28 vieraśnia Łukašenku pradstavili źmieny ŭ novaj redakcyi Kanstytucyi. Nie abyšłosia i bieź jaho kamientaroŭ: Łukašenka zahadaŭ «uličvać niuansy», kab nie dapuścić da ŭłady niejkich «ich». Taksama jon paviedamiŭ, što refierendum pa źmienach u Kanstytucyju projdzie nie paźniej za luty 2022 hoda. Ale ž navošta Łukašenku ŭvohule štości mianiać u hałoŭnym zakonie krainy?
«Sproba pradać heta jak kampramis, u pieršuju čarhu, Rasii»
«Spačatku ideja źmien u Kanstytucyi naradziłasia ŭ Łukašenki jak ideja sapraŭdy nie dać budučamu pierajemniku tych ža paŭnamoctvaŭ, — kaža palityčny analityk Arciom Šrajbman. — Bo jon maje peŭny strach, što kali pierajemnik budzie mieć tuju ž absalutnuju ŭładu, to niemahčyma budzie abaranić samoha Łukašenku, pry patrebie, ad dziejańniaŭ pierajemnika. Taksama novy kiraŭnik zmoža absalutna valuntaryscki mianiać kurs dziaržavy.
A tak — buduć peŭnyja «prybudovy» dla kantrolu pierajemnika, kab jon nie sychodziŭ z rejek i kursu, jaki zadavać jamu budzie Łukašenka. Na maju dumku, mienavita ŭ hetym była asnoŭnaja meta kanstytucyjnaj reformy.
Šmat u čym hetaja meta i zastajecca, ale siońnia dadajecca sproba praz reformu supakoić častku hramadstva. Maŭlaŭ, vy chacieli pieramien? Voś pieramieny! Ja liču, heta naiŭnaja sproba, bo ludzi pratestavali nie za heta i mała kaho heta moža pierakanać u čymści.
Nu i jašče adna meta źmien u Kanstytucyju — sproba pradać heta jak kampramis, u pieršuju čarhu, Rasii, jakaja taksama chacieła niejkaha pravavoha vyrašeńnia kryzisu ŭ Biełarusi. I Rasija ž taksama ŭchapiłasia za ideju hetaj reformy. Łukašenka tak heta i padaje Maskvie: hladzicie, ja nie zabiŭsia ŭ bunkier, ja mianiaju dziaržaŭnuju mašynu ŭ adkaz na narodny zapyt.
Mnie zdajecca, u Kanstytucyjnaj reformy voś taki nabor metaŭ».
«Vyhladaje, što hetaja ideja ŭźnikła z padačy Maskvy»
Palitołah Valer Karbalevič taksama miarkuje, što vosieńniu minułaha hoda tema kanstytucyjnaj reformy źjaviłasia ŭ jakaści kampramisu, jaki ŭłada prapanavała ŭ adkaz na patrabavańni pieramien.
«U tym liku heta było patrebna, kab ludzi syšli z vulic. Maŭlaŭ, chočacie pieramien — voś, my prapanujem pieramieny, idziom vam nasustrač. I navat źmianšajem paŭnamoctvy prezidenta! Vy chacieli demakratyju? Voś.
Ale vyhladaje, što hetaja ideja ŭźnikła z padačy Maskvy, — kaža Karbalevič. — Bo mienavita paśla vizitu ŭ Sočy da Pucina šmat chto ŭ Rasii pačaŭ kazać pra nieabchodnaść kanstytucyjnaj reformy ŭ Biełarusi, i tolki paśla heta padchapili biełaruskija dziaržaŭnyja miedyja.
U 2019 hodzie, jašče da pratestaŭ, Łukašenka taksama vykazvaŭsia pra nieabchodnaść źmien u Kanstytucyju, ale tady heta było zusim inšaje. Tady jon kazaŭ, što nastupnamu prezidentu nielha pakidać takija ž vializnyja paŭnamoctvy.
Jon, napeŭna, bajaŭsia rabić staŭku na čałavieka, dla harantyj paśla svajho adychodu. Tamu chacieŭ rabić staŭku na instytuty. U hetym jaho adroźnieńnie ad Jelcyna, naprykład, jaki jakraz pastaviŭ na čałavieka, i, u pryncypie, nie prahadaŭ ź jaho pazicyi.
Łukašenka ž nikomu nie daviaraje, tamu chacieŭ stvaryć niejkija instytucyjnyja harantyi biaśpieki i, mahčyma, ŭłady dla siabie.
