Voś ideja malaŭničaha maršrutu: Masty Pravyja — Ražanka — Žałudok — Muravanka — Staryja Vasiliški — Ščučyn. Pra miaściny ŭ časopisie «Naša historyja» piša čałaviek, jaki abjechaŭ i abyšoŭ tam usio.
Masty Pravyja
Siadziba Aznabišynych raźmieščanaja na vysokim bierazie Niomana, niedaloka ad mosta, «pradzied» jakoha byŭ pabudavany jašče pa zahadzie karalevy Bony Sforcy ŭ XVI stahodździ. Adtul adkryvajucca cudoŭnyja krajavidy.
Pieršym viadomym haspadarom siadziby byŭ pamieščyk Aznabišyn, jaki atrymaŭ jaje paśla paŭstańnia Tadevuša Kaściuški. Rasijski rod, a projdzie čas, i pradstaŭnik jaho — Alaksiej Aznabišyn — u 1919 hodzie ŭvojdzie ŭ skład delehacyi Biełaruskaj Narodnaj Respubliki na Paryžskaj mirnaj kanfierencyi.
Z 1945-ha ŭ byłym majontku miaściŭsia Dom-internat dla dziaciejsirot. Siońnia tam chram ikony Božaj Maci «Usich smutkujučych Radaść».
Ražanka
Ździŭlaje kaściołam Śviatych apostałaŭ Piatra i Paŭła, jaki byŭ pabudavany ci to ŭ XVII, ci navat u XVI stahodździ, ale sučasny vyhlad atrymaŭ paśla pierabudovy 1827 hoda, u vyniku jakoj kaścioł staŭ pieršym nieahatyčnym budynkam na terytoryi sučasnaj Biełarusi. Mienavita tady hałoŭny fasad byŭ ablicavany butavym kamieńniem, u jaho centry raźmiaściłasia kruhłaje akno ŭ vyhladzie ružy i franton, upryhožany ŭ siaredzinie lapnym hierbam. Kaścioł byŭ začynieny ŭ 1960 hodzie i pieraabstalavany pad skład dy aptovuju kramu, u 1989-m viernuty Katalickaj carkvie.
Vyhlad maje kazačny. Dla ahladu abaviazkovy!
Žałudok
U pałacy Śviatapołk-Čaćviarcinskich, napeŭna, usie byli, a chto jašče nie byŭ, toj lohka znojdzie pra jaho cikavuju infarmacyju. Pra jaho šmat pisali, i niama sensu paŭtaracca.
Pałac uražvaje. Ale da hetaha ja była padrychtavanaja, a voś da čaho ja padrychtavanaja nie była.
Pa-pieršaje, kali hlanuć na Žałudok źvierchu, to možna ŭbačyć, što sučasny pasiołak staić na baročnym škilecie, dzie vulicy z centra razychodziacca promniami ŭ roznyja baki.
Pa-druhoje, uraziŭ mianie kaścioł Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Dzievy Maryi. Mahutny. Nievierahodny. A ź jakoj pramovaj vystupaŭ ksiondz! Uźniosłaj, emacyjnaj, staranna padrychtavanaj. Zasłuchalisia.
Kaścioł byŭ pabudavany jašče ŭ 1490 hodzie, ale sučasny vyhlad nabyŭ u 1853m pavodle prajekta ŭradženca vioski Žyrmuny Voranaŭskaha rajona Karala Padčašynskaha — architektara i tearetyka poźniaha kłasicyzmu.
Muravanka
Da našaha času zachavalisia dźvie carkvy-krepaści abarončaha typu: u vioskach Synkavičy (Zelvienski rajon) i Muravanka (pobač Małoje Mažejkava, tamu jaje jašče nazyvajuć Małamažejkaŭskaj). Typ adzin, adroźnieńnie kałasalnaje. Synkavičy — sapraŭdny abjekt abarončaha typu. Muravanka — pryhažuńka, jakaja začaroŭvaje svaimi vytančanymi linijami. U 2020 hodzie ŭračysta adznačałasia 30-hodździe adradžeńnia chrama.
Muravany chram źjaviŭsia ŭ 1524 hodzie, budynak byŭ adnoŭleny ŭ pieršaj čverci XIX stahodździa pa inicyjatyvie rasijskaha impieratara Alaksandra I. Duet hotyki i reniesansu začaroŭvaje, vačej nie advieści.
Staryja Vasiliški
Znachodziacca ŭ Ščučynskim rajonie Hrodzienskaj vobłaści, dzie praciakaje račułka Lebiada.
Ciapier tam dźvie hałoŭnyja słavutaści: čyrvony kaścioł i muziej śpievaka Česłava Niemena. My pačali z apošniaha, bo, kali prajazdžali mima, pabačyli, jak haspadar muzieja vyjšaŭ na vulicu. Było zrazumieła, što jon źbirajecca začynić dźviery dy adpravicca dadomu. Hadzińnik pakazvaŭ 18.05. Ja vyskačyła z aŭto i paprasiła puścić nas litaralna na 5 chvilin. Ale ž spadar Uładzimir zapeŭniŭ, što pracuje da apošniaha klijenta. I heta byŭ nie žart.
