, piša Uładzisłaŭ, «u ich na ŭsio adzin adkaz abo adna tabletka», tamu ciapier surazmoŭca piša listy ŭ Ministerstva achovy zdaroŭja, kab jaje mužu ŭsio ž dazvolili paŭnavartasnaje abśledavańnie. Psichałahičny stan u źniavolenaha taksama nie samy lepšy:
— Hod u adzinocie, samo saboj, dušyć. A jašče kali nie dajuć mieć znosiny z rodnymi, listy nie prapuskajuć … maje dachodziać, pa-mojmu, usie, a voś jaho — z pramiežkami ŭ 5-10 «numaroŭ». Što jon tam piša i čamu ich zabaraniajuć — niezrazumieła, — dzielicca žančyna.
Sud pa 411 artykułu nad Uładzisłavam prajšoŭ u kancy maja 2021 hoda. Tady Volzie skazali, što jamu dadali jašče paŭtara hoda, i na siońniašni momant jaje mužu zastałosia piać hadoŭ i try miesiacy kałonii. Mienš nie budzie, upeŭnienaja jana — nijakaha UDV abo «chimii» mužu nie daduć (paśla adbyćcia pałovy terminu źniavolenyja mohuć pisać zajavu, kab ich pieraviali va ŭstanovu adkrytaha typu). A pad amnistyju jamu patrapić «nie dali», pisaŭ Vakulčyk u liście.
Padobnaja historyja adbyłasia i ź inšymi źniavolenymi, jakich abvinavacili ŭ aktyŭnym udziele ŭ chvalavańniach 13-16 žniŭnia. Dakładna viadoma pra traich čałaviek, ź jakimi byŭ znajomy Ihar, — adnamu dadali dva hady i pieraviali na «zakryty» režym, jašče dvaim «nakinuli» pa try hady kałonii. Pra astatnich infarmacyja ŭskosnaja: Volzie pieradavali, što amal usich, chto ŭdzielničaŭ, «rastasavali «(pieraviali ŭ roznyja turmy), dadali terminy.
Jak pieravodzili źniavolenych: «Biehli biahom, kab z zekami pa šlachu nie sustrecca — mała što, adbili b jaho»
— Mnie načalnik kałonii sam asabista kazaŭ u vočy: «Vy nie chvalujciesia, nijakich nastupstvaŭ nie budzie», ale akazałasia ŭsio našmat bolš surjozna, — raspaviadaje Volha.
Vierniemsia da padziej žniŭnia 2020 hoda. Pa śćviardžeńniach surazmoŭcaŭ možna vykazać zdahadku, što načalnik kałonii Bubič sapraŭdy sprabavaŭ urehulavać kanflikt — pra heta kazali i Ihar, i Andrej, i Volha. Ale represii ŭsio ž byli — mabyć, pa rašeńni vyšejstajačych orhanaŭ.
Dla bolšaści źniavolenych nastupstvy žnivieńskaha pratestu skončylisia pieravodam u inšyja kałonii, zakrytym režymam i pavieličeńniem terminaŭ. Nieviadoma, ci pazbaŭlajuć ich suviazi ź blizkimi dy inšymi viaźniami, jak Uładzisłava Vakulčyka, abmiažoŭvajuć u pieradačach. Zatoje viadoma, jakim mienavita čynam Uładzisłava pieravodzili z PK № 2. Hetuju historyju «Otražieniju» raspaviali i Andrej, i Ihar. Pa ich słovach, Vakulčyka vieźli terminova 22 žniŭnia. Mužčynu zabrali padčas abiedu ŭsiaho za sorak chvilin, raskazvaje Ihar.
— Bieham biehli, kab z zekami pa šlachu nie sustrecca — mała što, adbili b jaho. Jon ža sam prydumaŭ zekaŭ vyciahvać, kali b ich vyrašyli zabrać, i pra heta ŭ prahramie mitynhu pakazaŭ, — kaža surazmoŭca.
Abodva byłych źniavolenych kažuć, što Uładzisłava zabrali ŭ miedčastku, dzie, jak miarkujecca, ukałoli hałapierydoł (mocny zaspakajalny preparat) — pra heta jon sam, pa słovach surazmoŭcaŭ, prakryčaŭ inšym źniavolenym. I pakul usie byli ŭ stałovaj, mužčynu ŭ praktyčna nieśviadomym stanie «zahruzili» ŭ aŭtazak, a paśla pavieźli ŭ Navapołack.
Pieravod byŭ sapraŭdy raptoŭny i biez rečaŭ — pra heta kaža žonka Volha. 1 vieraśnia 2020 hoda jana pryjechała na spatkańnie da muža, ale Uładzisłava ŭ kałonii ŭžo nie było — načalnik skazaŭ tady, što jaho prosta paviazuć na miedabśledavańnie, tamu što jon siabie nieadekvatna pavodzić. Častku rečaŭ Volha zabirała ŭ Babrujsku sa składa, a častku, jak skazała, adpravili na novaje miesca ŭ kałonii — ale źniavoleny ich tak i nie atrymaŭ.
U Navapołacku mužčyna znachodziŭsia praktyčna hod — i amal uvieś hety čas Vakulčyk, jakoha abiacali nie čapać, pravioŭ u PKT. Heta ž praciahnułasia ŭ Horkach. Pierad Novym hodam jon adsiadzieŭ u štrafnym izalatary 10 sutak, vypuścili mužčynu tolki 31 śniežnia. I niahledziačy na ŭsie abiacańni pra adsutnaść nastupstvaŭ, prahnozy na budučyniu ŭ Volhi nieviasiołyja:
— My ŭžo baimsia, što jamu rychtujuć čarhovy 411 artykuł, i buduć dadavać i dadavać, pakul jon… nie viedaju, čaho ad jaho chočuć.
Jak ciapier vyhladaje palitźniavoleny Juraś Ziankovič. Jon nie ŭ robie, a ŭ cyvilnym kaściumie10
Kamientary