Ale paśla pačatku pratestaŭ usio źmianiłasia. I ciapier źmieny ŭ Kanstytucyju byli spačatku nakštałt piernika dla toj častki hramadstva, u jakoj jość zapyt na pieramieny, jakaja vychodziła na vulicu. A paśla taho jak pratesty zadušyli, praca praciahnułasia ŭ tym liku i pa inercyi, bo «my ž abiacali». Ale abiacali, bajusia, Maskvie.
Nu i siońnia, pa łohicy Łukašenki, kanstytucyjnaja reforma musić zachavać sistemu, navat kali jon sydzie. Ciapier sens reformy znoŭ źmianiŭsia».
«Jon nie choča radykalna mianiać svaju sistemu»
Analityk Alaksandr Kłaskoŭski kaža:
«Pra novuju Kanstytucyju Łukašenka pieryjadyčna havaryŭ apošnija hadoŭ 10. Navat u 2019 hodzie, na maju dumku, heta było jašče takoje palityčnaje kakiectva, niejkaja morkva dla tych, chto niezadavoleny ŭładaj i jaje nieźmianialnaściu.
Ale ŭ 2020 hodzie Łukašenka byŭ šakiravany pratestami, zhadajcie jaho sustreču z rabočymi na MZKT. I Maskva prapanavała jamu jak varyjant płaŭnaha vychadu z kryzisu hetuju reformu. Heta była sproba zaciahnuć čas i pieraklučyć uvahu hramadstva. Hetyja zadačy byli ŭ vyniku vykananyja.
Ale ciapier Łukašenka zadušyŭ pratesty i aktualnaść źmien u Kanstytucyju dla jaho syšła. Ciapier jon razumieje, što nie viečny i treba rychtavać palityčnuju kanstrukcyju pad tranzit ułady.
Dla jaho heta drama i pakuty, bo ŭładu addavać Łukašenka nie choča i nie bačyć siabie na niejkaj inšaj pasadzie.
Ale jon nie choča radykalna mianiać svaju sistemu, klučavaja fraza na jaho siońniašniaj naradzie, što «treba nie dapuścić hetych da ŭłady».
Moža jon uvohule b i ničoha nie mianiaŭ, ale jość dva momanty. Pa-pieršaje, nadta šmat było publična skazana i abiacana pra hetuju reformu, a, mahčyma, byli jašče i niepubličnyja abiacańni Maskvie.
I, pa-druhoje, usio ž tranzit ułady — abjektyŭnaja nieabchodnaść. Ale vyhladaje, što Łukašenka ćviorda płanuje dasiadzieć da kanca hetaha piacihadovaha terminu i kardynalna łamać sistemu hetyja źmieny ŭ Kanstytucyi ŭsio ž nie buduć.
Buduć dekaratyŭnyja źmieny, kštałtu pazbaŭleńnia prezidenta prava vydavać dekrety, ale što heta źmienić, kali budzie całkam pasłuchmiany ŭrad i parłamient?
Dy i samo abmierkavańnie źmien u Kanstytucyju — heta imitacyja, narod u im nie ŭdzielničaje. Choć Łukašenka i kaža, što ŭsio heta adkaz na letašni zapyt na pieramieny, ale my dobra pamiatajem — letašni zapyt byŭ trochi inšym, patrabavali kankurentnych svabodnych vybaraŭ. Hetaha ŭžo vidavočna nie budzie, navat paśla źmien u Kanstytucyi.
Nu i plus hetymi źmienami i refierendumam ułada pravodzić takuju, jak by mović, lehitymizacyju samoj siabie. Choča pakazać, što narod jaje prymaje, i sam rytuał refierendumu dla jaje šmat značyć: maŭlaŭ, ludzi pryjšli na ŭčastki, hałasavali, to-bok prymajuć hetuju ŭładu i jaje dziejańni».
Ale ci čakać paśla refierendumu novaj chvali pratestaŭ? Usie analityki adnaznačna kažuć: nie.
«Dla pratestaŭ patrebnyja spryjalny źbieh abstavin, tak zvany «idealny štorm», jaki zdaryŭsia ŭ 2020 hodzie. Ciapier takoha niama.
I druhi momant — praciŭniki Łukašenki ŭvohule nie abmiarkoŭvajuć, jak jany mohuć vykarystać refierendum na svaju karyść. Ja baču, što adzinaj ich taktykaj budzie bajkot, maŭlaŭ, nie pojdziem i takim čynam pakažam kukiš u kišeni. Ale bajkot — nie faktar mabilizacyi, naadvarot. Tamu ja nie baču pierśpiektyvy pratestaŭ», — kaža Valer Karbalevič.
Kamientary