Staryja Vasiliški ździvili navat takoha daśviedčanaha turysta, jak ja, svajoj klijentaaryjentavanaściu. Tut pra vandroŭnikaŭ padumali, jakim by ni vydaŭsia dzień: śpiakotnym ci daždžlivym. Za canu bileta vy atrymlivajecie ekskursiju, a taksama stoliki ŭ ciani drevaŭ, miascovyja višni, jabłyki, cukierki, haračyja napoi ci ściudzionuju vadu, a hałoŭnaje — takuju ŭsioabdymnuju ŭvahu haspadaroŭ, što ź niazvyčki jana navat pužaje. I, kaniešnie, słuchajecie śpievy Niemena.
Česłaŭ Niemen
(sapr. Česłaŭ Julijuš Vydrycki, 1939—2004), polski śpiavak biełaruskaha pachodžańnia.
Naradziŭsia i vyhadavaŭsia ŭ Starych Vasiliškach. Vučyŭsia ŭ muzyčnaj piedahahičnaj vučelni ŭ Hrodnie pa kłasie domry. U 1958 hodzie razam z baćkami skarystaŭsia mahčymaściu vyjechać u Polšču, kali saviecki ŭrad dazvoliŭ palakam z SSSR «repatryjavacca». Žyŭ u Hdańsku, dzie vučyŭsia ŭ vyšejšaj muzyčnaj škole.
U pačatku 1960-ch pačaŭ vystupać na polskaj estradzie, nabyŭ vialikuju papularnaść. Tady ž uziaŭ psieŭdanim Niemen ad raki Nioman, na jakoj stajać Vialikija Vasiliški. Vystupaŭ u žanry rok-muzyki. Samaja viadomaja pieśnia — «Dziŭny hety śviet» («Dziwny jest ten świat»).
U Starych Vasiliškach nam dvojčy pašancavała: a 19-j hadzinie kaścioł byŭ adčynieny, bo prymaŭ čarhovuju hrupu turystaŭ. Tamu i nam udałosia razhledzieć jaho pryhažość nie tolki zvonku, ale i ŭsiaredzinie.
Pieršy draŭlany kaścioł u Starych Vasiliškach byŭ pabudavany jašče ŭ 1489 hodzie. Dazvoł na budaŭnictva sučasnaha kaścioła Śviatych apostałaŭ Piatra i Paŭła parafija atrymała ŭ 1897- m. U budaŭnictvie kaścioła brali ŭdzieł usie parafijanie. Pradzied majoj siabroŭki Teresy taksama vaziŭ kamiani na budaŭnictva, što navat zafiksavana na fota.
Vialiki ŭkład u budaŭnictva ŭnios ksiondz-kanonik Francišak Sakałoŭski. Pra Sakałoŭskaha apaviadajuć takuju historyju.
Zajšoŭ niejak ksiondz Francišak da adnaho zamožnaha haspadara, kab prasić achviaru na kaścioł. U hety momant haspadar doma i jašče niekalki mužčyn siadzieli za stałom i hulali ŭ karty na hrošy. Kali ksiondz skazaŭ, ź jakoj metaj jon pryjšoŭ, adzin z mužčyn padyšoŭ da jaho i mocna stuknuŭ u tvar. Ksiondz spakojna skazaŭ: «Dziakuj, ale heta było dla mianie, a ciapier prašu achviaravać štoniebudź na kaścioł». Usim adkaz tak spadabaŭsia, što vyjhranyja ŭ karty hrošy byli addadzienyja na patreby kaścioła.
Budaŭnictva było skončana ŭ 1904 hodzie. Kaścioł ujaŭlaje saboj pomnik architektury nieahotyki. Chramkarabiel hanarliva idzie pad raspuščanymi vietraziami dźviuch trochjarusnych viežaŭ. Pałymianaja čyrvonaja cehła źmianiajecca ŭ interjery śvietłaj tynkoŭkaj. Unutranaja prastora chrama — adziny ansambl, dzie architektura, skulptura, žyvapis, raźba pa drevie, čakanka, vitraž syšlisia ŭ svaim imknieńni materyjalizavać chryścijanskuju ideju. Na mianie vialikaje ŭražańnie zrabili akonnyja vitražy i, kaniešnie, kaplicahrot. Kaplica ŭ levym niefie ŭpryhožanaja nievierahodnymi formami z hipsu i ŭjaŭlaje saboju vydatny tvor madernu.
Z 1958 hoda parafija ŭ Starych Vasiliškach na 30 hadoŭ zastałasia biez ksiandza. Ułady chacieli zabrać klučy ad kaścioła, ale parafijanie pakinuli ich u siabie. Zachodzić u kaścioł było nielha, tamu ludzi malilisia pierad začynienymi dźviaryma, dzie ŭstanavili minijaciurny ałtar. Uračystaść Śviatych apostałaŭ Piatra i Paŭła ludzi tajemna adpraŭlali nočču, bieź śviatła… Staiš uviečary pierad chramam i ŭjaŭlaješ tyja časy i tych ludziej…
Kamientary